Wzrost i stagnacja gospodarki chłopskiej. Przypadek starostwa chmielnickiego w XVIII w.
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2019.05Słowa kluczowe
historia gospodarcza, starostwo chmielnickie, Podole, Ukraina, gospodarka chłopska, pogranicze, neomaltuzjanizmAbstrakt
Nowożytne starostwo chmielnickie funkcjonowało w ramach gospodarki chłopskiej. W obrębie tej struktury od XVI do XVIII w. doświadczyło dwóch fluktuacji. Pierwszą z nich, trwającą od XVI do przełomu XVII i XVIII w., określono mianem „koniunktury tatarskiej”, ponieważ przede wszystkim za sprawą najazdów ordy wcześniejszy gwałtowny wzrost gospodarczy przerodził się w jeszcze głębszy kryzys. Drugą fluktuację, trwającą od początku XVIII do połowy XIX w., nazwano „koniunkturą maltuzjańską”, ponieważ tym razem żywiołowy wzrost gospodarczy ustąpił miejsca długotrwałej stagnacji, czego przyczyną było działanie prawa zmniejszających się przychodów.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Archiwum Skarbu Koronnego, I, sygn. 71;
Archiwum Skarbu Koronnego, XLVI, sygn. 12, 13;
Archiwum Skarbu Koronnego, LVI, sygn. C.2 I, C.2 III;
Metryka Koronna, XVIII, sygn. 73, 74;
Zbiór Aleksandra Czołowskiego, sygn. 315.
Biblioteka Narodowa w Warszawie
Rękopisy Ossolineum, rkps 13 686/II.
Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka
Oddział Rękopisów, zespół 4, Zbiór Rękopisów Biblioteki Baworowskich, rkps 576; zespół 5, Rękopisy Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, rkps 4282/II, rkps 4458/II; zespół 141, Zbiór Aleksandra Czołowskiego, rkps 168, 364, 1453, 1676, 1684.
Źródła drukowane
Lustracja województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564–1565, cz. 1, wyd. K. Chłapowski, H. Żytkowicz, Warszawa–Łódź 1992.
Lustracye królewszczyzn ziem ruskich Wołynia, Podola i Ukrainy z pierwszej połowy XVII wieku, wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1877.
The Ottoman Survey Register of Podolia (ca. 1681). Defter-i Mufassal-i Eyalet-i Kamaniçe, t. 1–2, red. D. Kołodziejczyk, Cambridge (Mass.) 2004.
Архивъ Юго-Западной Россіи, cz. 5, t. 2: Переписи еврейскaго населенія въ юго-западномъ крае въ 1765–1791 гг., Кіевъ 1890.
Архивъ Юго-Западной Россіи, cz. 7, t. 2: Акты о заселеніи юго-западной Россіи, Кіевъ 1890.
Архивъ Юго-Западной Россіи, cz. 7, t. 3: Акты о заселеніи Южной Россіи XVI–XVIII в.в. (2), Кіевъ 1905.
Жерела до істориї України-Руси, t. 7: Люстрация королївщин в руських землях Корони з р. 1570, Львів 1903.
Скочиляс І., Генеральні візитації Київської унійної митрополії XVII–XVIII століть. Львівсько-Галицько-Кам’янецька єпархія, t. 2: Протоколи генеральних візитацій, Львів 2004.
Opracowania
Abel W., Agrarkrisen und Agrarkonjunktur. Eine Geschichte der Landund Ernährungswirtschaft Mitteleuropas seit dem hohen Mittelalter, Hamburg–Berlin 1966.
Baszanowski J., Handel wołami w Polsce w XVI–XVIII wieku, Szczęsne 2017.
Braudel F., L’identité de la France, t. 3: Les Hommes et les Choses II, Paris 1986.
Chaunu P., La civilisation de l’Europe classique, Paris 1984.
Chayanov A., The Theory of Peasant Economy, Homewood 1966.
Epsztein T., Wielka własność ziemska w guberni podolskiej w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 2017.
Gieysztorowa I., Badania nad historią zaludnienia Polski, KHKM, t. 11, 1963, nr 3–4, s. 523–562.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 2, Warszawa 1901.
Guldon Z., Związki handlowe dóbr magnackich na prawobrzeżnej Ukrainie z Gdańskiem w XVIII wieku, Toruń 1966.
Guldon Z., Krikun N., Spis dymów prawobrzeżnej Ukrainy z roku 1775, „Studia Źródłoznawcze” 24, 1979, s. 181–186.
Harlaftis G., Black Sea and Its Maritime Networks, 1770s–1820s. The Beginnings of Its European Integration, w: Reti marittime come fattori dell’integrazione europea / Maritime Networks as a Factor in European Integration. Selezione di ricerche / Selection of Essays, red. G. Nigro, Firenze 2019 (Fondazione Instituto Internazionale di Storia Economica „F. Datini” Prato, serie II – Atti delle „Settimane di Studi” e altri Convegni), s. 355–382.
