Spatio-temporal aspects of the extraordinary tax collecting system in Greater Poland (1492–1613)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2019.03Słowa kluczowe
geografia historyczna, finanse państwowe, gospodarka historyczna, nowożytność, historia Polski, Korona Polska, podatki, historyczny GISAbstrakt
W artykule omawiane są kwestie dotyczące przestrzennego i chronologicznego funkcjonowania systemu dochodów w szesnastowiecznej Koronie na przykładzie Wielkopolski. Zakres chronologiczny analizy obejmuje okres od przełomu XV i XVI w., kiedy zaczął się tworzyć polski system parlamentarny, do początków XVII w., a dokładnie do momentu powołania Trybunału Skarbowego Koronnego w 1613 r. Autorzy próbują odpowiedzieć na pytanie o adekwatność perspektywy przestrzenno-chronologicznej dla badań nad historią opodatkowania poprzez analizę wybranych aspektów procesu poboru podatków nadzwyczajnych. W pracy omówiono również kwestię zmian systemu dochodów Korony – od modelu centralnego, w którym decyzje dotyczące podatków podejmowane były przez Sejm, a proces poboru kontrolowany był przez monarchę za pośrednictwem urzędników dworskich, do decentralizacji, gdy coraz większą rolę w zarządzaniu finansami państwowymi zaczęły odgrywać lokalne sejmiki szlacheckie.
Bibliografia
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, vol. 1: 1572–1632, part 1, 1572–1616, ed. W. Dworzaczek, Poznań 1957.
Augustyniak A., Historia Polski. 1572–1795, Warszawa, 2008.
Bielecka J., Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich Wielkopolski XIV–XVIII wieku: Województwo poznańskie, kaliskie, gnieźnieńskie, inowrocławskie, Poznań, 1965.
Bielecka J., “Kancelaria grodzka wielkopolska w XVI–XVIII wieku,” St. Źródł. 1, 1957, pp. 120–155.
Bielecka J., “Organizacja i działalność kancelarii ziemskich i grodzkich wielkopolskich XIV–XVIII w.,” Archeion 22, 1954, pp. 129–155.
Bielecka J., “Sąd grodzki w Wałczu,” Roczniki Historyczne 26, 1960, pp. 265–271.
Bieniaszewski A., “Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy,” in: Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, vol. 1, part 2, ed. A. Gąsiorowski, Wrocław, 1987.
Boroda K., “Kmieć, łan czy profit? Co było podstawą poboru łanowego w XV i XVI wieku?” in: Człowiek wobec miar i czasu w przeszłości, eds. P. Guzowski and M. Liedke, Kraków, 2007, pp. 152–170.
Brzeczkowski T., “Ustanawianie podatków nadzwyczajnych w Polsce w XV w.,” RDSG 42, 1981, pp. 77–105.
Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr (1563–1665). Sprawa zastawów królewszczyzn małopolskich, Warszawa, 1984.
Chłapowski K., “Rejestry poborowe. Wstęp źródłoznawczy,” in: Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski, 2015, part 2: Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., ed. M. Słoń, http://atlasfontium.pl (10 X 2018).
Choińska-Mika J., Między społeczeństwem a władzą. Problemy komunikacji społeczności lokalne – władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa, 2002.
Contamine Ph., War in the Middle Ages, Oxford, 1984.
The Court Account Book of Sigismund Jagiellon (1504–1507), eds. K. Rábai, R.R. Trimonienė and P. Kasza, Szedeg, 2014.
Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648, Warszawa, 2006.
Gąsiorowski A., Powiat w Wielkopolsce XIV–XVI wieku: z zagadnień zarządu terytorialnego i podziałów Polski późnośredniowiecznej, Poznań, 1965.
Gąsiorowski A., Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań, 1970.
Gieysztorowa I., “Mazowieckie akta skarbowe XV–XVII w.: próba odtworzenia układu,” in: Księga pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, ed. A. Stebelski, Warszawa, 1958, pp. 209–217.
Gieysztorowa I., “Źródła pisane,” in: Mazowsze w drugiej połowie XVI w., ed. W. Pałucki, Warszawa, 1973 (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., 7), pp. 19–22.
Gochna M., “Elektroniczna edycja rejestrów poborowych województwa kaliskiego z drugiej połowy XVI w.,” Studia Geohistorica 2, 2014, pp. 143–150.
Gochna M., “Podziały administracyjne. Granice państwowych jednostek terytorialnych,” in: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, vol. 2, eds. K. Chłapowski and M. Słoń, Warszawa, 2017 (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., vol. 4), pp. 46–64.
Gochna M., “Polish Nobility Seals in the ‘recognitiones’ of the Kalisz district in 1591. The perspective of an Edition,” in: Editionswissenschaftliches Kolloquium 2015. Die Geschichte im Bild, eds. H. Flachenecker, K. Kopiński and J. Tandecki, Toruń, 2016, s. 103–108.
Górska K., “Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych z XVI wieku,” St. Źródł. 1, 1957, pp. 185–189.
Guzowski P., Boroda K., “From King’s Finance to Public Finance. Different Strategies of Fighting Financial Crisis in the Kingdom of Poland under Jagiellonian Rule (1386–1572),” in: La fiscalità nell’economia Europea secc. XIII–XVIII. Fiscal Systems in the European Economy from the 13th to the 18th Centuries, ed. S. Cavaciocchi, Firenze, 2016, pp. 451–470.
