Miasta prywatne w Polsce od XIV wieku do 1772 roku – chronologia lokacji, właściciele, pełnione funkcje
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.SI.02Słowa kluczowe
lokacja, miasta prywatne, prawo niemieckie, proces lokacyjny, urbanizacjaAbstrakt
Kolonizacja na prawie niemieckim i początki ruchu lokacyjnego miast. Program lokacyjny, fazy i etapy procesu lokacyjnego. Ich przemiany w kolejnych stuleciach. Czynniki miastotwórcze. Wzrost liczby miast prywatnych na ziemiach polskich od XIV do XVIII w. – tempo procesu, jego zróżnicowanie regionalne, dane liczbowe. Właściciele i ich rola w rozwoju sieci miejskiej kraju.Bibliografia
Źródła
Codex diplomaticus Poloniae, t. 1, wyd. I. Ryszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1847.
Dokument lokacyjny Kurowa z 1442 r., wyd. J. Kus, S. Paulowa, Kurów 1992.
Gostomski A., Gospodarstwo, oprac. S. Inglot, Wrocław 1951.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 3, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1887.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 6–11, wyd. A. Gąsiorowski [i in.], Poznań 1982–1999.
Lustracja województwa lubelskiego 1661, wyd. H. Oprawko, K. Schuster, Warszawa 1962.
Przywilej lokacyjny miasta Tomaszowa z 1621 roku, wyd. R. Szczygieł, Tomaszów Lubelski 2012.
Volumina legum, t. 1, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Wybór mów staropolskich, zebr. A. Małecki, Kraków 1860.
Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 5–7, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, Wrocław 1970–1975.
Opracowania
Bartlett R., Tworzenie Europy. Podbój, kolonizacja i przemiany kulturowe 950––1350, tłum. G. Waluga, posłowie P. Górecki, Poznań 2003.
Bartoszewicz A., Miasto czy wieś? Małe miasta polskie w późnym średniowieczu, PH, t. 99, 2008.
Berdecka A., Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333–1370), Wrocław 1982.
Bieniak J., Recepcja prawa chełmińskiego na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu, w: Studia Culmensia Historico-Iuridica, czyli Księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, t. 1, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990.
Biskup M., Rozwój sieci miast pruskich do drugiej połowy XVII w., KHKM, t. 28, 1980.
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Budzyński Z., Kresy południowo-wschodnie w drugiej połowie XVIII wieku, t. 1: Statystyka wyznaniowa i etniczna, Przemyśl–Rzeszów 2005.
Czaja R., Miasta i przestrzeń miejska w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach, w: Zakon Krzyżacki w Prusach i Infl antach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. R. Czaja, A. Radzimiński, Toruń 2013.
Dr Antoni J. (Rolle), Zameczki podolskie na kresach maltańskich, t. 1, Warszawa 1880.
Gawlas S., Komercjalizacja jako mechanizm europeizacji peryferii na przykładzie Polski, w: Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy, red. S. Gawlas, Warszawa 2006.
Gawlas S., O kształt zjednoczonego królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski, Warszawa 2000.
Gawlas S., Polska Kazimierza Wielkiego a inne monarchie Europy Środkowej – możliwości i granice modernizacji władzy, w: Modernizacja struktur władzy w warunkach opóźnienia. Europa Środkowa i Wschodnia na przełomie średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, red. M. Dygo i in., Warszawa 1999.
Gawlas S., Przełom lokacyjny w dziejach miast środkowoeuropejskich, w: Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, red. Z. Kurnatowska, T. Jurek, Poznań 2005.
Gawlas S., Ulica a zmiany krajobrazu miejskiego w okresie lokacji, KHKM, t. 47, 1999, nr 1–2.
Gawlas S., Uwagi o polityce miejskiej Kazimierza Wielkiego, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofi arowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Manikowska i in., Warszawa 2000.
Gąsiorowski A., Donacje Kazimierza Wielkiego dla rycerstwa, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 13, 1979, z. 1.
Gąsiorowski A., Nasilenie się procesów urbanizacyjnych. Rozwój produkcji przemysłowej i handlu, w: Dzieje Wielkopolski, t. 1: Do roku 1793, red. J. Topolski, Poznań 1969.
Gierszewski S., Struktura gospodarcza i funkcje rynkowe mniejszych miast województwa pomorskiego w XVI i XVII w., Gdańsk 1966.
Goldberg J., Osiemnastowieczne lokacje miejskiej w dawnych województwach łęczyckim i sieradzkim, „Roczniki Łódzkie” 9, 1964.
Gołembiowski M., Lokacje miast na prawie chełmińskim, w: Studia Culmensia Historico-Iuridica, czyli Księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, t. 1, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990.
Górczak Z., Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002.
Górczak Z., Rozwój możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI wieku, Poznań 2007.
Guldon Z., Lokacje miast kujawskich i dobrzyńskich w XIII–XVI w., „Ziemia Kujawska” 2, 1968.