Herlihy D., The Black Death and the Transformation of the West, Cambridge (Mass.)–London 1997.
Hoffman P., Growth in a Traditional Society. The French Countryside, 1450–1815, Princeton 1996.
Jabłonowski A., Historia Rusi południowej do upadku Rzeczypospolitej, Oświęcim 2018.
Jańczak J., Powstanie Paleja, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, Seria A. Historia III, 1960, s. 79–155.
Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
Kędelski M., Zaludnienie prawobrzeżnej Ukrainy w drugiej połowie XVIII wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 18, 1990, s. 53–91.
Kula W., Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1963.
Kula W., Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego, Warszawa 1983.
Kula W., Leskiewiczowa J., Ks. Józef Czartoryski: Myśli Moje o Zasadach Gospodarskich, PH, t. 46, 1955, nr 3, s. 445–452.
Le Roy Ladurie E., Les paysans de Languedoc, t. 1–2, Paris 1966.
Marczyński W., Statystyczne, topograficzne i historyczne opisanie gubernii podolskiey, t. 2, Wilno 1822.
McNeill W., Europe’s Steppe Frontier 1500–1800, Chicago 1975.
Mielczarski S., Rynek zbożowy na ziemiach polskich w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Próba rejonizacji, Gdańsk 1962.
Mucha J., Organizacja diecezji kamienieckiej do 1795 roku, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne. Historia Kościoła” 30, 1983, nr 4, s. 61–284.
Perdenia J., Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII–XVIII w., Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
Podraza A., Rostworowski E., Materiały do sytuacji na Ukrainie Prawobrzeżnej i ruchów hajdamackich lat 50-tych i 60-tych XVIII wieku z korespondencji Jerzego Wandalina Mniszcha, PH, t. 47, 1956, nr 1, s. 143–160.
Rychlikowa I., Dwie książki o gospodarstwie magnackim na Ukrainie prawobrzeżnej w XVIII w., PH, t. 59, 1968, nr 1, s. 138–163.
Serczyk W., Gospodarstwo magnackie w województwie podolskim w drugiej połowie XVIII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
Sobczak T., rec.: W. Markina, Magnatskoje pomiestie Prawobierieżnoj Ukrainy wtoroj połowiny XVIII w., Kijew 1961, KHKM, t. 11, 1963, nr 2, s. 441–442.
Szołtysek M., Rethinking East-Central Europe. Family Systems and Co-Residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Contexts and Analyses, t. 1, Bern 2015.
Thorner D., Peasant Economy as a Category in Economic History, w: Peasants and Peasant Societies. Selected Readings, red. T. Shanin, Harmondsworth 1973, s. 202–218.
Wallerstein I., The Modern World-System, t. 1: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century, Berkeley–Los Angeles–London 2011.
Баранович А., Магнатское хозяйство на юге Волыни в XVIII в., Москва 1955.
Дружинина Е., Северное Причерноморье в 1775–1800 гг., Москва 1959.
Кабузан В., Изменения в размещении населения России в XVIII – первой половине XIX в. (По материалам ревизий), Москва 1971.
Крикун M., З історії заселення Подільського воєводства в першій половині XVIII ст., „Вісник Львівського університету. Серія історічна” 2, 1965, s. 72–76.
Крикун M., Природний рух населення на Правобережній Україні у 80-х – на початку 90-х років XVIII ст., „Вісник Львівського університету. Серія історічна” 37, 2002, nr 2, s. 62–72.
Маркина В., Движение цен в магнатских латифундиях Правобережной Украины во второй половине XVIII в., „Ежегодник по аграрной истории восточной Европы” 1963, s. 337–346.
Маркина В., Крестьяне Правобережной Украины. Конец XVII – 60-е годы XVIII ст., Киев 1971.
Маркина В., Магнатское поместье Правобережной Украины второй половины XVIII в. (социально-экономическое развитие), Киев 1961.
Неселовський О., Наймити та наймички на Поділлю в XVIII ст. (Матеріяли до історії економіки Поділля), „Записки Кам’янець-Подільського інституту народної освіти” 2, 1927, s. 1–38.
Печерин В., Замогильные записки (Apologia pro vita mea), w: Русское общество 30-х годов XIX в. Люди и идеи. Мемуары современников, red. И. Федосов, Москва 1989, s. 148–311.
Труды Подольскaго епархіальнaго историко-статистическaго комитета, t. 9: Приходы и церкви Подольской епархіи, red. Е. Сецинский, Каменецъ–Подольскъ 1901.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 357
Liczba cytowań: 0