Projekty komputów wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego z lat 1683–1684. Przyczynek do badań nad problemem rywalizacji Jana III z Sapiehami o wpływy w wojsku litewskim w latach 1683–1696
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2017.3.05Słowa kluczowe
Sapiehowie, Jan III Sobieski, Wielkie Księstwo Litewskie, wojsko litewskie 1683–1696, the Sapiehas, John III Sobieski, Grand Duchy of Lithuania, Lithuanian Army 1683–1696Abstrakt
Artykuł omawia proces przygotowań komputu armii litewskiej na potrzeby wojny z Portą Osmańską w 1683 r. oraz rywalizację o wpływy w wojsku pomiędzy królem Janem III a wojewodą wileńskim i hetmanem wielkim litewskim Kazimierzem Janem Sapiehą, na podstawie analizy rękopiśmiennych wykazów wojska Wielkiego Księstwa lat 1683–1684. Tekst zamyka publikacja tych projektów w formie aneksu źródłowego.
The article discusses the process of preparations of the Lithuanian army establishment for war with the Sublime Porte in 1683 and the rivalry between King John III and the Palatine of Wilno, Grand Lithuanian Hetman Kazimierz Jan Sapieha, on the basis of an analysis of handwritten military registers of the Grand Duchy of Lithuania in 1683–1684. The article closes with the edition of these projects in the form of a source appendix to the study.
Bibliografia
Źródła drukowane
Diariusz kampanii węgierskiej in anno 1683, oprac. O. Laskowski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 6, 1933, z. 2, s. 259–271.
Listy z czasów Jana III i Augusta II, oprac. G[otard] B. U[nn], W. Skrzydylka, Kraków 1870.
Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, oprac. J. Woliński, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 15, 1969, nr 2.
Poczobut Odlanicki J.W., Pamiętnik (1640–1684), oprac. A. Rachuba, Warszawa 1987.
Skorobohaty A.D., Diariusz, oprac. T. Wasilewski, Warszawa 2000.
Opracowania
Bobiatyński K., Armia jako oręż hetmanów w polityce wewnętrznej w Wielkim Księstwie Litewskim w II połowie XVII wieku (lata 1654–1682) – wybrane zagadnienia, „Studia Historyczno-Wojskowe” 3, 2009, s. 151–162.
Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008.
Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac i jego opozycja i jego opozycja przeciwko Janowi III Sobieskiemu, „Barok” 12, 2005, nr 2(24), s. 73–93.
Bobiatyński K., Michał Kazimierz Radziwiłł jako hetman polny litewski (1668–1680), w: Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. M. Nagielski, K. Żojdź, Warszawa 2017, s. 229–241.
Bobiatyński K., Między dworem a opozycją – polityczne dylematy i wybory kanclerza wielkiego litewskiego Krzysztofa Paca w latach 1667–1676, w: Wobec króla i Rzeczypospolitej. Magnateria w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Kraków 2012, s. 327–349.
Bobiatyński K., Rola wojska w życiu publicznym w Wielkim Księstwie Litewskim w okresie tzw. hegemonii pacowskiej (1666–1682), w: Społeczeństwo staropolskie, t. 4: Społeczeństwo a wojsko, red. M. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski, Warszawa 2015, s. 167–187.
Bobiatyński K., Stosunki Jana III Sobieskiego z litewską elitą władzy w pierwszym okresie rządów (1674–1676), w: Sobieski wokół spisków i konfederacji, red. M. Nagielski, Warszawa 2015 (Biblioteka Epoki Nowożytnej, t. 2), s. 129–143.
Bobiatyński K., Udział Wielkiego Księstwa Litewskiego w kampanii wiedeńskiej 1683 roku, w: Odsiecz wiedeńska, red. T. Chynczewska-Hennel, Warszawa 2011, s. 59–73.
Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
Bobiatyński K., Walka Sapiehów o odzyskanie wpływów w armii litewskiej w latach 1666–1683 (w druku).
Ciesielski T., Wojsko litewskie w latach 1698–1709, w: Wojny północne w XVI–XVIII wieku, red. B. Dybaś, Toruń 2007, s. 165–182.
Czarniecka A., Nikt nie słucha mnie za życia… Jan III Sobieski w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009.
Hundert Z., Działalność Sapiehów w „powiedeńskim” okresie panowania Jana III (1683–1696) w świetle akt sejmikowych województwa mazowieckiego (w druku).
Hundert Z., Kilka uwag na temat chorągwi petyhorskich w wojskach Rzeczypospolitej w latach 1673–1683, w: Homo militans, t. 2: W pancerzu przez wieki. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. M. Baranowski, A. Gładysz, A. Niewiński, Oświęcim 2014, s. 136–149.
Hundert Z., Organizacja husarii koronnej na kampanię wiedeńską 1683 roku, w: „W hetmańskim trudzie”. Księga pamiątkowa ku czci profesora Jana Wimmera, red. Z. Hundert, M. Wagner, Oświęcim 2017, s. 166–196.
