Statut cechu piwowarskiego Starego Miasta Torunia z 1521 roku na tle rozwoju ustawodawstwa wewnątrzmiejskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2023.02Słowa kluczowe
piwowarstwo, słodownictwo, browarnictwo, karczmarze, Toruń, wilkierze, cechy rzemieślniczeAbstrakt
W artykule przeanalizowano treść tzw. statutu piwowarów Starego Miasta Torunia z 1521 r., który został narzucony członkom cechu przez radę miasta w odpowiedzi na zamieszki z 1515 r. Autorka stawia pytanie o to, czy jest to faktycznie statut w rozumieniu ustawy wewnątrzcechowej. W tym celu analizuje wszystkie zachowane ordynacje i wilkierze wewnątrzmiejskie z obszaru obu miast toruńskich od XIV do początku XVI w., by przedstawić ewolucję tych zapisów i wykazać, jaka ich część ma charakter dyscyplinujący, mający przywrócić porządek i dobro wspólne w mieście przez panującą radę. Analizy te wskazują, że „statut” ten ma charakter ustawy wewnątrzmiejskiej, a zatem powinien być uznany za wilkierz miejski, wydany w reakcji na złamanie porządku w mieście.
Bibliografia
Biskup M., Handel wiślany w latach 1454–1466, RDSG, t. 14, 1952, s. 155–202.
Biskup M., Historia Torunia, t. 2: U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454–1548), Toruń 1992.
Biskup M., Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959.
Blackenburg Ch.V., Die Hanse und ihr Bier. Brauwesen und Bierhandel im hansischen Verkehrsgebiet, Köln–Weimar–Wien 2001.
Bogucka M., Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV–XVII wieku, Warszawa 1962.
Brauer M., Die Entdeckung des „Heidentums“ in Preußen in den Reformdiskursen des Spätmittelalters und der Reformation, Berlin 2011.
Buława J., Walki społeczno-ustrojowe w Toruniu w I połowie XVI wieku, Toruń 1971.
Ciesielska K., Wykazy mieszczan toruńskich zobowiązanych do udziału w wyprawach krzyżackich na Gotlandię w latach 1398–1408, „Zapiski Historyczne” 32, 1967, z. 4, s. 79–98.
Czacharowski A., Ze studiów nad strukturą społeczną mieszczaństwa toruńskiego na przełomie XIV/XV w., „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia 9. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 58, 1973, s. 89–97.
Czaja R., Kryzys handlu elbląskiego na przełomie XIV/XV wieku, „Rocznik Elbląski” 13, 1993, s. 9–19.
Czaja R., Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń 1992.
Czaja R., Urzędnicy miejscy Torunia. Spisy, cz. 1: Do roku 1454, Toruń 1999.
Dieling F., Zunftrecht. Eine Rechtsquellenstudie mit besonderer Berücksichtigung des Schneiderhandwerks, Heidelberg 1932.
Herbst S., Toruńskie cechy rzemieślnicze. Zarys przeszłości, Toruń 1933.
Iseli A., Gute Policey. Öffentliche Ordnung in der frühen Neuzeit, Stuttgart 2009.
Isenmann E., Gesetzgebung und Gesetzgebungsrecht spätmittelalterlicher Städte, cz. 1, „Zeitschrift für Historische Forschung” 28, 2001, z. 1, s. 1–94.
Janosz-Biskupowa I., Rola Torunia w Związku Pruskim i wojnie trzynastoletniej w latach 1440–1466, Toruń 1965.
Jasiński T., Przedmieścia średniowiecznego Torunia i Chełmna, Poznań 1982.
Klonder A., Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI–XVII wiek), Wrocław–Warszawa–Kraków 1983.
Kopiński K., Gospodarcze i społeczne kontakty Torunia z Wrocławiem w późnym średniowieczu, Toruń 2005.
Kopiński K., Źródła drukowane do dziejów średniowiecznego Nowego Miasta Torunia, w: Nowe Miasto Toruń. 750 lat od lokacji, red. K. Mikulski, P. Oliński, W. Rozynkowski, Toruń 2014, s. 100–116.
Maciejewski T., Wilkierze miast lokowanych na prawie chełmińskim w państwie zakonnym (do 1454 r.), w: Studia Culmensia Historico-Juridica czyli księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, t. 1, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990, s. 361–392.
Maciejewski T., Wilkierze miasta Torunia, Toruń 1997.
Maciejewski T., Zbiory wilkierzy w miastach państwa zakonnego do 1454 r. i Prus Królewskich lokowanych na prawie chełmińskim, Gdańsk 1989.
