Sądownictwo w miastach prywatnych w Polsce XVI–XVIII wieku. Problem odrębności postępowania w sprawach kryminalnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.SI.17Słowa kluczowe
prawo miejskie, miasta prywatne, proces karnyAbstrakt
W artykule przedstawiono odmienności ustrojowo-prawne miast prywatnych. Przede wszystkim wskazano różnice w postępowaniu karnym w miastach królewskich i prywatnych oraz starano się ustalić, czy różnice te były na tyle istotne, by pozwoliły uznać proces karny w miastach prywatnych za odrębny tryb postępowania sądowego. W pierwszym typie ośrodków miały miejsce interwencje starostów i innych podmiotów „zewnętrznych” w miejski wymiar sprawiedliwości. Charakterystyczny dla miast prywatnych był zaś wpływ właścicieli na kształt sądownictwa miejskiego i ich udział w kolejnych etapach postępowania kryminalnego. W artykule omówiono również zakres ingerencji właścicieli w funkcjonowanie miejskiego wymiaru sprawiedliwości.Bibliografia
Źródła
Rękopisy
AGAD, Biblioteka Baworowskich, sygn. 252 (Grodzisk Wielkopolski).
AP w Krakowie, Inwentarz tymczasowy, sygn. 229c (Nowa Góra), 229b (Nowa Góra), 229g (Nowa Góra), 229h (Nowa Góra).
AP w Krakowie, Oddział na Wawelu, Akta depozytowe, sygn. 327 (Oświęcim).
BJ, sygn. 86 (Miechów), 122 (Nowa Góra).
Muzeum Okręgowe w Tarnowie, sygn. MT-H 505 (Tarnów).
Wydawnictwa źródłowe
Acta malefi corum Wisniciae (1629–1665). Księga złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu (1629–1665), wyd. W. Uruszczak, współpr. I. Dwornicka, Kraków [2004].
Acta malefi corum Wisniciae (1665–1785). Księga czarna złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu (1665–1785), oprac. i wyd. W. Uruszczak, współpr. B. Migda, A. Karabowicz, A. Uruszczak, Kraków 2010.
Archiv Jugo-Zapadnoj Rossji, t. 5, cz. 1, Kijew 1869.
Komoniecki A., Chronografi a albo Dziejopis żywiecki, wyd. S. Grodziski, I. Dwornicka, Żywiec 1987.
Kopiariusz przywilejów miasta Łańcuta, wyd. M. Nitkiewicz, Łańcut 1986.
Materiały do dziejów miasta Żywca od XV do XVIII wieku, wyd. F. Lenczowski, Kraków 1957.
Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, wyd. W. Siarkowski, do druku przyg. L. Michalska-Bracha, K. Bracha, Kielce 2000.
Przywilej miastu Łobżenice nadany przez Jana Korzboka Łąckiego, Poznań 1883.
Uchwała albo porządek postanowienia artykułów, wedle których opisania mieszczanie i obywatele miasta Liska sprawować się i obchodzić mają [1602 r.], w: A. Fastnacht, Dzieje Leska do 1772 roku, Rzeszów 1988.
Wyrobisz A., Początki miasta Janowca nad Wisłą. Dokumenty z lat 1537, 1566, 1580, [Janowiec nad Wisłą] 1999.
Opracowania
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Ćwik W., Uprawnienia administracyjno-sądowe starostów w miastach Lubelszczyzny w drugiej połowie XVIII wieku, CPH, t. 15, 1963, z. 1.
Fijałek J., Koliński J., Dzieje miasta w XVII i XVIII wieku, w: Dzieje Pabianic, red. G. Missalowa, Łódź 1968.
Janusz G., Miasto Janowiec nad Wisłą. Ustrój władz miejskich i stosunki społeczno-ekonomiczne w świetle przywilejów, Janowiec 1999.
Kaźmierczyk A., Żydzi w dobrach prywatnych w świetle sądowniczej i administracyjnej praktyki dóbr magnackich w wiekach XVI–XVIII, Kraków 2002.
Kulejewska-Topolska Z., Nowe lokacje miejskie w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku. Studium historyczno-prawne, Poznań 1964.
Leśniak F., Miasto w latach 1565–1772, w: Limanowa. Dzieje miasta, t. 1: 1565–1945, red. F. Kiryk, Kraków 1999.
