Problemy z wdrażaniem reformy trydenckiej w biskupstwie wileńskim w XVI wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2016.02Słowa kluczowe
kapituła katedralna, Wilno, wiek XVI, Sobór TrydenckiAbstrakt
Tekst dotyczy problemu realizacji reform Soboru Trydenckiego w Wielkim Księstwie Litewskim głownie na przykładzie diecezji wileńskiej. W oparciu o źródła o proweniencji kapitulnej (dziś przechowywane w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie) oraz wypisy z nich (przechowywane w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie) podjęta została próba udzielenia odpowiedzi na pytanie o przejaw oporu duchowieństwa – nominalnie związanego z kościołem katedralnym w Wilnie – wobec wdrażanych reform trydenckich. O istnieniu zjawiska pośrednio świadczą przykłady dotyczące łamania dyscypliny duchowieństwa, problemy pijaństwa kleru czy życia duchownych z kobietami. Zaś do czynników wskazujących na problemy kapituły wobec reformy trydenckiej zaliczyć można kumulację beneficjów. O tym, jak kumulacja beneficjów przekładała się na życie parafii, dowiadujemy się choćby z przeprowadzanych wizytacji. Natomiast brak rezydencji przy kościele zaliczyć można do jednej z głównych przyczyn prowadzących do pogłębiania się zjawiska dezintegracji grup, w tym także do zmiany roli i społecznych funkcji duchownych.Bibliografia
Źródła drukowane
Codex Mednicensis seu Samogitiae dioecesis, t. 1: 1416 II 13 – 1609 IV 2, wyd. P. Jatulis, Roma 1984.
Decretales Summorum Pontifi cum pro Regno Poloniae et Constitutiones synodorum provincialium et dioecesanarum Regni ejusdem ad summam collectae, t. 2, wyd. Z. Chodyński, E. Likowski, Posnaniae 1883.
Dokumenty soborów powszechnych, Lateran V, Trydent, Watykan I, t. 4, oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2004.
Propozycje konsystorialne w XVI wieku. Omówienie. Teksty polskie, wyd. H. Fokciński, Rzym 1994.
Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, red. P. Rabikauskas, t. 1, Romae 1971.
Statuty synodu wileńskiego z dnia 12 II 1582 r. ogłoszone Listem pasterskim biskupa Jerzego Radziwiłła z dnia 25 II 1582, w: J. Sawicki, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 2: Synody diecezji wileńskiej i ich statuty, Warszawa 1948, s. 133–140.
Visitatio Diocesis Samogitiae (A.D. 1579)/ Žemaičių vyskupijos vizitacija (1579), wyd. L. Jovaiša, J. Tumelis, Vilnius 1998.
Opracowania
Aleksandrowicz P., Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564, „Prawo Kanoniczne”, R. 9, 1966, nr 3–4, s. 363–381.
Błaszczyk G., Diecezja żmudzka od XV do początku XVII wieku. Uposażenie, Poznań 1992.
Chodyński S., Godziny kanoniczne, w: Encyklopedia Kościelna Ks. Michała Nowodworskiego, t. 6, Warszawa 1875, s. 264–266.
Czyżak M., Kapituła katedralna w Gnieźnie w świetle metryki z lat 1408–1448, Poznań 2003.
Dola K., Wrocławska kapituła katedralna w XV wieku. Ustrój – skład osobowy – działalność, Lublin 1983.
Fijałek J., Życie i obyczaje kleru w Polsce średniowiecznej, wyd. 2, Kraków 2002.
Góralski W., Kapituła katedralna w Płocku XII–XVI w., Płock 1979.
Gręźlikowski J., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego, Włocławek 2000.
Hochleitner J., Religijność potrydencka na Warmii (1551–1655), Olsztyn 2000.
Inglot S., Sprawy gospodarcze Lwa Sapiehy 1588–1607, w: Studia z historii społecznej i gospodarczej poświęcone prof. dr. Franciszkowi Bujakowi, Lwów 1931, s. 165–226.
Jovaiša L., Castus, doctus, diligens, devotus: tridentinio sielovadininko tipo formavimas(is) Žemaičių vyskupijoje, w: Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545–1563) įtaka Lietuvos kultūrai, red. A. Aleksandravičiūtė, Vilnius 2009, s. 206–220.