Herbst S., Zadania i potrzeby polskiej urbanistyki historycznej, „Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury” 1, 1951, z. 2.
Historia państwa i prawa Polski, t. 1, red. J. Bardach, Warszawa 1964.
Historia Wejherowa, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk 1998.
Janeczek A., Udział szlachty w kolonizacji Rusi Koronnej, migracje rodów i ich nowa własność (XIV–XV w.), w: Rody na Śląsku, Rusi Czerwonej i w Małopolsce, średniowiecze i czasy nowożytne, red. W. Zawitkowska, A. Pobóg-Lenartowicz, Rzeszów 2010.
Kamińska K., Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r., Toruń 1990.
Karpiniec J., Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka, RDSG, t. 2, 1932.
Kiełbik J., Miasta warmińskie w latach 1466–1772, Olsztyn 2007.
Kiryk F., Polityka miejska Kazimierza Wielkiego w Małopolsce, w: Problemy dziejów i konserwacji miast zabytkowych, Radom–Kazimierz Dolny 1990.
Kiryk F., Z badań nad urbanizacją Lubelszczyzny w dobie jagiellońskiej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, Historia VI, 1972.
Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole 2000.
Kłoczowski J., Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 1998.
Kołodziejczyk D., Podole pod panowaniem tureckim: ejalet kamieniecki 1672–1699, Warszawa 1994.
Korytko A., Podole i Kamieniec Podolski w latach 1654–1672, „Pamiętnik Kijowski” 7, 2004.
Kościoły chrześcijańskie na Podolu, red. T. Trajdos, Warszawa 2015.
Krasnowolski B., Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. 1, Kraków 2004.
Krasnowolski B., Wzorce i metody lokacyjnych układów urbanistycznych w Małopolsce: stan i metody badań, postulaty badawcze, próba syntezy, w: Procesy lokacyjne miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. C. Buśko i in., Wrocław 2006.
Krzysztofi k R., Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007.
Kulczykowski M., Ze studiów nad lokacją miasta Końskich, w: W kręgu historii, gospodarki i kultury. Studia dedykowane profesorowi Jerzemu Piwkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Ostrowiec Świętokrzyski 2004.
Kulejewska-Topolska Z., Nowe lokacje miejskie w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku, Poznań 1964.
Kuraś S., Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi małopolskich XIV–XV wieku, Wrocław 1971.
Kurtyka J., Odrodzone Królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowych badań, Kraków 2001.
Kurtyka J., Posiadłość, dziedziczność, prestiż. Badania nad późnośredniowieczną i wczesnonowożytną wielką własnością możnowładczą w Polsce XIV–XVII wieku, „Roczniki Historyczne” 65, 1999.
Kрикун H., Документи комісарського суду подiльского воєводствa 1678–1679 poків, Львів 2015.
Kрикун H., К вопросу заселенности подольского воеводства в конце XVII в., „Annales UMCS”, sectio H, 2, 1968.
Kрикун H., Подільське воєводствo y XV–XVIII стoльіттях. Cтaтті і матеріали, Львів 2011.
Lalik T., Funkcje miast i miasteczek w Polsce późnego średniowiecza, KHKM, t. 23, 1975.
Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin 2006.
Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.
Małowist M., Wschód a Zachód Europy w XIII–XVI wieku, Warszawa 1975.
Maroszek J., Dzieje województwa podlaskiego do 1795 roku, Białystok 2013.
Maroszek J., Rzemiosło w miastach podlaskich w XVI–XVIII w., „Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej” 51, 1976.
Maroszek J., Targowiska wiejskie w Koronie Polskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, Białystok 1990.
Mączak A., Samsonowicz H., Z zagadnień genezy rynku europejskiego: strefa bałtycka, PH, t. 55, 1964.
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., t. 1, Warszawa 1980.
Miłobędzki A., Budownictwo militarne miast polskich w okresie nowożytnym, KHKM, t. 26, 1978.
Młynarska-Kaletynowa M., Rozwój sieci miejskiej na Śląsku na przełomie XII/XIII i w XIII w., KHKM, t. 28, 1980.
Motylewicz J., Miasta ziemi przemyskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, Przemyśl–Rzeszów 1993.
Opas T., Miasta prywatne a Rzeczpospolita, KH, t. 78, 1971, s. 28–31.
Pazyra S., Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959.
Piskorski J., Miasta Księstwa Szczecińskiego do połowy XIV wieku, Poznań 1987.
Rosłanowski T., Z zagadnień lokacji miejskich w Europie Zachodniej i Środkowo-Wschodniej w średniowieczu, w: Studia nad etnogenezą Słowian i kulturą Europy wczesnośredniowiecznej, t. 2, red. G. Labuda, S. Tabaczyński, Wrocław 1988.
Rusiński W., O rynku wewnętrznym w Polsce drugiej połowy XVIII w., RDSG, t. 16, 1954.
Samsonowicz H., Cechy rzemieślnicze w średniowiecznej Polsce. Mity i rzeczywistość, PH, t. 75, 1984.
