Układy przestrzenne miast prywatnych w Małopolsce. Wybrane przykłady
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.SI.10Słowa kluczowe
Małopolska, miasta prywatne, kolonizacja na prawie niemieckim, urbanizacja, urbanistyka, ruralistyka, architektura średniowieczna i nowożytnaAbstrakt
Problematykę omówiono na podstawie wybranych miast prywatnych: Tarnowa, Bobowej, Gorlic, Szymbarku, Chrzanowa, Książa Wielkiego, Dukli. Lokowane w XIV w., są charakterystycznymi dla ówczesnej fazy urbanizacji ośrodkami średniej lub niewielkiej skali. Istotne elementy przeprowadzonych analiz to: związek miasta z lokacyjnymi wsiami (w ramach jednolicie zagospodarowywanego kompleksu osadniczego), relacje między układem urbanistycznym a siedzibą właściciela, wypełnianie układu urbanistycznego zabudową, w tym fundacjami właściciela, akcentującymi pozycję rodu.Bibliografia
Bałaban M., Studia historyczne, Warszawa 1927.
Bogdanowski J., Obronna wieża mieszkalna dworu Karwacjanów w Gorlicach, w: Architektura rezydencjonalna i obronna województwa rzeszowskiego w świetle badań ratowniczych prowadzonych w 25-leciu PRL. Materiały z sesji naukowej, Łańcut 9–10 maja 1970, Łańcut 1972, s. 77–83.
Cetera A., Okoński J., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Zawadzie, gm. Tarnów, w: Badania archeologiczne w województwie tarnowskim w 1988 roku, Tarnów 1990, s. 23–27.
Cetera A., Okoński J., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Zawadzie, gm. Tarnów, w: Badania archeologiczne w województwie tarnowskim w 1989 roku, Tarnów 1991, s. 30–32.
Cetera A., Okoński J., Grodzisko w Zawadzie – dziesięć lat później, „Rocznik Tarnowski” 1994, s. 287–310.
Cetera A., Okoński J., Wiślański gród pod Tarnowem, „Z Otchłani Wieków” 50, 1984, z. 3–4, s. 166–169.
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982.
Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 1, t. 2, cz. 1, Chrzanów 1998, 1999.
Czaplińska M., Mniszchowa z Brühlów Amalia, w: PSB, t. 21, Wrocław 1976, z. 3.
Czaplińska M., Mniszech Józef Wandalin, w: PSB, t. 21, Wrocław 1976, z. 3.
Dayczak-Domanasiewicz M., Uwagi o architekturze renesansowych dworów w Jeżowie i Szymbarku w powiecie gorlickim, w: Architektura rezydencjonalna i obronna województwa rzeszowskiego, Łańcut 1972.
Dunin-Wąsowicz A., Pomiar gruntu w Koronie w XV–XVIII w., Warszawa 1994.
Dutkiewicz J.E., Materiały źródłowe do budowy murów obronnych Tarnowa z lat 1513–1544, „Rocznik Historii Sztuki” 1, 1956, s. 237–301.
Dutkiewicz J.E., Tarnów, Warszawa 1954.
Dworaczyński E., Nowe ślady pierwszej fazy zamku na Górze Św. Marcina, w: Badania archeologiczne w województwie tarnowskim w 1985 roku, Tarnów 1986, s. 12–14.
Dworaczyński E., Okoński J., Zamek tarnowski, Tarnów 1986.
Dworzaczek W., Leliwici tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego, wiek XIV–XV, Warszawa 1971.
Fischinger A., Santi Gucci, architekt i rzeźbiarz królewski XVI wieku, Kraków 1969.
Fischinger A., Ze studiów nad twórczością Bartłomieja Berrecciego i jego warsztatem: nagrobki Szydłowieckich i Tarnowskich, „Folia Historiae Atrium” 10, 1974, s. 117–135.
Gosztyła M., Proksa M., Kirkuty Podkarpacia, Przemyśl 2001.
Gosztyła M., Proksa M., Zamki Polski południowo-wschodniej, Przemyśl 1997.
