IKONOGRAFICZNA KONCEPCJA PRZESTRZENI CHRZCIELNEJ W SZTUCE WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ. STUDIUM W PERSPEKTYWIE DOMUS ECCLESIAE W DURA-EUROPOS, SYRIA
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPLP.2022.023Słowa kluczowe
„domus ecclesiae”, Dura-Europos, baptysterium, ikonografia, sztuka wczesnochrześcijańskaAbstrakt
Odkryty w 1920 roku na terenie Syrii, w Dura-Europos, wczesnochrześcijański kościół jest obecnie najstarszym odnalezionym miejscem spotkań wspólnoty wyznawców Chrystusa. Poddając badaniom odkrycia archeologiczne prowadzone w tym miejscu, w znacznym stopniu przez naukowców z Yale Uniweristy, odnaleźć można bogactwo kulturowe chrześcijan w pierwszej połowie III wieku. Analiza częściowo zachowanych fresków, wypełniających przestrzeń baptysterium w Dura-Europos, staje się świadectwem wiary i elementem charakterystyki nie tylko sztuki wczesnochrześcijańskiej, ale nadto bogactwa duchowości pierwszych wyznawców Chrystusa. Wyraźnie wyodrębnione w domus ecclesiae pomieszczenia przeznaczone na spotkania wspólnoty, nauczania katechumenów oraz baptysterium, wskazują na istotny w tym okresie proces kształtowania się sfery kultycznej i katechetycznej. Analiza ikonografii odkrytej w baptysterium, umożliwia poznanie fundamentu teologicznego i filozoficznego, jaki znajdował się u podstaw rozumienia sakramentu chrztu w najwcześniejszym okresie formowania się liturgii Kościoła wczesnochrześcijańskiego.
Bibliografia
Arystoteles, Polityka, tłum. L. Piotrowicz, Warszawa 2004.
Baird J. A., The Ruination of Dura-Europos, „Theoretical Roman Archaeology Journal” 3(2020)1, s. 1-20, file:///C:/Users/micha/Downloads/traj-4016-baird.pdf (30.03.2022).
Baptistery wall painting: Procession of women, w: Yale Univesity Art Galery, https://artgallery.yale.edu/collections/objects/34495 (23.03.2022).
Baur P. V. C., The paintings in the Christian Chapel, w: The Excavations at Dura-Europos: conducted by Yale University and the French Academy of inscriptions and letters. Preliminary Report of Fifth Season of Work october 1931 – March 1932, red. M. I. Rostovtzepf, Prague 1934, s. 254-282.
Boiy T., The Reigns of the Seleucid Kings According to the Babylon King List, „Journal of Near Eastern Studies” 70(2011)1, s. 1-12.
Bradshaw P. F., The Search for the Origins of Christian Worship: Sources and Methods for the Study of Early Liturgy, Oxford 2002.
Brock S. P. (red.), Bride of Light: Hymns on Mary from the Syriac Churches, tłum. S. P. Brock, w: Moran Etho, t. 6, New Jersey 2010.
Brody L. R., Yale University and Dura – Europos: From excavation to exhibition, w: Dura – Europos: crossroads of antiquity, red. L. R. Brody, G. L. Hoffman, Boston 2011, s. 17-32.
Cummings M., Yale Art Gallery painting might be oldest known image of the Virgin Mary, w: YaleNews, https://news.yale.edu/2016/02/12/yale-art-gallery-painting-might-be-oldest-known-image-virgin-mary (26.03.2022).
Dirven L., Paradise Lost, Paradise Regained. The meaning of Adam and Eve in the Baptistery of Dura-Europos, „Eastern Christian Art” (2008)5, s. 43-57.
Dirven L., The Palmyrenes of Dura-Europos: A Study of Religious Interaction in Roman Syria, Koln 1999.
Ewangelia Pseudo-Matusza, tłum. K. Obrycki, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie Apokryficzne, t. 1, red. M. Starowieyski, Kraków 2003, s. 293-316.
Grainger J. D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom, Londyn 1990.
Heath S., Trading at the Edge: pottery, coins, and household objects at Dura-Europos, w: Edge of empires : pagans, Jews, and Christians at Roman Dura-Europos, red. J. Y. Chi, S. Heath, New York 2011, s. 63-73.