Herbst S., “Wojna moskiewska 1507–1508,” in: Księga pamiątkowa ku czci Oskara Haleckiego wydana w 25-lecie jego pracy naukowej, Warszawa, 1935, pp. 29–54.
Jurek T., “Kuślin,” in: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, part 2, ed. S. Chmielewski et al., Wrocław, 1982, pp. 562–563.
Karwasińska J., “Archiwa skarbowe dawnej Rzeczypospolitej,” in: Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, vol. 1: Archiwum Główne Akt Dawnych, ed. A. Stebelski, Warszawa, 1956, pp. 70–125.
Kłodziński A., O Archiwum Skarbca Koronnego na Zamku Krakowskim, Kraków, 1923 (Archiwum Komisji Historycznej PAU, series 2/1).
Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków, 1948.
Listy i akta Piotra Myszkowskiego, generalnego starosty ziem ruskich króla Jana Olbrachta zebrane przez śp. Adolfa Pawińskiego, ed. A. Lewicki, Kraków, 1898.
Matricularum Regni Poloniae summaria, vol. 4, ed. T. Wierzbowski, Warszawa 1917.
Myśliwski G., “From Feudal Rents towards a Tax System in Central Europe (the Thirteenth to the Fifteenth Century),” in: La fiscalità nell’economia Europea secc. XIII–XVIII. Fiscal Systems in the European Economy from the 13th to the 18th Centuries, ed. S. Cavaciocchi, Firenze, 2016, pp. 271–278.
Pawiński A., Skarbowość w Polsce i jej dzieje za Stefana Batorego, Warszawa, 1881.
Płaza S., Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), Warszawa–Kraków, 1994.
Polska w dobie odrodzenia. Państwo – społeczeństwo – kultura, ed. A. Wyczański, Warszawa, 1970.
Pośpiech A., “Księgi rezygnacji w kaliskich aktach grodzkich z lat 1580–1655. Prezentacja źródła, możliwości badawcze,” Rocznik Kaliski 21, 1989, pp. 19–49.
Registrum dvořanů knížete a krále Zikmunda I. Jagellonského z let 1493–1510: mezi periferií a centrem jagellonského světa, eds. P. Kozák and K. Rábai, Opava, [2015].
“Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI wieku,” vol. 2, ed. M. Słoń, Atlas Źródeł i Materiałów z Dziejów Dawnej Polski, 2015, http://atlasfontium.pl (10 X 2018).
“Rejestry poborowe województwa poznańskiego w XVI wieku,” vol. 3, ed. M. Słoń, Atlas Źródeł i Materiałów z Dziejów Dawnej Polski, 2015, http://atlasfontium.pl (10 X 2018).
Rutkowska G., “Rogoziniec,” in: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, part 4, ed. S. Chmielewski et al., Wrocław, 1982, pp. 108–111.
Rutkowski H., “Cracow Voivodeship,” in: Historical Atlas of Poland in the 2nd Half of the 16th Century. Voivodeships of Cracow, Sandomierz, Lublin, Sieradz, Łęczyca, Rawa, Płock and Mazovia, ed. M. Słoń, Frankfurt am Main, 2014, pp. 124–137.
Rutkowski H., “Granice państwowych jednostek terytorialnych,” in: Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, ed. H. Rutkowski, Warszawa 2008 (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, vol. 1), pp. 27–35.
Rutkowski J., Historia gospodarcza Polski (do 1864 r.), Warszawa, 1953.
Słoń M., “Digitale Edition der Ausheberregister aus der Wojewodschaft Kalisch des 16. Jahrhundert,” in: Editionswissenschaftliches Kolloquium 2011. Quellen kirchlicher Provenienz neue Editionsvorhaben und aktuelle EDV-Projekte, eds. H. Flachenecker, J. Tandecki and K. Kopiński, Toruń, 2011, pp. 393–405.
Słoń M., “Źródła pisane,” in: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, vol. 2, eds. K. Chłapowski and M. Słoń, Warszawa, 2017 (Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI w., vol. 4), pp. 20–28.
Sucheni-Grabowska A., Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548, Warszawa, 2007.
Szulc T., “O dysponowaniu wpływami z podatków nadzwyczajnych w Polsce XV wieku,” KH 99, 1992, fasc. 2, pp. 39–50.
Szulc T., “Przeznaczenie a wydatkowanie kwot z podatków nadzwyczajnych z dóbr szlacheckich w Polsce XV wieku,” KH 100, 1993, fasc. 2, pp. 15–26.
Szulc T., “Sposoby wynagradzania poborców podatkowych w Polsce od schyłku XIV do XVIII wieku,” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 56, 1993, pp. 91–106.
Uruszczak W., “Sejm koronacyjny w 1507 r. w Krakowie,” Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 7, 2002, pp. 111–121.
Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, ed. A. Gąsiorowski, Poznań, 1968.
Volumina Constitutionum, vol. 1, part 1, eds. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa, 1996.
Volumina Constitutionum, vol. 2, part 1, eds. W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka, Warszawa, 2005.
Volumina Constitutionum, vol. 2, part 2, ed. S. Grodziski, Warszawa, 2008.
War and Economic Development. Essays in Memory of David Joslin, ed. J.M. Winter, Cambridge, 1975.
Wyczański A., Polska rzeczą pospolitą szlachecką: 1454–1764, Warszawa, 1965.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 438
Liczba cytowań: 0
