Chłopskie prawa do ziemi i udział chłopów w obrocie nieruchomościami w Księstwie Warszawskim w świetle akt notarialnych (na przykładzie powiatu konińskiego)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2020.06Słowa kluczowe
Księstwo Warszawskie, akta notarialne, chłopi, grunty, własność podzielona, czynsz, pańszczyznaAbstrakt
Artykuł przedstawia wyniki analizy umów kupna-sprzedaży nieruchomości chłopskich zawartych w okresie Księstwa Warszawskiego na terenie powiatu konińskiego. Badania zostały oparte na materiale archiwalnym w postaci aktów notarialnych sporządzonych przez notariusza konińskiego Wilhelma Sztandkego oraz urzędników konińskiego sądu pokoju. Dokumentacja ta przechowywana jest w konińskim oddziale Archiwum Państwowego w Poznaniu. Analizie zostały poddane takie elementy jak: rodzaj i powierzchnia sprzedawanych nieruchomości, warunki dyktowane w umowach chłopom przez szlachtę (cena, wysokość powinności, konsens, laudemium), swoboda dalszego obrotu zakupionymi nieruchomościami przez chłopów, udział chłopów w obrocie na tle pozostałych stanów oraz zasoby finansowe chłopów w świetle dokonanych transakcji.Bibliografia
Źródła archiwalne Archiwum Państwowe w Poznaniu
Sąd Pokoju w Śremie, Wydział Sporny, sygn. 11, 63.
Archiwum Państwowe w Poznaniu Odział w Koninie
Akta notariusza Wilhelma Sztandke w Koninie, sygn. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13;
Sąd Pokoju Powiatu Konińskiego, Sprawy cywilne niesporne, sygn. 73, 74, 75, 76.
Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim
Kancelaria Paciorkowskiego Karola notariusza w Błoniu, sygn. 1.
Biblioteka Kórnicka
Rękopisy, sygn. BK 02702, BK 02705, BK 02709.
Źródła drukowane
Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego, t. 1, Warszawa 1810.
Flatt J.B., Opis Księstwa Warszawskiego z krótkim rysem dziejów polskich aż do naszych czasów, Poznań 1809.
Księga ławnicza wsi Kargowej w powiecie kościańskim 1617–1837, wyd. A. i A. Walawenderowie, Warszawa 1960 (Studia z Dziejów Gospodarstwa Wiejskiego, 3).
Powszechne Prawo Kraiowe dla Państw Pruskich, cz. 1, t. 2, cz. 2, t. 1, Poznań 1826.
Opracowania
Borowski S., Kształtowanie się rolniczego rynku pracy w Wielkopolsce w okresie wielkich reform agrarnych 1807–1860, Poznań 1963.
Borowski S., Rozwarstwienie wsi wielkopolskiej w latach 1807–1914. Studium statystyczne nad społecznymi i ekonomicznymi następstwami włączenia wsi w orbitę rynku, Poznań 1962.
Chodyła Z., Zarys najstarszych dziejów osad olęderskich w Puszczy Pyzdrskiej 1746–1793, Pyzdry 2015.
Czubaty J., Księstwo Warszawskie (1807–1815), Warszawa 2011.
Dworzaczek W., Przenikanie szlachty do stanu mieszczańskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII w., PH, t. 47, 1956, nr 4, s. 656–684.
Filipiak Z., Projekt urządzenia ogólnego ludności żydowskiej w Księstwie Warszawskim z 1809 r., CPH, t. 68, 2016, nr 2, s. 147–166.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. 2, 4, Warszawa 1972.
Grabski W., Historya Towarzystwa Rolniczego 1858–1861 r., t. 1, Warszawa 1904.
Grochulska B., Księstwo Warszawskie, Warszawa 1966.
Grynwaser H., Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku, w: tenże, Pisma, t. 2, Wrocław 1951, s. 1–209.
Ihnatowicz I., Biernat A., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.
Kamler M., Przemoc między szlachtą w Polsce w XVII w. – zjawisko masowe?, KH, t. 121, 2014, nr 3, s. 541–569.
Kazimierski J., Akta notarialne i ich znaczenie dla badań historycznych XIX w., St. Źródł., t. 4, 1959, s. 109–124.
Kędelski M., Ludność powiatu konińskiego na przełomie XVIII i XIX wieku, „Rocznik Koniński” 11, 1997, s. 25–53.