Kakareko A., Działalność synodalna biskupów wileńskich po Soborze Trydenckim, w: „W tym, który umacnia”. Księga pamiątkowa ku czci J.E. Ks. Bp. Prof. zw. Edwarda Ozorowskiego z okazji 25-lecia sakry biskupiej, 40-lecia kapłaństwa i 30-lecia pracy w AWSD w Białymstoku, red. J. Zabielski, Białystok 2004, s. 313–323.
Kakareko, A., La riforma della vita del clero nella diocesi di Vilna dopo il Concilio di Trento (1564–1796), Roma 1996.
Kakareko A., List pasterski biskupa wileńskiego Jerzego Radziwiłła z dnia 25 lutego 1582 R., „Rocznik Teologii Katolickiej” 2003, t. 2, s. 107–115.
Kisiel D., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji płockiej, Płock 2004.
Kracik J., Prawie wielebni, Kraków 2011.
Krahel T., Spory graniczne między diecezją żmudzką i wileńską w XVII–XVIII wieku, „Soter” 2009, t. 31 (59), s. 125–133.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich 968–1939, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 1969, t. 19, s. 271–351.
Librowski S., Kapituła katedralna włocławska. Zarys dziejów i organizacji, Varsoviae 1949.
Lietuvos katalikų dvasininkai XIV–XVI a, oprac. V. Ališauskas, T. Jaszczołt, L. Jovaiša, M. Paknys, Vilnius 2009.
Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.
Morawski M., Synod diecezjalny w dawnej Polsce, „Ateneum Kapłańskie” 1937, t. 39, s. 223–249, 355–374.
Namaczyńska S., Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696, t. 1: Zjawiska meteorologiczne i pomory, Lwów 1937.
Pawlikowska W., Konkubiny w życiu prałatów i kanoników wileńskich w XVI–XVII wieku. Uwagi o recepcji uchwał Soboru Trydenckiego w Wielkim Księstwie Litewskim, w: Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545–1563) įtaka Lietuvos kultūrai, red. A. Aleksandravičiūtė, Vilnius 2009, s. 221–236.
Pawlikowska W., Wileńska kapituła katedralna w drugiej połowie XVI wieku, Poznań 2011 [niepublikowana praca doktorska].
Pawlikowska W., The Challenge of Trent and the Renewal of the Catholic Church in the Grand Duchy of Lithuania: The Higher Clergy of Vilnius and the Problems of Plural Benefices and Residence in the Sixteenth Century, „Bažnyčios Istorijos Studijos” 2011, t. 4, s. 37–56.
Pawlikowska-Butterwick W., The Statutes and Practices, w: L. Jovaiša, W. Pawlikowska-Butterwick, Vilniaus ir Žemaičių katedrų kapitulų statutai, Vilnius 2015, s. 177–214.
Pawlikowska-Butterwick W., The Statutes of the Chapters of Vilna and Samogitia, w: L. Jovaiša, W. Pawlikowska-Butterwick, Vilniaus ir Žemaičių katedrų kapitulų statutai, Vilnius 2015, s. 117–156.
Pawluk T., Źródła poznania prawa kanonicznego, „Studia Warmińskie” 1975, t. 12, s. 541–619.
Stępkowski A., Wawrzyniec Grzymała Goślicki: przyczynek do biografii, w: O senatorze doskonałym studia. Prace upamiętniające postać i twórczość Wawrzyńca Goślickiego, red. A. Stępkowski, Warszawa 2009, s. 9–33.
Subera I., Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1981.
Tymosz S., Zbiór biskupa Stanisława Karnkowskiego z 1579 roku, „Roczniki Nauk Prawnych” 2003, t. 13, z. 2, s. 51–67.
Wiesiołowski J., Środowiska kościelne i kultura, w: Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 256–307.
Wojciechowska B., Wokół problemu ekskomuniki w Małopolsce w późnym średniowieczu, w: Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, red. W. Kowalski, J. Muszyńska, Kielce–Gdańsk 2001, s. 63–72.
Wojtyska H.D., L’infl usso in Polonia e Lituania, w: San Carlo e il suo tempo. Atti del Convegno Internazionale nel centenario Della morte, Roma 1986, s. 527–549.
Wojcik W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
Wołkiewicz E., Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie: dzieje, organizacja, skład osobowy (1386–1477), Opole 2004.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 571
Liczba cytowań: 0
