Działalność paramilitarnych band rozbójniczych na pograniczu krzyżacko-litewskim w XIV wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2016.01Słowa kluczowe
Litwa, zakon niemiecki, Prusy, Inflanty, rozbójnictwo, bandy rozbójnicze, obszar graniczny, ugody międzypaństwoweAbstrakt
Głównym celem niniejszego artykułu jest próba scharakteryzowania zjawiska band rozbójniczych, które w źródłach z XIV w. kryją się pod nazwami latrunculi czy Struter. W artykule zwrócono uwagę na to, że sytuacja patowa, zaistniała w wojnie pomiędzy zakonem niemieckim a Litwą, stwarzała nader korzystne warunki do działań band rozbójniczych – każda ze stron interesowała się wykorzystaniem („skanalizowaniem”) ich aktywności w kierunku strony nieprzyjacielskiej – nie było żadnej mowy o próbach ich wykorzenienia. Głównym terenem band rozbójniczych stał się szeroki obszar pograniczny, którego państwowa przynależność była niejasna. W takich warunkach zakon niemiecki i Litwa miały tylko ograniczone możliwości ingerowania w sprawy tych band. Obydwom stronom chodziło o powstrzymanie działalności band w określonych ramach, jak to wynika z analizy międzypaństwowych ugód zawartych pomiędzy książętami litewskimi a władzami Inflant w latach 1323, 1338 i 1367. Analiza treści tych ugód także ujawnia zjawisko współpracy pomiędzy reprezentantami władzy państwowej a bandami rozbójniczymi. Próby regulowania, a tym samym legalizowania działalności band rozbójniczych stanowią specyficzną cechę analizowanego zjawiska rozbójnictwa. Trzeba mieć na uwadze, że metoda typowo rozbójniczych napadów była także praktykowana przez przynajmniej niektórych komturów zamków przygranicznych, jak i przez niektórych książąt (bojarów?) litewskich. Zjawisko rozbójnictwa cieszyło się uznaniem społecznym, po obu stronach granicy było sporo ludzi, którym dostarczało ono środki do życia. Analiza omawianego zjawiska przynajmniej częściowo wykazała, dlaczego wojna pomiędzy zakonem niemieckim a Litwą była tak długotrwała.Bibliografia
Źródła drukowane
Chartularium Lithuaniae res gestas magni ducis Gedeminne illustrans. Gedimino laiškai, red. S.C. Rowell, Vilnius 2003.
Die Chronik Wigands von Marburg, red. T. Hirsch, w: Scriptores rerum prussicarum, t. 2, Leipzig 1863.
Hermanni de Wartberge Chronicon Livoniae, red. E. Strehlke, w: Scriptores rerum prussicarum, t. 2, Leipzig 1863.
Kodeks dyplomatyczny Litwy, red. E. Raczyński, Wrocław 1845.
Petri de Dusburg Cronica terre Prussie, red. M. Toppen, w: Scriptores rerum prussicarum, t. 1, Leipzig 1861.
Piotr z Dusburga. Kronika ziemi pruskiej, przeł. S. Wyszomirski, wstępem i komentarzem historycznym opatrzył J. Wenta, Toruń 2004.
Opracowania
Baronas D., Lietuvių ir vokiečių taikaus bendravimo bruožai XIV a. karo sūkuryje, „Lituanistica” 2010, t. 56, nr 1–4.
Baronas D., Lietuvių karybos bruožai XIII a. pradžioje, w: Lietuvos valstybė XII–XVIII a., red. Z. Kiaupa, A. Mickevičius, J. Sarcevičienė, Vilnius 1997.
Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. 1: Trudne początki, Poznań 1998.
Deloffre G., Guerres et brigandages au XVe siecle en Hainaut, Pays d’Avesnes, Th iérache et Ardennes, „Memoires de la societe archeologique et historique de l’arrondissement d’Avesnes” 1985, t. 29.
Dubonis A., Das Grenzgebiet zwischen Litauen und dem Deutschen Orden: soziale, wirtschaft liche, administrative, ethnische und kulturelle Kommunikation in den Jahren 1290–1422, w: Tannenberg–Grunwald–Žalgiris: Krieg und Frieden im späten Mittelalter, przeł. W. Paravicini, R. Petrauskas, G. Vercamer, Wiesbaden 2012.
Evans M.R., Brigandage and resistance in Lancastrian Normandy. A study of the remission evidence, „Reading Medieval Studies” 1992, t. 18.
Joźwiak S., Wywiad i kontrwywiad w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach: studium nad sposobami pozyskiwania i wykorzystaniem poufnych informacji w późnym średniowieczu, Malbork 2004.
Jucker M., Plünderung, Beute, Raubgut. Überlegungen zur ökonomischen und symbolischen Ordnung des spätmittelalterlichen Kriegs, 1300–1500, w: Kriegswirtschaft und Wirtschaft skriege [Économie de guerre et guerres économiques], red. V. Groebner, t. 23: Schweizerische Gesellschaft für Wirtschafts- und Sozialgeschichte, Zurich 2008.
Leonavičiūtė I., Kariaunos vaidmuo kuriantis Lietuvos valstybei, w: Lietuvos valstybė XII–XVIII a., red. Z. Kiaupa, A. Mickevičius, J. Sarcevičienė, Vilnius 1997.
Łowmiański H., Studja nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, t. 1–2, Wilno 1931–1932.
Mažeika R., Prekyba ir taika mirties zonoje: prekybinės taikos sutartys tarp lietuvių ir kryžiuočių XIV a., „Lietuvių katalikų mokslo akademijos Suvažiavimo darbai” 1993, t. 14.
Nicholson H., Medieval Warfare: Th eory and Practice of War in Europe, 300–1500, Basingstoke–New York 2004.
Paszkiewicz H, Jagiellonowie a Moskwa, t. 1: Litwa a Moskwa w XIII i XIV wieku, Warszawa 1933.
Redlich F., De praeda militari. Looting and booty 1500–1815, Wiesbaden 1956.
Rowell S.C., Lithuania and the West, 1337–41. A question of sources, „Journal of Baltic Studies” 1989, t. 20, nr 4.
Rowell S.C., Of men and monsters: sources for the history of Lithuania in the time of Gediminas (ca. 1315–1342), „Journal of Baltic Studies” 1993, t. 24, nr 1.
Verbruggen J.F., The Art of Warfare in Western Europe during the Middle Ages: from the Eighth Century to 1340, wyd. 2, Woodbridge 2002.
Wright N.A.R., Pillagers and brigands in the Hundred Years War, „Journal of Medieval History” 1983, t. 9.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 297
Liczba cytowań: 0