Horn M., Mniszech Jerzy Wandalin, w: PSB, t. 21, Wrocław 1976, z. 3.
Janczykowski J., Zamek Jerzego Zbaraskiego w Pilicy – rezydencja „militaris”, w: Dzieło sztuki a konserwacja. Materiały 52 Ogólnopolskiej Sesji Naukowej SHS, Kraków 20–22 XI 2003, Kraków 2004, s. 173–193.
Janczykowski J., Zamek w Pilicy na tle architektury rezydencjonalno-obronnej w 1 połowie XVII w. w Polsce, Kraków 2015, mps pracy doktorskiej, Politechnika Krakowska.
Jaroszewski T.S., Architektura doby oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław 1971.
Jaroszewski T.S., Nurt późnobarokowy i rokokowy w architekturze polskiej doby oświecenia, w: Rokoko. Studia nad sztuką I połowy XVIII w. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, Warszawa 1970.
Jodłowski A., Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1981.
Kamiński A., Nieznane karty z dziejów Dukli, w: Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70 rocznicę urodzin, Warszawa 1960, s. 401–430.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, seria nowa, t. 1: Województwo krośnieńskie, z. 1: Krosno, Dukla i okolice, oprac. E. Śnieżyńska-Stolotowa, F. Stolot, Warszawa 1977.
Kiryk F., Chrzanów na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, „Studia Historyczne” 39, 1996, z. 4.
Kiryk F., Miasta regionu tarnowskiego do końca XVI w., w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1981.
Kiryk F., Pozostałe miasta regionu olkuskiego, w: Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, Kraków 1978.
Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XV w. Województwo krakowskie (powiaty południowe), Kraków 1985.
Kiryk F., Z dziejów miast w zachodniej części ziemi bieckiej do 1520 r., w: Nad rzeką Ropą, cz. 3: Szkice historyczne, red. F. Kiryk, Kraków 1968.
Kołodziejski S., Dukla, w: L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001, s. 163.
Kołodziejski S., Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego, Kraków 1994.
Krakowski P., Pomnik nagrobny ks. Ostrogskich (w Tarnowie), „Studia Renesansowe” 2, 1957, s. 263–299.
Krasnowolski B., Ekspozycja muzealna jako interpretacja historycznych i artystycznych wartości ratusza w Tarnowie, „Arkusze Muzealne” (Nowy Sącz) 1975.
Krasnowolski B., Gotyckie stalle bernardyńskie z Tarnowa, „Rocznik Tarnowski” 1991/1992, s. 25–30.
Krasnowolski B., Krakowskie warsztaty budowlane i kamieniarskie na przełomie średniowiecza i nowożytności, „Rocznik Krakowski” 72, 2006.
Krasnowolski B., Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. 1–2, Kraków 2004.
Krasnowolski B., Między Wschodem a Zachodem. Studia nad historią i sztuką pogranicza polsko-łemkowskiego, Toruń 2010.
Krasnowolski B., Zabytki i wartości kulturowe, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 2, cz. 1, Chrzanów 1999.
Krasnowolski B., Zabytkowy zespół urbanistyczny Zakliczyna i problemy jego ochrony konserwatorskiej, „Rocznik Tarnowski” 1991.
Krasnowolski B., Zasady lokacyjnego rozmierzenia wsi podhalańskich miedzy Nowym Targiem a Krościenkiem, w: Późne średniowiecze w Karpatach polskich, red. J. Gancarski, A. Muzyczuk, Krosno 2007, s. 123–137.
Kryciński S., Bastiony w Dukli, „Magury” 2003, s. 116–122.
Kumor B., Prepozytura tarnowska, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 12, 1966, s. 236–238, 241–242, 245–249.
Kurtyka J., Książ Wielki, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 2, Kraków 1997, s. 291–313.
Laberschek J., Gorlice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, Wrocław 1980, s. 792–799.
Leńczyk G., Obronny dwór średniowieczny w Książu Wielkim w pow. miechowskim, „Z Otchłani Wieków” 17, 1948, z. 5–6, s. 81–82.
Leo A., Tarnowskie kościoły, Tarnów 2000.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Bobowa, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, Wrocław 1980, s. 140–146.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Chrzanów, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, Wrocław 1980, s. 379–383.