Samsonowicz H., Małe miasto w środkowej Europie późnego średniowiecza. Próba modelu, RDSG, t. 50, 1989.
Samsonowicz H., Miejsce Polski w Europie, Warszawa 1996.
Samsonowicz H., Struktura zawodowa mieszczaństwa w dawnej Polsce, w: Historia i archiwistyka. Księga pamiątkowa ku czci profesora Andrzeja Tomczaka, red. J. Dygdała, B. Woszczyński, Toruń 1992.
Samsonowicz H., Studia z dziejów miast w średniowieczu, Poznań 2014.
Samsonowicz H., Szkice o mieście średniowiecznym, Warszawa 2014.
Samsonowicz H., Tendencje rozwoju sieci miejskiej w Polsce późnośredniowiecznej, KHKM, t. 28, 1980.
Serczyk W.A., Gospodarstwo magnackie w województwie podolskim w drugiej połowie XVIII wieku, Wrocław 1965.
Szafer T.P., Ze studiów nad planowaniem miast w Polsce XVIII i pocz. XIX w., w: Studia z historii budowy miast, Warszawa 1955.
Szczygieł R., Dokument lokacyjny miasta Tomaszowa wzorem przy spisywaniu dokumentu lokacyjnego Modliborzyc z 1642 roku, w: Między tekstem a znakiem. Prace ofi arowane Profesor Barbarze Trelińskiej w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Jaworska, S. Górzyński, Warszawa 2013.
Szczygieł R., Lokacje miast w Polsce XVI wieku, Lublin 1989.
Szczygieł R., Początki miast konkurencyjnych na wododziale Bugu i Sanu na przełomie XVI i XVII wieku, „Kresy Południowo-Wschodnie. Rocznik Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki Zamek” 5/6, 2007/2008.
Szczygieł R., Rola handlowa placów miejskich w małych miastach Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, KHKM, t. 41, 1993.
Szczygieł R., Wpływ właścicieli na skuteczność lokacji miast prywatnych w XV–XVI wieku. Etapy urbanizacji Uchań, „Res Historica” 23, 2006.
Tołwiński T., Urbanistyka, t. 1: Budowa miasta w przeszłości, Warszawa 1948.
Topolski J., Rzeczpospolita Obojga Narodów 1501–1795, Poznań 2015.
Trzebiński W., Działalność urbanistyczna magnatów i szlachty w Polsce XVIII wieku, Warszawa 1962.
Trzebiński W., Ze studiów nad historią budowy miast prywatnych w Polsce wieku oświecenia, w: Studia z historii budowy miast, Warszawa 1955.
Wędzki A., Początki reformy miejskiej w Europie Środkowej do połowy XIII w., Warszawa–Poznań 1974.
Wiesiołowski J., Sieć miejska w Wielkopolsce w XIII–XVI wieku. Przestrzeń i społeczeństwo, KHKM, t. 28, 1980.
Wroniszewski J., Szlachta ziemi sandomierskiej w średniowieczu. Zagadnienia społeczne i gospodarcze, Poznań 2001.
Wróblewska G., Kilka uwag w sprawie lokacji miast, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 17, 1972.
Wróblewska G., Rozplanowanie nowożytnych miast w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku, Warszawa 1977.
Wyrobisz A., Małe miasta w Polsce w XVI i XVII w., w: Miasta doby feudalnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa 1976.
Wyrobisz A., Miasta prywatne w Polsce XVI–XVIII w., jako inwestycje kulturalne, KHKM, t. 26, 1978.
Wyrobisz A., Rola miast prywatnych w Polsce XVI i XVII wieku, PH, t. 65, 1974.
Załęska M., Wójtostwa dziedziczne w miastach małopolskich w późnym średniowieczu, Warszawa 2006.
Zarębska T., Przemiany przestrzenne miast polskich w dobie renesansu i baroku, w: Miasta doby feudalnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa 1976.
Zarębska T., Zamość – miasto idealne i jego realizacja, w: Zamość miasto idealne. Studia z dziejów rozwoju przestrzennego i architektury, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980.
Zdrójkowski Z., Miasta na prawie średzkim, „Śląski Kwartalnik Historyczny »Sobótka«” 41, 1986, z. 2.
Zdrójkowski Z., Prawo chełmińskie. Powstanie, rozwój i jego rola dziejowa, w: Dzieje Chełmna i jego regionu, red. M. Biskup, Toruń 1968.
Zdrójkowski Z., Stan badań nad problematyką prawa średzkiego. Studium na 750-lecie pouczenia miasta Halle dla Środy Śląskiej (1235–1985), CPH, t. 37, 1985, z. 2.
Zientara B., Przełom w rozwoju miast środkowoeuropejskich w pierwszej połowie XIII w., PH, t. 67, 1976.
Zientara B., Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne miast w dobie lokacji, w: Miasta doby feudalnej w Europie Środkowo-Wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Warszawa 1976.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 844
Liczba cytowań: 0
