Uchylanie się od płacenia podatków na postimperialnym Śląsku: dyrekcja ks. Pszczyńskiego kontra rząd Polski

Abstrakt

W 1931 r. rodzina Hochbergów, jedna z najbogatszych rodzin arystokratycznych w Europie, złożyła do Ligi Narodów skargę na rząd polski, zarzucając, że polskie urzędy skarbowe nieuczciwie naliczają należne pieniądze w celu przejęcia i „polonizacji” należących do Hochbergów przedsiębiorstw, znanych pod wspólną nazwą „administracji Pless”. Przedsiębiorstwa te działały zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. W wyniku powojennych zmian granic administracja Pless stała się przedsięwzięciem wielonarodowym, stojącym w obliczu nowych, skomplikowanych praw krajowych i międzynarodowych. W niniejszym artykule pokazuję, że celem rządu polskiego nie było bynajmniej wymuszone przejęcie przedsiębiorstw Hochbergów, a zabiegi o utrzymanie ich funkcjonowania i produktywności w czasach wielkiego kryzysu. Polscy urzędnicy rządowi dostrzegali ekonomiczne korzyści płynące ze wspierania administracji Pless i zapewnienia w ten sposób płynnych wypłat tysiącom pracowników. Skandal związany z uchylaniem się od płacenia podatków daje nowe spojrzenie na złożone relacje międzywojennej Polski z zagranicznymi inwestycjami kapitałowymi i wnosi cenny wkład w historię biznesu, wprowadzając interesującą korektę do historii międzynarodowego zarządzania podatkami. Twierdzę, że wielonarodowe przedsiębiorstwa – ze względu na swój rozdrobniony charakter – mają przewagę nad państwami, które próbują czerpać korzyści z ich działalności handlowej.