Małowist M., Podstawy gospodarcze przywrócenia jedności państwowej Pomorza Gdańskiego z Polską w XV w., PH, t. 45, 1954, z. 2/3, s. 141–187.
Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń 1999.
Mikulski K., Urzędnicy miejscy Torunia. Spisy, cz. 2: 1454–1650, Toruń 2001.
Moraw P., Über Landesordnungen im Spätmittelalter, w: Im Spannungsfeld von Recht und Ritual. Soziale Kommunikation in Mittelalter und Früher Neuzeit, red. J. Duchhardt, G. Melville, Köln 1997, s. 187–202.
Neitmann K., Die Landesordnungen des Deutschen Ordens in Preußen im Spannungsfeld zwischen Landesherrschaft und Ständen, w: Die Anfänge der ständischen Vertretungen in Preußen und seinen Nachbarländern, red. H. Bookman, E. Müller-Luckner, München 1992, s. 59–81.
Nitschke P., Von der politeia zur polizei. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte des Polizei-Begriffs und seiner herrschaftspolitischen Dimensionen von der Antike bis ins 19. Jahrhundert, „Zeitschrift für Historische Forschung” 19, 1992, z. 1, s. 1–27.
Nowak Z.H., Neustadtgründungen des Deutschen Ordens in Preuβen. Entstehung, Verhältnis zu den Altstädten, Ende der Eigenständigkeit, w: Stadt und Orden. Das Verhältnis des Deutschen Ordens zu den Städten in Livland, Preuβen und im Deutschen Reich, red. U. Arnold, Marburg 1993, s. 129–142.
Oliński P., Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008.
Piskorska M., Materiały do badań ludnościowych w Archiwum Miasta Torunia. Cz. 1: wiek XIII–XVI, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 10, 1935–1937, s. 6–14.
Pitz E., Bürgereinung und Städteeinung. Studien zur Verfassungsgeschichte der Hansestädte und der deutschen Hanse, Köln 2001.
Quassowski B., Obrigkeitliche Wohlfahrtspflege in den Hansestädten des Deutschordenslandes (Braunsberg, Elbing, Königsberg, Kulm und Thorn) bis 1525, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 59, 1919, s. 1–68; 60, 1920, s. 27–66; 61, 1921, s. 103–148.
Samsonowicz H., Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia nad dziejami Hanzy nad Bałtykiem w XIV–XV w., Warszawa 1968.
Schmidt A., Deutsche Biernamen aus Altpreußen, „Zeitschrift für Volkskunde” 47, 1938, s. 162–166.
Schmidt E., Zur Geschichte des Bromberger Biers, „Historische Monatsblätter für die Provinz Posen” 3, 1902, z. 10, s. 153–156.
Schubert E., Jedzenie i picie w średniowieczu, posł. B. Schneidmüller, tłum. L. Lewandowska, Toruń 2019.
Semrau A., Katalog der Geschlechter der Schöffenbank und des Ratsstuhls in der Stadt Thorn 1233–1602, „Mitteilungen des Coppernicus Vereinigung für Wissenschaft und Kunst” 46, 1938, s. 1–115.
Semrau A., Die Neustadt Thorn während ihrer Selbsständigkeit 1264–1454, „Mitteilungen des Coppernicus Vereinigung für Wissenschaft und Kunst” 37, 1929, s. 11–70.
Tandecki J., Gospody i szynki dawnego Torunia (do roku 1793), „Rocznik Toruński” 18, 1988, s. 173–191.
Tandecki J., Kancelarie toruńskich korporacji rzemieślniczych w okresie staropolskim, Toruń 1987.
Tandecki T., Struktury administracyjne i społeczne oraz formy życia w wielkich miastach Prus Krzyżackich i Królewskich w średniowieczu i na progu czasów nowożytnych, Toruń 2002.
Tandecki T., XVI-wieczne statuty toruńskiego cechu garncarzy i zdunów, „Rocznik Toruński” 17, 1986, s. 267–276.
Varges W., Die Wohlfahrtspflege in den deutschen Städten des Mittelalters, „Preußische Jahrbücher” 81, 1895, s. 250–318.
Volckmann E., Alte Gewerbe und Gewerbegassen. Deutsche BerufsHandwerksund Wirtschaftsgeschichte älterer Zeit, Würzburg 1921.
Wulf S., Arbeit und Nichtarbeit in norddeutschen Städten des 14. bis 16. Jahrhunderts. Studien zur Geschichte sozialer Zeitordnung, Hamburg 1991.
Zdrójkowski Z., Chełmiński wilkierz cechu piwowarów z roku 1471, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 15, 1949, z. 3–4, s. 155–160.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 364
Liczba cytowań: 0
