KILKA UWAG NA TEMAT ZJAWISKA SYMONII W ŚWIETLE PÓŹNOANTYCZNYCH I WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH DOKUMENTÓW NORMATYWNYCH KOŚCIOŁA. PRÓBA OSZACOWANIA SKALI PROBLEMU

Abstrakt

Symonia, czyli handel godnościami kościelnymi, towarzyszy Kościołowi od samych początków (wystarczy wspomnieć przypadek Szymona Maga). W tym artykule zająłem się omówieniem przypadków symonii od IV do VIII wieku w świetle dokumentów normatywnych Kościoła (kanonów wydawanych na synodach i soborach). Na podstawie analizowanych źródeł podjąłem się próby oszacowania skali problemu oraz ukazania przez to, jak zjawisko symonii kształtowało się w omawianym okresie. Jako literaturę uzupełniającą wykorzystałem wybrane pisma autorów chrześcijańskich. Główną linię argumentacji oparłem na kanonach, gdyż to w nich znajdujemy potwierdzenie istnienia zjawiska symonii na gruncie prawnym (powtarzanie zakazów świadczy zazwyczaj o niskiej skuteczności wcześniejszych zaleceń). W omawianych dokumentach widoczne jest, że problem symonii istniał, zwiększając się wraz z rozrostem instytucji Kościoła. W artykule zarysowałem też pewne problemy, których rozwinięcie stanowiłoby przyszłe postulaty badawcze (jak chociażby ceny stanowisk kościelnych, przyczyny, dla których nimi handlowano, ewentualne konsekwencje takiego handlu czy krytyka symonii przez pisarzy chrześcijańskich). Dlaczego zaproponowałem okres IV-VIII wieku? W kwestii pierwszej cezury – wówczas pojawiają się kanony przeciwko symonii oraz od czasu edyktu mediolańskiego w 313 roku chrześcijaństwo stało się religią tolerowaną, zyskując coraz większą przychylność rzymskich władz, by następnie, od rządów Teodozjusza, stać się obowiązującą religią ówczesnego świata Imperium Romanum. Cezura zamykająca to VIII wiek, dlatego że wtedy odbył się niezwykle istotny dla chrześcijaństwa II sobór nicejski w 787 roku, ponadto był to czas ekspansji islamu oraz następował powolny koniec kształtowania się epoki średniowiecznej (niektórzy badacze, jak M. Banniard, datują późny antyk właśnie do VIII stulecia). Chciałbym też zauważyć, że na temat symonii powstało wiele opracowań dotyczących późniejszych okresów, a wybrany przeze mnie czas IV-VIII wiek nie doczekał się całościowego spojrzenia na omówienie skali problemu i kształtowania się zjawiska symonii. Zadaniem niniejszego studium jest rozpocząć proces uzupełnienia istniejącej luki w badaniach nad symonią, jednocześnie zaczynając dyskusję na ten temat.