Loesch H. von, Die frankische Hufe, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens” 61, cz. 1–2, 1927, 1929.
Marszałek J., Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Warszawa 1993.
Mateszew S., Sikora F., Osadnictwo i stosunki własnościowe w regionie tarnowskim do końca XVI wieku, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1981.
Moskal K., In castro nostro tarnoviensi. Zamek tarnowski jako rezydencja, warownia i centrum administracyjno-gospodarcze dla dóbr tarnowskich, Tarnów 2001.
Motyka Z., Kasztelania chrzanowska, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 1, Chrzanów 1998, s. 43–57.
Nowosad-Grylowa M., Badania archeologiczne na zamku w Tarnowie, w: Polonia Minor medii aevii, red. Z. Woźniak, J. Gancarski, Kraków–Krosno 2003, s. 517–522.
Piechotkowie M. i K., Bramy nieba. Bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.
Piechotkowie M. i K., Oppidum Judaeorum. Żydzi w przestrzeni miejskiej dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 2004.
Proksa M., Budownictwo obronno-rezydencjonalne ziemi przemyskiej i sanockiej (połowa XIV w. – połowa XVII w.), Przemyśl 1994.
Rudzki E., Damy polskie XVIII wieku, Warszawa 1997.
Schulz A.M., Giammaria Mosca called Padovano. A Renaissance Sculptor in Italy and Poland, University Park (PA) 1998.
Sikora F., Brzeżek, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, Wrocław 1985, s. 256–260.
Sikora F., Dukla, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, Kraków 1986, s. 625–629.
Sikora F., Dukla Stara albo Przedmieście Dukielskie, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 4, Kraków 1986, s. 639–631.
Sinko-Popielowa K., Świszczowski S., Dwór obronny w Szymbarku, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 6, 1938.
Siwiec B.P., Bernardyni tarnowscy latach 1459–1939. Zarys dziejów klasztoru Zakonu Braci Mniejszych w Tarnowie, Tarnów 1999.
Stoksik J., Właściciele Chrzanowa od początku XVII do 1. poł. XIX w. i ich stosunek do miasta, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 1, Chrzanów 1998.
Szczebak W., Tarnowska bazylika katedralna. Dzieje i sztuka, Tarnów 2007.
Szlezynger P.S., Nowy Wiśnicz. Historia, architektura, konserwacja, Kraków 2013.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 1983.
Świeykowski E., Monografia Dukli, Kraków 1903.
Tabaka Z., Zarys dziejów miasteczka Bobowej do 1914 r., w: Nad rzeką Ropą, cz. 3: Szkice historyczne, red. F. Kiryk, Kraków 1968.
Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 1, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1981.
Tomkowicz S., Powiat grybowski, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej” 1900, nr 1.
Trajdos E., Treści ideowe nagrobka Barbary z Rożnowa katedrze tarnowskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 9, 1964, s. 47–64.
Trajdos E., Portal południowy katedry w Tarnowie, „Biuletyn Historii Sztuki” 22, 1960, nr 2, s. 179–184.
Trusz M., Synagoga Stara w Tarnowie, „Rocznik Tarnowski” 1991/1992, s. 31–39.
Wojas Z., Chrzanów średniowieczny i nowożytny do połowy XVII w., w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 1, Chrzanów 1998, s. 61–110.
Wójcikiewicz M., Zarys rozwoju przestrzennego miasta Bobowej, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 16, 1982, s. 119–124.
Zacny F., Żydzi w Chrzanowie w XVII i XVIII wieku, w: Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. 1, Chrzanów 1998, s. 283–306.
Zarębska T., Badania historyczno-urbanistyczne metodą analiz przestrzennych, KHKM, t. 43, 1995, nr 1, s. 15–32.
Żółkoś A., Mecenat kulturalny Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha w Dukli, Dukla 2012.
Żychiewicz T., Dukla, synagoga, dokumentacja naukowa, Kraków 1957, mps, PKZ, archiwum WKZ w Rzeszowie.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 459
Liczba cytowań: 0
