Między młynarstwem a elektryfikacją. Społeczno-gospodarcze uwarunkowania wykorzystania potencjału energetycznego rzeki Bóbr od średniowiecza do 1945 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.05Słowa kluczowe
rz. Bóbr, elektrownie wodne, elektryfikacja, energetyka wodna, industrializacja, młyny wodneAbstrakt
Artykuł przedstawia tradycje energetycznego wykorzystania rzeki Bóbr na przestrzeni XIII–XX w. Szczególną uwagę zwrócono na rolę młynów wodnych w procesie przemian cywilizacyjnych, poczynając od mechanizacji pracy w średniowiecznych warsztatach, przez rozwój przemysłu w okresie gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, kończąc na elektryfikacji przemysłu, rolnictwa i miast dzięki elektrowniom uruchamianym na bazie istniejących młynów wodnych. Do prześledzenia tej ewolucji posłużyły źródła archiwalne, lokalne kroniki i literatura przedmiotu. Dostarczyły one informacji dotyczących uwarunkowań społecznych i czynników gospodarczych, które warunkowały ewolucję poszczególnych młynów we współczesne elektrownie bobrzańskie.Bibliografia
Afeltowicz T., Studia nad historią banków śląskich (do roku 1918), Wrocław– Warszawa–Kraków 1963.
Althans E., Mittel und Wege um von den Gebirgsflüssen Schlesiens zunächst den Queis und Bober nicht nur unschädlich, sondern für Land und Leute, besonders auch für die Schiffhart in Schlesien volkswirtschaftlich nutzbar zu machen. Vortrag am 6. Juli 1896 beim 30. Schles. Gewerbetag in Löwenberg, Breslau 1896.
Baranowski B., Polskie młynarstwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977.
Bergemann J.G., Chronik der Stadt Bunzlau. Erste Abtheilung, Bunzlau 1829. Boryna M., Małomice na rubieży Borów Dolnośląskich, Żary 2008.
Buczek K., Z dziejów młynarstwa w Polsce średniowiecznej, „Studia Historyczne”, t. 12, 1969.
Bujkiewicz Z., Krajobraz materialny i społeczny Zielonej Góry od końca XVIII do połowy XX wieku. Przestrzeń – ludność – gospodarka, Zielona Góra 2003.
Czapliński M., Dzieje Śląska od 1806 do 1945 roku, w: Historia Śląska, red. M. Czapliński, Wrocław 2002.
Dembińska M., Przetwórstwo zbożowe w średniowiecznej Polsce (X–XIV wiek), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 1973.
Die Elektrizitätswirtschaft im Deutschen Reich. Entstehung, Aufbau, Werke, Arbeitsund Interessengebiete, Statistik, Finanzen, Berlin 1934.
Dlugos J., Chronik der Propstei Naumburg am Bober, Grünberg 1926. Fechner H., Geschichte des Schlesischen Bergund Hüttenwesens in der Zeit
Friedrich’s des Grossen, Friedrich Wilhelm’s II. und Friedrich Wilhelm’s III. 1741 bis 1806, t. 2, Berlin 1903.
Eisenmänge J.T., Der Kreis Hirschberg. Seine Natur, Industrie, Bewohner, Verwaltung und Ortschaften. Ein Handbuch für Freunde des Riesengebirges und der Heimathskund, Hirschberg 1879.
Frančić M., Technika młynów wodnych w Polsce w XVI i XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 2, 1954, nr 1–2.
Glied R., Mallmitz, Kreis Sprottau in Niederschlesien, Egelsbach 1984. Gross A., Heimatbuch des Kreises Löwenberg in Schlesien, wyd. 2., Löwenbergs 1925.
Heinrich A., Geschichte der Fürstentums Sagan bis zum Ende der säschischen Herrschaft im Jahre 1549, Sagan 1911.
Heinrich A., Geschichtliche Nachrichten über Naumburg am Bober, Freiwaldau und Halbau aus den Quellen zusammengestellt, Sagan 1900.
Herbst J.K., Chronik der Stadt Hirschberg in Schlesien bis zum Jahre 1847, Hirschberg 1849.
Hoffmann A., Rozwój elektryfikacji w Niemczech (od 1884 do 1936 r.), „Przegląd Elektrotechniczny” 1937, z. 3.
Hughes T.P., Networks of Power. Electrification in Western Society 1880–1930, Baltimore 1983.
Intze O., Bericht über die Wasserverhältnisse der Gebirgsflüsse Schlesiens im Boberund Queissgebiete sowie im Gebiete der Glatzer Neisse und deren Verbesserung zur Ausnutzung der Wasserkrafte sowie zur Verminderung der Hochwasserschaden durch Anlage von Sommelbecken, Berlin 1899.
Januszewski S., Elektrownie wodne doliny Bobru, w: Zabytki przemysłu i techniki w Polsce, t 6: Dzieła techniki – dobra kultury, red. S. Januszewski, Wrocław 2002.
Knie J.G., Alphabetisch-statistich-topographische Ubersicht der Dorfer, Flecken, Stadte und andern Orte der Konigl. Preuss. Provinz Schlesien, Breslau 1845.
Knoblich A., Chronik von Lähn und Burg Länhaus am Bober. Urkundliche Beiträge zur Geschichte der Städte, Ritterburgen, Fürsten, und Adelsgeschlechter Schleseins, Breslau 1863.
Kouschil Ch., Młynarstwo a rozwój społeczny w średniowieczu, w: Niebezpieczne drogi i podejrzani młynarze, przeł. Z. Czarnuch, Gorzów Wielkopolski 2000.
