Mikołaj Karp (ok. 1559–1621), podkomorzy wołkowyski. Przyczynek do migracji szlachty na Żmudź w XVI wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RL.2022.8.05Słowa kluczowe
Karpiowie, Kurtowiany, Rykijów, Nowosiółki, Karpowicze, kalwiniści na Żmudzi w XVI i XVII w., migracja szlachty na ŻmudźAbstrakt
W artykule przedstawiono postać Mikołaja Karpia (ok. 1559–1621), posesjonata dóbr Nowosiółki w powiecie wołkowyskim, Dublany Raducicze w powiecie grodzieńskim oraz Kurtowian i Rykijowa na Żmudzi. Ponadto celem jest zaprezentowanie czynników umożliwiających realizację powiatowej kariery urzędniczej oraz przybliżenie powodów migracji na Żmudź.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Archiwum Warszawskie Radziwiłłów (AR), dz. II, nr 201, nr 787; dz. V, 6468; XXIII; Archiwum Roskie, dokumenty prawno-majątkowe, sygn. 779.
Biblioteka Narodowa w Warszawie (BN), Materiały genealogiczne dot. rodzin Dowojnów-Krupskich, Szemetów, Wiażewiczów i Woł[ł]owiczów, rkps XIX, nr 8332.
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (BPAU i PAN), nr 5828.
Lietuvos valstybės istorijos archyvas, Vilnius (LVIA), SA 99; 14643, 528 (& 282); 14648, 19649, 14650, 14652, 14657; f. 389, op. 1, nr 86; nr 93; nr 121, nr 297, cz. 8; nr 327, nr 332; f. 391, z. 8, nr 2570; f. 716, op. 2, nr 16; f. 1135, op. 6, nr 59.
Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka, Vilnius (LNB), Lietuvos Evangelikų Reformatų Sinodas. XI: Lietuvos ir Baltarusijos evangelikų reformatų vietovės, 25 [Žemaičių žemės teismo vaznio reliacija]: Krasnagališkė 733, 735, 738, 739.
Vilniaus universiteto biblioteka (VUB), f. 7, 1605, 7/14581; 52/14626, nr 121, 122, 123; f. 7–9, nr 14461; f. 8–1527, f. 8–1530, f. 8–1926, f. 8–3904.
Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі, Мінск (NGAB), f. 1708, op. 1, nr 10; f. 1755, op. 1, nr 11.
Российский государственный aрхив древних aктов, Москва (RGADA), f. 389, op. 1, nr 77.
Źródła drukowane
Akta zjazdów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. 1: Okresy bezkrólewi, oprac. H. Lulewicz, Warszawa 2006; t. 2: Okresy panowania królów elekcyjnych XVI–XVII wiek, oprac. H. Lulewicz, Warszawa 2009.
Akta Ugody Kiejdańskiej 1655, oprac. W. Konopczyński, K. Lepszy, Wilno 1935.
Feigelmanas N., Lietuvos inkunabulai, Vilnius 1975.
Ignacy Olszowski, Świętego Filippa Neriusza Niektóre Akty Strzeliste bez Litery R od Łukasza Ignacego z Olszowy Olszowskiego Scholas: Kijowskiego, Proboszcza Białokamienieckiego, Elegiami Dziesięć krótkiemi bez teyże Litery, od tegoż Ogłoszone, b.m. i d.w.
Lietuvos Vyriausiojo tribunolo sprendimai 1583–1655, wyd. V. Raudeliūnas, A. Baliulis, Vilnius 1988 (Lietuvos Teisės Paminklai, t. 3).
Lithuanorum in religiosissimum regem Stephanum affectionem declara, Mikołaj Karp: Gratulationes sereniss. ac potentiss. principi, Stephano I. Dei gratia, regi Poloniae, magno duci Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Livoniae, nec non principi Transsylvaniae, etc. decretae, in fortunatissimu S. R. M. suae Vilnam advetum scriptae, anno Dom. 1579. a studiosis Coll. Viln. Soc. Jesu. Vilnae, anno a Chr. nato 1579. typis illustr. Dom. D. Nicolai Christ. Radivili, ducis in… etc. Joannes Slęcki excudebat.
Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r., oprac. A. Rachuba, Warszawa 2015.
Акты издаваемые Виленcкою Археографическою Коммиссиею для разбора древих актов, t. 20, Вильна 1893; t. 33, Вильна 1908 / Akty izdavaemye Vilenskoi͡u Arkheograficheskoi͡u Kommissiei͡u dli͡a razbora drevnikh aktov, t. 20, Vil’na 1893, t. 33, Vil’na 1908.
Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг: Вып. 1. Акты Россиенского земского суда: За 1592–1595 годы, t. 3, Вильна 1904; Акты Россиенского земского суда: За 1595–1598 годы, №№ 14601–14610, t. 4, Вильна 1905; Акты Россиенского земского суда: За 1598–1600 годы, №№ 14611–14616, t. 5, Вильна 1907 / Opis’ dokumentov Vilenskogo t͡sentral’nogo arkhiva drevnikh aktovykh knig: Vyp. 1. Akty Rossienskogo zemskogo suda: Za 1592–1595 gody, t. 3, Vil’na 1904; Akty Rossienskogo zemskogo suda: Za 1595–1598 gody, nr 14601–14610, t. 4, Vil’na 1905; Akty Rossienskogo zemskogo suda: Za 1598–1600 gody, nr 14611–14616, t. 5, Vil’na 1907.
Opracowania
Boniecki A., Herbarz polski, t. 3, Warszawa 1900; t. 7, Warszawa 1904; t. 9, Warszawa 1906; t. 10, Warszawa 1907.
Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696). Spisy, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, Warszawa 2007.
Drungilas J., Adaptacja i integracja pierwszego pokolenia szlachty polskiej osiedlającej się na Żmudzi (druga połowa XVI – początek XVII wieku), „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich” 1, 2009, s. 264–265.
Estreicher K., Bibliografia Polska XV–XVIII w., t. 12, Kraków 1891.
Jabłonowski A., Stosunki rodzinne na Wołyniu na przełomie XVI-go i XVII-go wieku, „Przegląd Historyczny” 12, 1911, nr 3, s. 330–333.
Kalinowski E., Starosta tykociński Łukasz Górnicki (1571–1603) wobec szlachty ziemi bielskiej. Konflikt w łonie elity w staropolskiej mikrospołeczności, w: Społeczeństwo staropolskie, t. 5, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa 2018, s. 127–156.
Karp S., Dymitr Karp (ok. 1560–1621), podwojewodzi wileński. Nota biograficzna, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 4(282), 2013, s. 757–771.
Karp S., Iwan Karp (ok. 1535–1591), starosta nowodworski i jego rodzina. Z dziejów szlachty pogranicza polsko-litewskiego w XVI w., „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 3(289), 2015, s. 479–503.
Karp S., Józef Karp (ok. 1567–1637), marszałek wołkowyski – rys biograficzny, „Studia Podlaskie” 24, 2016, s. 7–40.
Karp S., Karpiowie z Rekijowa na Żmudzi w XX wieku. Przyczynek do dziejów ziemiaństwa polskiego na Litwie, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1(303), 2019, s. 77–93.
Karp S., Los szesnastowiecznego egzulanta briańskiego na przykładzie Karpia Jesypowicza (ur. ok. 1480 – zm. przed 10 X 1547), „Studia Podlaskie” 23, 2015, s. 7–30.
Karp S., Pogrom dworu szlacheckiego w połowie XVII w. na przykładzie Dunajczyc w Województwie Nowogródzkim: przyczynek do dziejów siedemnastowiecznych rebelii chłopskich na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „Przegląd Wschodni” 12, 2014, nr 4(48), s. 811–823.
Kościół zamkowy czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju: na podstawie aktów kapitulnych i dokumentów historycznych, t. 2, oprac. J. Kurczewski, Wilno 1910.
Lulewicz H., Sapieha Mikołaj (zm. 1611), w: PSB, t. 35, Warszawa–Kraków 1994, s. 120–122.
Meysztowicz A., Karpiowie herbu własnego, Wilno 1906.
Ptaszycki S., Dzieje rodów litewskich, Warszawa 1888.
Sapiehowie. Materiały historyczno-genealogiczne i majątkowe, t. 1, Petersburg 1890.
Skurdauskienė J., Kształtowanie się posiadłości ewangelickich przybyszów (fundatorów kościoła) na Żmudzi w drugiej połowie XVI i na początku XVII wieku, w: Studia nad reformacją, red. E. Bagińska, P. Guzowski, M. Liedke, Białystok, 2010, s. 75–98.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, W. Walewski, F. Sulimierski, t. 3, Warszawa 1882; t. 6, Warszawa 1885; t. 7, Warszawa 1886; t. 15, cz. 1, Warszawa 1900; t. 15, cz. 2, Warszawa 1902.
Uruski S., Kosiński A.A., Włodarski A., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 6, Warszawa 1909; t. 14, Warszawa 1917.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 1: Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, współpr. U. Jemialianczuk, A. Macuk, Warszawa 2004.
Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 4: Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, Warszawa 2003.
Wolf J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
Любавский М., Литовско-русский сейм, Москва 1900 / Li͡ubavskiĭ M., Litovsko-russkiĭ seĭm, Moskva 1900.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 235
Liczba cytowań: 0