Hundert Z., Pozycja Jana III w wojsku koronnym w latach 1674–1683. Utrzymanie czy też utrata wpływów wypracowanych w czasie sprawowania godności hetmańskiej?, w: Król Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1674–1683, red. D. Milewski, Warszawa 2016, s. 121–151.
Koczegarow K., Rzeczpospolita a Rosja w latach 1680–1686. Zawarcie traktatu o pokoju wieczystym, tłum. z j. ros. z uzupełnieniami, red. T. Szwaciński, Warszawa 2017.
Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
Majewski A.A., Aleksander Hilary Połubiński (1626–1679), marszałek wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2017.
Malejka A., Spory o pieczęć wielką litewską w latach 1684–1685. Z dziejów polityki nominacyjnej Jana III Sobieskiego, „Studia Historyczne” 44, 2001, nr 2, s. 301–311.
Markowicz M., Daleko od Wiednia – działania militarne na podolsko-mołdawskim teatrze wojennym na przełomie 1683 i 1684 r., „Studia Historyczno-Wojskowe” 6, 2016, s.91–107.
Pietrzak J., Pod egidą Sobieskiego. Kariera polityczna Karola Stanisława Radziwiłła w latach 1683–1696, w: Jarzmo Ligi Świętej? – Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1684–1696, red. D. Milewski, Warszawa 2017, s. 19–45.
Pietrzak J., Wobec króla i Rzeczypospolitej. Radziwiłłowie w pierwszym dziesięcioleciu rządów Jana III Sobieskiego (1674–1683), w: Król Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1674–1683, red. D. Milewski, Warszawa 2016, s. 89–117.
Rachuba A., Hegemonia Sapiehów na Litwie jako przejaw skrajnej dominacji magnaterii w życiu kraju, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, D. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, Białystok 2003, s. 217–229.
Rachuba A., Hrehory Antoni Ogiński, w: Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani litewscy, red. M. Nagielski, Warszawa 2006, s. 236–244.
Rachuba A., Jan Jacek Stefan Ogiński, w: Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani litewscy, red. M. Nagielski, Warszawa 2006, s. 202–208.
Rachuba A., Litwa wobec projektu zwołania sejmu konnego w 1695 roku i walki Sapiehów z biskupem Brzostowskim, „Zapiski Historyczne” 51, 1986, z. 1, s. 63–80.
Rachuba A., Sapieha Kazimierz Jan Paweł, w: PSB, t. 35, Warszawa–Kraków 1994.
Rachuba A., Słuszka Bogusław Józef, w: PSB, t. 39, Warszawa–Kraków 1999–2000.
Romaniuk P.P., Instytucjonalne podstawy hegemonii Sapiehów w Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XVII w., w: W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początków XIX wieku, red. U. Kosińska, D. Dukwicz, A. Danilczyk, Warszawa 2014, s. 29–37.
Sawicki M., Dom Sapieżyński 1666–1685. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim, Opole 2016.
Sawicki M., Konflikt biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego z Kazimierzem Janem Sapiehą w latach 1693–1696, w: Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku), red. S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014, s. 383–401.
Sliesoriūnas G., Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė vidaus karo išvakarėse. Didikų grupuočių kova 1690–1697 m., Vilnius 2000.
Stolicki J., Rozdawnictwo wakansów przez Jana III jako metoda tworzenia partii dworskiej, w: Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVII wieku, red. R. Skowron, M. Markiewicz, Kraków 2006, s. 359–375.
Stolicki J., Wobec wolności i króla. Działalność polityczna szlachty ruskiej, ukrainnej i wołyńskiej w latach 1673–1683, Kraków 2007.
Wagner M., Biskupi polscy wobec problemu obronności Rzeczypospolitej w latach 1674–1696. Zarys problematyki, w: Rzeczpospolita wielu wyznań: materiały z międzynarodowej konferencji Kraków, 18–20 listopada 2002, red. A. Kaźmierczak et al., Kraków 2004, s. 263–280.
Wagner M., Kampania żwaniecka 1684 roku, Warszawa 2013.
Wagner M., Udział wojska litewskiego w wojnie polsko-tureckiej 1684–1699, „Historia i Świat” 2014, nr 3, s. 113–136.
Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii oraz bitwy, Warszawa 1983.
Віцько Д., Спроба рэспубліканцаў дамагчыся ўлады над войскам ВКЛ у 1697–1698 г., „Беларускі Гістарычны Агляд” 15, 2008, z. 1–2(28–29), s. 305–328.
Каменскі А., Сапегі ў дачьіненнях з Брандэнбургам-Прусіяй у 1674–1696 гг., „Arche” 2016, nr 3(148), s. 8–37.
Хундарт З., Некалькі заўваг наконт пяцігорскіх харугваў у войсках Рэчы Паспалітай у 1673–1683 гг., „Arche” 2015, nr 12(145), s. 383–401.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 529
Liczba cytowań: 0
