Unifikacyjna polityka państwa a tożsamość szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego w świetle instrukcji poselskich białoruskich powiatów z lat 30. i 40. XVII wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2022.8.08Słowa kluczowe
Rzeczpospolita, Wielkie Księstwo Litewskie, Sejm, poseł, szlachta, powiat, instrukcja, prawoAbstrakt
Celem artykułu jest określenie kierunku ewolucji świadomości obywatelskiej szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego po unii lubelskiej z Koroną. Tekst przedstawia wyniki analizy instrukcji poselskich szlachty powiatów białoruskich (w dzisiejszym rozumieniu) Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 30. i 40. XVII stulecia. Główny nacisk położono na badanie kontekstów odwoływania się do takich pojęć, jak „Rzeczpospolita”, „ojczyzna”, „naród”, „unia”. W wyniku analizy autor doszedł do wniosku, że unifikacyjna polityka państwowa Rzeczypospolitej była skuteczna, a szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego, przy zachowaniu świadomości regionalnej, coraz bardziej identyfikowała się z tożsamością obywatelską Rzeczypospolitej.
Bibliografia
Archival Materials
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (The Central Archives of Historical Records in Warsaw; AGAD), Archiwum Warszawskie Radziwiłłów (Warsaw Archive of Radziwiłł Family; AR), Dz. II (Division 2), ref. nos. 1064, 1174, 1177, 1188, 1189, 1191, 1192, 1197, 1201; Dz. II supl., ref. nos. 505 (2), 511.
Archiwum Narodowe w Krakowie (The National Archives in Kraków; ANK), Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, MS 87.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie (The Princes Czartoryski Library and Archive in Kraków; BCz), MS 375.
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (The Scientific Library of the Polish Academy of Arts and Sciences and of the Polish Academy of Sciences in Kraków; BPAU i PAN), MS 365.
Muzeum Narodowe w Krakowie (The National Museum in Kraków), MS 160.
Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі, Гродно (The National Historical Archives of Belarus in Grodno), fond 1663, inv. 1, file 411.
Российская национальная библиотека, Санкт-Петербург (The National Library of Russia, Saint Petersburg; РНБ СПб.), fond 971, inv. 2, file 124, 132, 321/2.
Secondary Literature
Ambroziak T., “Rzeczpospolita w litewskich instrukcjach sejmikowych w latach 1587–1648. Próba analizy terminologicznej”, Czasopismo Prawno-Historyczne, 65 (2013), no. 2, pp. 192–214.
Opaliński E., Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587–1652. System parlamentarny a społeczeństwo obywatelskie, Warszawa, 1995.
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569– 1763, Warszawa, 2002.
Wisner H., Najjaśniejsza Rzeczpospolita. Szkice z czasów Zygmunta III i Władysława IV Wazy, Warszawa, 2001.
Wisner H., “Naprawa państwa i prawa w uchwałach sejmików Wielkiego Księstwa Litewskiego w pierwszej połowie XVII wieku”, in: Studia polsko-litewsko-białoruskie, ed. J. Tomaszewski, E. Smułkowa, and H. Majecki, Warszawa, 1988, pp. 33–50.
Wisner H., Rzeczpospolita Wazów. III. Sławne Państwo, Wielkie Księstwo Litewskie, Warszawa, 2008.
Wisner H., Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa, 2002.
Wisner H., “Rzeczypospolite szlachty litewskiej”, Barok. Historia – Literatura – Sztuka, 13 (2006), no. 1, pp. 17–29.
Zakrzewski A.B., Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.). Prawo – ustrój – społeczeństwo, Warszawa, 2013.
Галубовіч В., “Вялікае княства Літоўскае ў пасольскай дакументацыі кароннай шляхты ў 1632–1648 гг.”, in: Шлях да ўзаемнасці = Droga ku wzajemności: Матэрыялы XIV Міжнароднай науковай конференції, Гродна, 26–27 кастрычніка 2006 г., Гродна, 2007, pp. 236–240 / Halubovich V., “Vi͡alikae kni͡astva Litoŭskae ŭ pasol’skaĭ dakymentatsyi karonnaĭ shli͡akhty ŭ 1632–1648 hh.”, in: Shli͡akh da ŭzaemnastsi = Droga ku wzajemności: Matėryi͡aly XIV mižnarodnaĭ naukovaĭ konferéntsyi, Hrodna, 26–27 kastr. 2006 h., Hrodna, 2007, pp. 236–240.
