Kilka uwag na temat zobowiązań finansowych Mołdawii wobec Rzeczypospolitej i Imperium Osmańskiego w latach 1595–1606(1611)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RDSG.2022.SI.08Słowa kluczowe
Mołdawia, Rzeczpospolita Obojga Narodów, Jeremi Mohyła, kontrybucja, trybut, Imperium OsmańskieAbstrakt
Artykuł poświęcono relacjom finansowym Mołdawii z Imperium Osmańskim i Rzecząpospolitą Obojga Narodów za panowania Jeremiego Mohyły (1595–1606). Na wstępie zaprezentowano tezy polskiej i rumuńskiej historiografii na temat wielkości i sposobu opłacania trybutu, który Mołdawia musiała ponosić na rzecz Korony od 1600 r. Biorąc pod uwagę, że Mołdawia znajdowała się w sytuacji podwójnej zwierzchności (polskiej i osmańsko-tureckiej), konieczne było przedstawienie relacji finansowych, które państwo to utrzymywało z Imperium Osmańskim zarówno podczas panowania Jeremiego Mohyły, jak i w okresie wcześniejszym. W tej sytuacji polska dyplomacja próbowała całkowicie przejąć Mołdawię w swoją strefę albo przez zyskanie dla siebie całego trybutu, który Mołdawia miała wypłacić Porcie przez 30–40 lat, albo przynajmniej przez zmniejszenie jego wysokości (co byłoby równoznaczne z przyjęciem Mołdawii pod swoją ochronę w relacjach z Imperium Osmańskim). Te wszystkie działania pozostały jednak bezskuteczne na płaszczyźnie formalnej. Artykuł prezentuje fiskalne poczynania Korony wobec Mołdawii w latach 1595–1606, poddaje krytyce hipotezę polskiej historiografii co do rzekomego zmniejszenia kwoty 40 tys. czerwonych zł ustalonej w Conditie w 1600 r. do 15 tys. zł (obrachunkowych), a także dostarcza informacji zarówno na temat handlu orientalnego prowadzonego przez niektórych magnatów, jak również próby narzucenia stacji wojskowych w Mołdawii.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Biblioteka Kórnicka PAN, rkps 311.
Biblioteka Książąt Czartoryskich – Muzeum Narodowe w Krakowie (BCz), Teki Naruszewicza, rkps 99.
Źródła drukowane
Acta Nuntiaturae Polonae, t. 18: Franciscus Simonetta (1606–1612), vol. 1: (21 VI 1606–30 IX 1607), wyd. W. Tygielski, Romae 1990.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572–1620, wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
Archiwum domu Radziwiłłów, Kraków 1885.
Archiwum domu Sapiehów, t. 1: 1575–1606, wyd. A. Prochaska, Lwów 1892.
Cronici turcești despre Țările Române, t. 1, oprac. M. Guboglu, M. Mehmet, București 1966.
Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei şi Ţării-Româneşti, t. 6: Acte şi scrisori (1600–1601), wyd. A. Veress, Bucureşti 1933.
Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei şi Ţării-Româneşti, t. 7: Acte şi scrisori (1602–1606), wyd. A. Veress, Bucureşti 1934.
Documente privitoare la istoria lui Mihai Viteazul, wyd. P.P. Panaitescu, Bucureşti 1936.
Documente privitoare la istoria României culese din arhievele Poloniei. Secolul al XVI-lea, oprac. i wyd. I. Corfus, Bucureşti 1979.
Documente privitoare la istoria României culese din arhievele Poloniei. Secolul al XVII-lea, oprac. i wyd. I. Corfus, Bucureşti 1983.
Documente privitoare la Istoria Românilor, supl. 2, t. 1: 1510–1600, t. 2: 1601–1640, wyd. E. de Hurmuzaki, oprac. I. Bogdan, tłum. I. Skupiewski, Bucureşci 1893, 1896.
Documente turceşti privind istoria României, t. 1: 1455–1774, wyd. M.A. Mehmet, Bucureşti 1976.
Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th–18th Century). An Annotated Edition of Ahnames and other Documents, wyd. D. Kołodziejczyk, Leiden 2000.
Scriptores rerum Polonicarum, t. 20, wyd. E. Barwiński, Kraków 1907.
Tesauru de monumente istorice pentru România, t. 2, wyd. i oprac. A. Papiu Ilarian, Bucureşti 1863.
Opracowania
Barbu D., Carele ia domnia plăteşte şi datoria. Cel mai vechi principiu constituţional românesc?, w: tenże, O arheologie constituţională românească, Bucureşti 2000, s. 37–49.
Berza M., Haraciul Moldovei și Țării Românești în sec. XV–XIX, „Studii și Materiale de Istorie Medie” 2, 1957, s. 7–47.