Hopkins C., The Christian Church, w: The Excavations at Dura-Europos: conducted by Yale University and the French Academy of inscriptions and letters. Preliminary Report of Fifth Season of Work october 1931 – March 1932, red. M. I. Rostovtzepf, London, Prague 1934, s. 238- 254.
Hopkins C., The Discovery of Dura-Europos, New Haven 1979.
Hopkins C., The Siege of Dura, „The Classical Journal” 42(1947)5, s. 251-259.
Ingholt H., Palmyrene and Gandharan Sculpture: An Exhibition Illustrating the Cultural Interrelations Between the Parthian Empire and Its Neighbors West and East, Palmyra and Gandhara, Yale 1954.
Johnson L. J., Worship in the early church: an anthology of historical sources, t. 4, Minnesota 2009.
Klaver S., The Brides of Christ: ‘The Women in Procession’ in the Baptistery of Dura-Europos, „Eastern Christian Art” (2012-2013)9, s. 63-78.
Kosmin P. J., The Foundation and early life of Dura – Europos, w: Dura-Europos: crossroads of antiquity, red. L. R. Brody, G. L. Hoffman, Boston 2011, s. 95-110.
Kraeling C. H., Bradford Welles Ch., The Christian building, w: The excavations at Dura-Europos: conducted by Yale University and the French Academy of Letters. Final Report VIII, Part 2, red. C. H. Bradford Welles, New York 1967.
Lassus J., Sanctuaires chrétiens de Syrie: essai sur le genèse, la forme et l'âge liturgique des édifices du culte chrétien en Syrie, du IIIe siècle à la conquête musulmane, w: Institut français d'archéologie de Beyrouth, Bibliothèque archéologique et historique, t. 42, Paris 1944.
Matheson S. B., Dura-Europos. The Ancient City and the Yale Collection, New Haven 1982.
Mathews T. F., Avedis K. S., Armenian Gospel Iconography: The Tradition of the Glajor Gospel, Washington 1991.
McClendon Ch. B., The articulation of sacred space in the synagogue and christian building at Dura – Europos, w: Dura – Europos: crossroads of antiquity, red. L. R. Brody, G. L. Hoffman, Boston 2011, s.155-168.
Millar F., The Roman Near East, 31 B.C.- A.D. 337, Cambridge 1993.
Norwich J. J., Mista w dziejach świata, tłum. W. Gadowski, M. Konik, Olszanica 2009.
Pagoulatos G., Tracing the Bridegroom in Dura: The Bridal Initiation Service of the Dura-Europos Christian Baptistery as Early Evidence of the use of Images in Christian and Byzantine Worship, New Jersey 2009.
Pappas S., Buried soldirs may be victims of ancien chemical weapon, https://www.livescience.com/13113-ancient-chemical-warfare-romans-persians.html, (11.03.2022).
Peppard M., New Testament imagery in the earliest Christian baptistery, w: Dura-Europos: crossroads of antiquity, red. L. R. Brody, G. L. Hoffman, Boston 2011, s.169-188.
Peppard M., The World’s Oldest Church. Bible, Art., and Ritual at Dura-Europos, Syria, London 2016.
Perkins A., The Art of Dura-Europos, Oxford 1973.
Plate with the Battle of David and Goliath, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/464377 (30.03.2022).
Protoewangelia Jakuba, tłum. M. Starowieyski, w: Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie Apokryficzne, t. 1, red. M. Starowieyskiego, Kraków 2003, s. 268-290.
Serra D. A., The Baptistery at Dura-Europos: The Wall Paintings in the Context of Syrian Baptismal Theology, „Ephemerides Liturgicae” 120(2006), s. 67-78.
The Oxford dictionary of the Christian Church, red. F. L.Cross, E. A. Livingstone Oxford 2005.
The Oxford History of Christian Worship, red. G.Wainwright, K. B. Westerfield, Oxford 2006.
White L. M., The social origins of Christian architecture. Building God's House in the Roman World: Architectural Adaptation Among Pagans, Jews, and Christians, “Harvard Theological Studies” (1997)42.
Wilpert J., Die Malereien der Katakomben Roms, Freiburg im Breisgau 1903.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Mariusz Szajda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 327
Liczba cytowań: 0