Maciejewski T., Narzędzia tortur, sądów bożych i prób czarownic, Koszalin 1997.
Mazek D., Ku ozdobie i profitowi. Prawodawstwo miast prywatnych Wielkopolski 1660–1764, Warszawa 2003.
Mazurkiewicz J., Jurydyki lubelskie, Wrocław 1956.
Mazurkiewicz J., O niektórych problemach prawno-ustrojowych miast prywatnych w dawnej Polsce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1964, Sectio G, t. 11, z. 4.
Mazurkiewicz J., Reder J., Markiewicz J., Miasta prywatne powiatu lubelskiego a ich dziedzice w XIX w. (Do ukazów uwłaszczeniowych), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1954, Sectio G, t. 1, z. 3.
Mikołajczyk M., Nadzór właścicieli wielkopolskiego Grodziska nad miejskim sądownictwem w sprawach kryminalnych w I połowie XVIII wieku, w: Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu, red. E. Kozerska, M. Maciejewski, P. Stec, Opole 2015.
Mikołajczyk M., O zatwierdzaniu wyroków sądu miejskiego w Nowej Górze w XVIII wieku, w: Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, t. 5, red. J. Matuszewski, W. Uruszczak, Łódź–Kraków 2000.
Mikołajczyk M., Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI–XVIII wieku, Katowice 2013.
Mikołajczyk M., Proces kryminalny w Nowej Górze XVI–XVIII wieku, w: Miscellanea Iuridica, t. 7: Między I a III Rzecząpospolitą. Kształtowanie europejskiej kultury prawnej. Prace ofiarowane prof. zw. dr. hab. Adamowi Lityńskiemu w czterdziestolecie pracy naukowej, red. M. Mikołajczyk, A. Drogoń, Tychy 2005.
Mikołajczyk M., Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI–XVIII wieku, Katowice 1998.
Mikołajczyk M., Sądowy epilog krakowskich obchodów zwycięstwa pod Wiedniem w 1683 roku, w: Świat, Europa, mała ojczyzna. Studia ofiarowane profesorowi Stanisławowi Grodziskiemu w 80-lecie urodzin, red. M. Małecki, Bielsko-Biała 2009.
Opas T., Zagadnienie apelacji mieszczan miast prywatnych w świetle polityki gospodarczo-społecznej dziedziców od XVI do XVIII wieku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1973, Sectio G, t. 20, z. 2.
Pęckowski J., Dzieje miasta Rzeszowa do końca XVIII wieku, Rzeszów 1913 (reprint: Krosno 2002).
Sarna W., Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908 (reprint: Jasło 2003).
Stoksik J., Chrzanów i jego mieszkańcy od początku XVII do początku XIX wieku, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, Chrzanów 1998.
Stoksik J., Właściciele Chrzanowa od początku XVII do 1. poł. XIX wieku, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, Chrzanów 1998.
Sztachelska-Kokoczka A., Oleksicki A., Białystok w czasach Branickich (lata 1708–95), w: Historia Białegostoku, red. A.C. Dobroński, Białystok 2012.
Trojan M.T., Dzieje sądownictwa wielkiego Opatowa, Sandomierz 1938.
Wijaczka J., Proces o czary we wsi Młotkowie w 1692 roku. Przyczynek do polowania na czarownice w Rzeczypospolitej w XVII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 48, 2004.
Witkowski W., Ordynacje pańskie dla miast prywatnych w Polsce XVII i XVIII stulecia, w: Z historii państwa, prawa, miast i Polonii. Prace ofiarowane profesorowi Władysławowi Ćwikowi w czterdziestolecie jego pracy twórczej, red. J. Ciągwa, T. Opas, Rzeszów 1998.
Zajac A., Управління та самоврядування в містах Правобережної України у XVI – першій половині XVII ст. за даними локаційних привілеїв та документів, w: Urzędy państwowe, organy samorządowe i kościelne oraz ich kancelarie na polsko-ruskim pograniczu kulturowym i etnicznym w okresie od XV do XIX wieku. Materiały polsko-ukraińskiej konferencji naukowej w Okunince koło Włodawy, 10–12 września 2007 roku, red. H. Gmiterek, J. Łosowski, Kraków 2010.
Zajęcki M., Instrumenty prawne ochrony przeciwpożarowej w miastach Polski przedrozbiorowej, Poznań 2014.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 498
Liczba cytowań: 0
