PATRZĄC DIABŁU W OCZY: TOTALITARYZM I HUMANITARNO-PERSONALISTYCZNA KONCEPCJA ŻYCIA SPOŁECZNO-POLITYCZNEGO KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPLP.2022.006Słowa kluczowe
totalitaryzm, Stefan Wyszyński, faszyzm, nazizm, komunizm, personalizmAbstrakt
Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki teorii totalitaryzmu w kontekście humanitarno-personalistycznej koncepcji życia społeczno-politycznego kardynała Stefana Wyszyńskiego. Pozwala to na wyjątkowy wgląd w naturę systemów totalitarnych, zarówno w istotę niemieckiego nazistowskiego hitleryzmu, jak też komunizmu. Niniejsze analizy podjęto w celu reinterpretacji powyższych koncepcji z punktu widzenia chrześcijańskiej prakseologii personalistycznej, z uwzględnieniem fundamentalnych założeń absolutnie antyludzkiej i antychrześcijańskiej specyfiki stojącego za nimi paradygmatu, który nie tylko określał, ale także legitymizował, a nawet uwierzytelniał najstraszniejsze i najbardziej zwyrodniałe formy totalitarnych systemów XX wieku. Jest to szczególnie istotne, zwłaszcza dzisiaj, gdy pojawiające się tendencje często banalizują zbrodniczy charakter tych systemów, a nawet traktują „model totalitarny” – szczególnie w kontekście komunizmu – jako „specyficzne zjawisko historyczne”, mające na celu rozwiązanie wielu skomplikowanych zjawisk natury społeczno-politycznej, kulturowej, czy też gospodarczej.
Bibliografia
Albert M., Hahnel R., Socialism Today and Tomorrow. Boston 1981.
Bartnik C. S., Teologia pracy ludzkiej, Warszawa 1977.
Bobbio N., Dal fascismo alla democrazia, Milan 2008.
Bochenski J.M., Niemeyer G., Handbuch des Weltkommunismus, Fribourg-Munchen 1959
Bookbinder P., Roots of Totalitarian Law: The Early Works of Carl Schmitt, “Social Science” 56: 1981 (3), p. 133-145.
Conquest R., Reflections on a Ravaged Century, New York-London 2001.
Ficek R., Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszynski, Toruń 2020.
Ficek R., Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Man, “Roczniki Nauk Społecznych” 12: 2020 (1), p. 5–32.
Ficek R., Mariological Dimension of the Theological and Pastoral Concepts of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland, „Studia Sandomierskie” 27: 2020, p. 229-249.
Ficek R., Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: In The Context Of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept Of Social Life, “Roczniki Teologiczne” 67: 2020 (5), p. 39-61.
Ficek R., Patriotism as Love of the Homeland or another Form of Nationalism? Devotedness, Allegiance, and Loyalty to the Native Country in the Thought of Cardinal Stefan Wyszyński, “Collectanea Theologica”, 91: 2021 (2), p. 77-117.
Fritze L., Anatomie des totalitären Denkens. Kommunistische und nationalsozialistische Weltanschauung im Vergleich, München 2012.
Gentile E., Fascismo: Storia e interpretazione, Roma–Bari 2008.
Gentile E., The Sacralization of Politics: Definitions, Interpretations, and Reflections on the Question of Secular Religion and Totalitarianism, „Totalitarian Movements and Political Religions” 1: 2000 (1), p. 18-55.
Gentile G., Źródła i doktryna faszyzmu, tł. H. Mirecka, Warszawa 1933.
Głos biskupow polskich w obronie zagrozonego bytu Narodu. 4. IX 1970, in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975, p. 620-629.
Horkheimer M., Adorno T. W., Dialectic of Enlightenment, Stanford, Cal. 002.
Kozub-Ciembroniewicz W., Doktryna i system władzy Włoch faszystowskich na tle porównawczym, Kraków 2016.
List Episkopatu Polski do duchowieństwa o moralnym zagrożeniu narodu. Warszawa 25 I 1968, in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975, p. 501-509.
List Episkopatu Polski o laicyzacji. Warszawa 22 III 1968, in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975, p. 521-528.
Mariański J., Postęp społeczny a postęp moralny, „Życie Katolickie” 6: 1987 (6), p. 81-97.