Kubicki R., Sieć młynów wodnych w dobrach klasztornych na Pomorzu Wschodnim w XIII–XVI w., „Hereditas Monasteriorum”, t. 2, 2013.
Kuczer J., Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej 1526–1740, Zielona Góra 2007.
Kunick E., Heimatbuch des Kresises Landeshut in Schlesiens, t. 1, Landeshut 1929.
Kwaśny Z., Młyny zbożowe w dobrach Schaffgotschów na początku XVIII wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1959, nr 4.
Leipelt A., Geschichte der Stadt und Herzogtums Sagan, Sorau 1853.
Ładogórski T., Generalne tabele statystyczne Śląska 1787 roku, Wrocław 1954.
Łuczak Cz., Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1945, Poznań 1984.
Maleczyńska K., Dzieje starego papiernictwa śląskiego, Wrocław–Warszawa– Kraków 1961.
Matuszkiewicz F., Historia Szprotawy, tłum. J. Kuczer, Szprotawa 2010.
Perschke W., Beschreibung und Geschichte der Stadt Landeshut in Schlesien als Beitrag zur Verfassung-Geschichte deutscher Städte, Landeshut 1829.
Pobóg-Lenartowicz A., Kanonicy regularni a miasto na przykładzie Żagania, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole 2000.
Popiołek K., Historia Śląska. Od pradziejów do 1945 roku, Katowice 1972.
Popiński K., Życie gospodarcze w latach 1806–1945, w: Bolesławiec. Zarys monografii miasta, red. T. Bugaj, K. Matwijowska, Wrocław–Bolesławiec 2001.
Pussel H., Pester K., Das Boberkraftwerk, „Siemens Zeitschrift”, 12, 1398.
Reynolds T., Stronger than a Hundred Men. A History of the Vertical Water Wheel, Baltimore–London 1983.
Saalmann H., Elektricitätswerke EichdorfGrünberg, w: Schlesien. Kultur und Arbeit einer deutschen Grenzmark, red. B. Salomon, E. Stein, Berlin 1926.
Samsonowicz H., Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV–XVI wieku, Warszawa 1954.
Sawicka J., Abramowicz Z., Osiecznica. Dzieje zielonej gminy, Suwałki 2010.
Schönberg A., Glunk E., Landes-Elektrizitätswerke, München–Berlin–Oldenbourg, 1926.
Siegel G., Die Elektrizitätwirtschaft Deutschlands in und nach dem Kriege, „Naturwissenschaften”, t. 8, 1920.
Siegel G., Die öffentliche Elektrizitätsversorgung Deutschlands, „Die Naturwissenschaften” 1917, no. 42.
Sowina U., Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym, Warszawa 2009.
Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich 1939, Berlin 1940.
Stelmach R., Archiwum dokumentów miasta Jeleniej Góry, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 40, 2008.
Stelmach R., Cieplice w XIII w. – nieudane fundacje augustiańska i joannicka, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 32, 2000.
Stelmach R., Dokumenty do dziejów klasztoru benedyktynek w Lubomierzu, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 37, 2005.
Stelmach R., Dzieje klasztoru Magdalenek w Nowogrodźcu nad Kwisą w świetle zachowanych dokumentów, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 30, 1998.
Stelmach R., Początki prepozytury cystersów krzeszowskich w cieplicach, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 34, 2002.
Stelmach R., Posiadłości klasztoru krzeszowskiego w miastach śląskich na podstawie zachowanych dokumentów w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole 2000.
Szczerepa W., Zarys historii Jeleniej Góry od XIV do XX wieku, w: Z historii Jeleniej Góry i regionu, red. K. Kułakowska, Jelenia Góra 2012.
Szymczyk M., Dzieje jeleniogórskiego ośrodka przemysłu papierniczego (cz. I do 1945 roku), „Rocznik Jeleniogórski”, t. 33, 2001.
Trawkowski S., Młyny wodne w Polsce w XII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 7, 1959, nr 1.
Tschoppe G.A., Stenzel G.A., Urkundensammlung zur Geschichte des Ursprungs der Städte und der Einführung und Verbreitung deutscher Kolonisten und Rechte in Schlesien und der Ober-Lausitz, Hamburg 1832.
Urbarz Janowic Wielkich, w: Urbarze śląskie z końca XVIII wieku, oprac. K. Orzechowski, Z. Szkurłatowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961.
Warrelmann G., Das Boberkraftwerk des Märkischen Elektrizitätswerk AG Berlin, „Elektrotechnische Zeitschrift” 1938, nr 25.
Wasiutyński W., Regal młynny w średniowiecznym prawie polskim, Warszawa 1936.
Wąs G., Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, w: Historia Śląska, red. M. Czapliński, Wrocław 2002.
Wereszczyński W., Powstanie i lokacja Jeleniej Góry na prawie miejskim, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 40, 2008.
Wereszczyński W., Proces rozbudowy majątku Gotsche II Schoffa, założyciela rodu z Chojnika i Gryfa, cz. 2, „Rocznik Jeleniogórski”, t. 35, 2003, s. 41–154.
Wernicke E., Chronik der Stadt Bunzlau von den Altesten Zeiten bis zur Gegenwart, Bunzlau 1884.
Werth P., Die Handelskammer zu Hirschberg in Schlesien 1850–1900. Ein geschichtlicher Rückblick, Hirschberg 1900.
Witruwiusz, O architekturze ksiąg dziesięć, Warszawa 1999.
Żuk L., Z dziejów miasta Jelenia Góra. Mons Cervi – Hirschberg, Jelenia Góra 2013.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 410
Liczba cytowań: 0