Bobicescu C.A., Daruri şi solidarităţi în raporturile polono-lituaniano-moldovenești în perioada lui Ieremia Movilă. Considerații preliminare, w: Historia i dzień dzisiejszy relacji polsko-rumuńskich / Istoria și prezentul relațiilor polono-române, oprac. red. K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2017, s. 22–39.
Bobicescu C.A., Unia, inkorporacja czy lenno? Kilka uwag o stosunkach Mołdawii z Rzecząpospolitą podczas panowania Jeremiego Mohiły (1595–1606), w: Rzeczpospolita w XVI–XVII wieku. Państwo czy wspólnota?, red. B. Dybaś, P. Hanczewski, T. Kempa, Toruń 2007, s. 219–239.
Bobicescu C.A., W poszukiwaniu wpływowych przyjaciół. Korespondencja Jeremiego Mohyły z Krzysztofem Radziwiłłem „Piorunem” na tle pozostałej litewskiej korespondencji Mohyłów. Uwagi wstępne, w: Radziwiłłowie w służbie Marsa, red. M. Nagielski, K. Żojdź, Warszawa 2017, s. 61–76.
Caproşu I., O istorie a Moldovei prin relaţiile de credit, Iaşi 1989.
Cihodaru C., Steția, un impozit introdus în Moldova de Movilești la începutul sec. XVII, „Studii și cercetări științifice și istorice. Istorie” 8, 1956, nr 2, s. 165–172.
Ciobanu V., La cumpănă de veacuri, Iași 1991.
Ciobanu V., Politică şi diplomaţie în secolul al XVII-lea. Ţările Române în raporturile polono-otomano-habsburgice (1601–1634), București 1994.
Corfus I., Intervenţia polonă în Moldova și consecințele ei asupra războiului lui Mihai Viteazul cu turcii, „Revista de istorie” 28, 1975, nr 4, s. 527–539.
Corfus I., Mihai Viteazul și Polonii, București 1937–1938.
Czamańska I., Caracterul legăturilor lui Jan Zamoyski cu Movileştii, w: Movileştii. Istorie şi spiritualitate românească, t. 1: Casa noastră Movilească, Suceviţa 2006, s. 115–120.
Filipczak-Kocur A., Skarb koronny za Zygmunta III Wazy, Opole 1985.
Iorga N., Istoria lui Mihai Viteazul, red. N. Gheran, V. Iova, București 1968.
Maxim M., Regimul economic al dominaţiei otomane în Moldova şi Ţara Românească în a doua jumătate a secolului al XVI-lea, „Revista de Istorie” 32, 1973, nr 9, s. 1731–1765.
Maxim M., Țările Române și Imperiul otoman (1400–1600), w: Istoria Românilor, t. 4, București 2012, s. 613–674.
Murgescu B., Câteva observaţii pe marginea datoriilor domnitorilor Ţării Româneşti şi Moldovei în 1594, w: tenże, Ţările Române între Imperiul Otoman şi Europa creştină, Bucureşti 2012, s. 94–102.
Murgescu B., România și Europa. Acumularea decalajelor economice (1500–2000), București 2010.
Murgescu B., Țările Române în epoca modernă timpurie, w: tenże, Țările Române între Imperiul Otoman și Europa Creștină, București 2012, s. 313–322.
Panaite V., Război, pace şi comerţ în Islam, Bucureşti 2013.
Panaitescu P.P., Mihai Viteazul, Bucureşti 1936.
Prochaska A., Hetman Stanisław Żółkiewski, Oświęcim 2015.
Rotman-Bulgaru C., Relațiile Moldovei cu Imperiul Otoman la începutul secolului al XVII-lea, „Revista de istorie” 29, 1976, nr 5, s. 677–695.
Rzońca J., Sejmy z lat 1597 i 1598, t. 1: Bezowocny sejm z 1597 roku, Warszawa 1989; t. 2: Ostatni sejm Rzeczypospolitej XVI wieku, Opole 1993.
Wasiucionek M., Politics and Watermelons. Cross-Border Political Networks in the Polish-Moldavian-Ottoman Context in the Seventeenth Century, Florence 2016, praca doktorska, https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/39624/ Wasiucionek_2016.pdf?isAllowed%3Dy%26sequence%3D1 (23 V 2022).
Wasiucionek M., Zobowiązania finansowe Mołdawii wobec Reczypospolitej Obojga Narodów w latach 1600–1611, w: Polska i Rumunia – związki historyczne i kulturowe – przeszłość i dzień dzisiejszy / Polonia şi România – legături istorice şi culturale – trecut şi prezent, red. S. Iachimovschi, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2011, s. 13–24.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 316
Liczba cytowań: 0