Галубовіч В., “Люблінская ўнія ў кантэксце наратыўнага мінімалізму і прававога гістарызму канца XVI – першай паловы XVII ст.”, Журнал Белорусского государственного университета. История, 2 (2019), pp. 22–30 / Halubovich V., “Li͡ublinskai͡a ŭnii͡a ŭ kantėkstse naratyŭnaha minimalizmu i pravavoha historyzmu kantsa XVI – pershaĭ palovy XVII st.”, Zhurnal Belorusskoho hosudarstvennoho universiteta. Istorii͡a, 2019, no. 2, pp. 22–30.
Галубовіч В., “Палякі і Карона Польская ў пасольскіх інструкцыях шляхты Вялікага Княства Літоўскага ў час праўлення Уладзіслава Вазы”, in: Шлях да ўзаемнасці = Droga ku wzajemności: матэрыялы XV міжнар. навук. канф. (Гродна, 13–14 лістап. 2008 г.), Гродна 2009, pp. 199–202 / Halubovich V., “Pali͡aki i Korona Pol’skai͡a ŭ pasol’skikh instrukthyi͡akh shi͡akhty Vi͡alikaha Kni͡astva Litoŭskaha ŭ chas praŭlenni͡a Uladzislava Vazy”, in: Shli͡akh da ŭzaemnastsi = Droga ku wzajemności: Matėryi͡aly XIV mižnarodnaĭ naukovaĭ konferéntsyi, Hrodna, 26–27 kastr. 2006 h., Hrodna, 2009, s. 199–202.
Галубовіч В., “Спроба семантычнага аналізу паняццяў: ВКЛ – Рэч Паспалітая– Айчына – народ (па матэрыялах соймікавай дакументацыі полацкай шляхты першай паловы XVII cт.)”, Герольд Litherland, 17 (2006), pp. 23–26 / Halubovich V., “Sproba semantychnaha analizu pani͡atstsi͡aŭ: VKL – Réch Paspalitai͡a – Aĭchynanarod (na matéryi͡alakh soĭmikavaĭ dakumentatsyi polatskaĭ shli͡akhty pershaĭ palovy XVII st.)”, Herol’d-Litherland, 17 (2006), pp. 23–26.
Лойка П.А., Шляхта беларускіх земляў у грамадска-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай другой паловы XVI – першай трэці XVII cт., Мінск, 2002 / Loĭka P.A., Shli͡akhta belaruskikh zemli͡aŭ u hramadska-palitychnym zhytstsi Réchy Paspolitaĭ druhoĭ palovy XVI – pershaĭ trétsi XVII st., Minsk, 2002.
Мусихин Г.И., “Политический миф как разновидность политической символизации”, Общественные науки и современность, 5 (2015), pp. 102–117 / Musikhin G.I., “Politicheskiĭ mif kak raznovidnost’ politicheskoĭ simvolizatsii”, Obshchestvennye nauki i sovremennost’, 5 (2015), pp. 102–117.
Сагановіч Г., “Люблінскі акт 1569 г. у пастулатах шляхецкіх соймікаў ВКЛ XVII cт.”, in: Праблемы інтэграцыі і інкарпарацыі ў развіцці Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў перыяд ранняга новага часу: Матэрыялы міжнар. навук. канферэнцыі (Мінск, 15–17 кастрычніка 2009 г.), ред. С.Ф. Сокал, А.М. Янушкевіч, Мінск, 2010, pp. 220–232 / Sahanovich H., “Li͡ublinski akt 1569 h. u pastulatakh shli͡akhetskikh soĭmikaŭ VKL XVII st.”, in: Prablemy intéhratsyi i inkarparatsyi ŭ razvitstsi Tséntral’naĭ i Uskhodni͡aĭ Eŭropy ŭ peryi͡ada novaha chasu: Matéryi͡aly mizhnar. nauk. konferéntsyi (Minsk, 15–17 kastrychnika 2009 h.), ed. S.F. Sokal, A.M. Yanushkevich, Minsk 2010, pp. 220–232.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 284
Liczba cytowań: 0