Kubicki T., Ustalanie tożsamości stron w świetle obowiązujących na ziemiach Królestwa Polskiego w XIX wieku przepisów notarialnych i hipotecznych a praktyka, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 15, 2012, s. 97–105.
Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1983.
Leśnodorski B., Elementy feudalne i burżuazyjne w ustroju i prawie Księstwa Warszawskiego, CPH, t. 3, 1951, s. 304–332.
Łukasiewicz D., Uwagi o położeniu chłopów pod zaborem pruskim (Prusy Południowe i Zachodnie) w końcu XVIII i na początku XIX w., PH, t. 103, 2012, nr 2, s. 303–331.
Mazurkiewicz J., Znaczenie akt notarialnych dla badań nad własnością w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 20, 1965, nr 7, s. 115–126.
Mencel T., Chłopi w wyborach do sejmu Księstwa Warszawskiego, w: Wiek XIX. Prace ofiarowane Stefanowi Kieniewiczowi w 60. rocznicę urodzin, red. B. Grochulska, B. Leśnodorski, A. Zahorski, Warszawa 1967, s. 109–124.
Mencel T., Chłopska własność i posiadanie ziemi przed uwłaszczeniem w Królestwie Polskim, RDSG, t. 48, 1987, s. 53–77.
Mencel T., Pod zaborem pruskim i w Księstwie Warszawskim (1793–1814), w: Dzieje wsi wielkopolskiej, red. W. Rusiński, Poznań 1959, s. 115–140.
Mencel T., Zniesienie poddaństwa w Księstwie Warszawskim na tle porównawczym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 13, 1983, s. 6–41.
Opaliński T., Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych, Warszawa 2018, mps pracy magisterskiej, Archiwum Prac Dyplomowych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Orłowski R., Oczynszowanie włościan w dobrach Andrzeja Zamoyskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia” 1, 1967, s. 119–140.
Radwański Z., Wąsicki J., Najważniejsze zmiany w polskim prawie cywilnym w okresie oświecenia, CPH, t. 4, 1952, s. 37–93.
Rosner A., Sądy pokoju w Księstwie Warszawskim, Warszawa 1985, mps pracy doktorskiej, Biblioteka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Rusiński W., Osady tzw. „Olędrów” w dawnym woj. poznańskim, Kraków 1947.
Rutkowski J., Poddaństwo włościan w XVIII wieku w Polsce i niektórych innych krajach Europy, w: tenże, Wieś europejska późnego feudalizmu (XVI–XVIII w.), Warszawa 1986, s. 25–215.
Słownik języka polskiego, t. 4, 6, red. A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1952.
Sobociński W., Historia ustroju i prawa Księstwa Warszawskiego, Toruń 1964 (Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu, 70, 1).
Stankiewicz Z., Szlachta wobec zniesienia poddaństwa w Księstwie Warszawskim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 13, 1983, s. 43–71.
Szymańska H., Niektóre problemy chłopskich praw do ziemi w Królestwie Polskim w latach 1815–1864, CPH, t. 13, nr 1, 1961, s. 57–97.
Szymańska H., Śmiałowski J., Akta notarialne z terenu Królestwa Polskiego i ich wartość naukowa, „Archeion” 30, 1959, s. 43–67.
Topolski J., Uwagi o strukturze gospodarczo-społecznej Wielkopolski w XVIII wieku, czyli dlaczego na jej terenie nie było żydowskich karczmarzy, w: Żydzi w Wielkopolsce na przestrzeni dziejów, red. J. Topolski, K. Modelski, Poznań 1999, s. 71–82.
Wietrzychowski B., O finansach komunalnych miasta Poznania roku 1780 i współczesnych (studium porównawcze), „Kronika Miasta Poznania” 15, 1937, nr 3, s. 254–284.
Więcławski B., Zarys problematyki miar powierzchni gruntów oraz produkcji zbożowej we wsiach miasta Poznania w XVIII wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 15, 1983, nr 1, s. 39–61.
Wiśniewska-Jóźwiak D., Dzierżawa wieczysta i emfiteuza w polskim prawie przedrozbiorowym, „Przegląd Nauk Historycznych” 13, 2014, nr 2, s. 133–145.
Wójcikiewicz W., Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
Zawadzki S., Prawo Cywilne obowiązujące w Królestwie Polskim, t. 2, Warszawa 1861.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 502
Liczba cytowań: 0