Metz J.B., A Passion for God: The Mystical-Political Dimension of Christianity, New York 2008.
Orędzie Episkopatu Polski w sprawie małżenskiej. Jasna Gora, 7.12.1945, in: Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945-1974, Paris 1975, p. 22-30.
Popper K. R., The Open Society and Its Enemies, Princeton 2013.
Traverso E., Le Totalitarisme: Le XXe siècle en débat, Paris 2001.
Wild J., Plato’s Modern Enemies and the Theory of Natural Law, Chicago 1964.
Wójcik M., Religijna odnowa Narodu w Jasnogorskich Slubach Ks. Prymasa Stefana Kardynala Wyszynskiego, “Studia nad Rodziną” 10: 2006 (1-2), p. 259-278.
Wyszyński S., Apel Prymasa Polski ze stolicy do wszystkich Dzieci wspolnej Ojczyzny. Warszawa, 25 XII 1970, in: S. Wyszyński, Prymat człowieka w ładzie społecznym, Londyn 1976, p. 15-19.
Wyszyński S., Apel Synodu w obronie praw czlowieka. Po powrocie z Synodu Biskupow, Warszawa 26 I 1975, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 619-627.
Wyszyński S., Bez ofiar i wyrzeczeń nie ma zwycięstwa. Warszawa – kościół Matki Bożej Zwycięskiej 16 VIII 1970, in: S. Wyszyński, Z gniazda orlqt, Rzym 1972, p. 101-109.
Wyszyński S., Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979), in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 888-892.
Wyszyński S., Dobrzy bracia. Podczas uroczystosci 250 rocznicy przybycia bonifratrow do Warszawy 26 IX 1976, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 747-751.
Wyszyński S., Duch pracy ludzkiej. Konferencje o pracy, Poznań 1957.
Wyszyński S., Jakiej chcecie Polski? Do mlodziezy akademickiej w Warszawie 22 III 1972, in: Nauczanie spoleczne, p. 491-492.
Wyszyński S., Kościoł nie walczy z wladzą, tylko z jej nadużyciami. Podczas uroczystości Świętego Stanislawa w Krakowie 11 V 1975, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 642-647.
Wyszyński S., Matka-Syn-rodzina. Warszawa -kościół św. Krzyża 11. 01. 1976, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 676-683.
Wyszyński S., Miłość i sprawiedliwość społeczna. Rozważania społeczne, Poznań 1993.
Wyszyński S., Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek. Warszawa – Miodowa 19 10 1980, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 960-965.
Wyszyński S., Naród-Kościół-Państwo. Kazanie świętokrzyskie 25 I 1976, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 705-713.
Wyszyński S., Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki spolecznej, Jasna Gora 22 I 1963, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 195-200.
Wyszyński S., Nawróćcie się do Pana, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 484-489.
Wyszyński S., Nie dać sobie wydrzec ziemi! Do Solidarności wiejskiej rolnikow indywidualnych. Warszawa-Miodowa 2.04.1981, in: S. Wyszyński, Kościół w służbie narodu, Rome 1981, p. 268-278.
Wyszyński S., Niech miłość idzie przez Polskę. Na zakończenie jubileuszu świętego Franciszka w Warszawie 6. 12. 1976, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 752-759.
Wyszyński S., Nowoczesny program ślubowań akademickich. Jasna Gora 4 V 1974, in: Kazania i przemowienia autoryzowane 1956-1981, vol., XLVI, Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, p. 5-11.
Wyszyński S., O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 29-40.
Wyszyński S., O moralną odnowę Narodu. Do wiernych w bazylice gnieznieńskiej 2 II 1981, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 1005-1011.
Wyszyński S., O zagrozeniu moralności narodu. List pasterski na wielki post 1968, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 343-352.
Wyszyński S., Obowiązek i prawo ludzkiej pracy, Warszawa 1. 05. 1971, in: S. Wyszyński, „Idzie nowych ludzi plemię...“, Poznań 2001, p. 138-144.
Wyszyński S., Patron Polski i mąż stanu. Podczas uroczystości świętego Stanisława w Krakowie 14 V 1978, in: S. Wyszyński, Nauczanie spoleczne 1946-1981, Warszawa 1990, p. 829-835.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Ryszard Ficek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 485
Liczba cytowań: 0
