FANTASY AS AN EXPLANATORY "MORAL LABORATORY"? THE LITERARY- AXIOLOGICAL ASPECT OF THE SEARCH FOR IDENTITY SIGNS IN THE EARLY WORLD
DOI:
https://doi.org/10.12775/LL.1.2018.001Keywords
science fiction, speculative fiction, moral laboratory, hermeneutics, anthropology, mythographic criticismAbstract
The subject of the article is fantasy as a speculative "moral laboratory". The literary and axiological aspect of searching for patterns of identity in the postmodern world by young readers of this type of literature is a fundamental problem. The starting point are the questions of the young person present in this fantasy (Ursula K. le Guin, Philip Pullman, Andrzej Sapkowski). The article assumes a look at literary texts (science fiction and fantasy) in terms of their possible speculative functions. This function is seen as one of the potential dominant interpretative features appearing in the area of interaction with a virtual or real reader. We want to examine under which conditions literary fiction can be treated as a "moral laboratory". The description of this function proposed by Paul Ricoeur has been extended in this paper on the basis of theoretical considerations of J.R.R. Tolkien. In such a spectrum, the literary ways of working of this function and their non-literary perspectives were presented. The analysis focuses on the most recent and slightly older texts to indicate the process of transformation of the dominant feature.
References
ALDISS, B. (2003). Cieplarnia (przeł. M. Raginiak). Olsztyn: Wydawnictwo Solaris.
ALDISS, B. (2002). Non Stop (przeł. M. Raginiak). Olsztyn: Wydawnictwo Solaris.
ALDISS, B. (2003). Sinobrody (przeł. A. Jacewicz). Olsztyn: Wydawnictwo Solaris.
ASIMOV, I. (1993). Ja, Robot (przeł. J. Śmigiel). Bydgoszcz: Wydawnictwo Limbus.
ATTEBERY, B. (2005). Exploding the Monomyth, Myth and Fantasy in a Postmodern World. W: J. Deszcz-Tryhubczak, M. Oziewicz (red.), Rozważając fantasy, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
BARBER, B. R. (2008). Skonsumowani (przeł. H. Jankowska). Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literacki Muza.
BARTHES, R. (1970). Mit i znak (przeł. W. Błońska et al.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
BARTH, J. (1983). Literatura wyczerpania (przeł. J. Wiśniewska). W: Z. Lewicki (red.), Nowa proza amerykańska, Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
CAMPBEL, J. (1997). Bohater o tysiącu twarzy (przeł. A. Jankowski). Poznań: Zysk i S-ka.
CAILLOIS, R. (2005). W sercu fantastyki (przeł. M. Ochab). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
CHADBOURN, Ch. (2007). Wiek złych rządów (przeł. J. Urban). Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
CHARRETTE, R.N. (1997). Sekrety Mocy (przeł. S. Dymczyk), t. 1-3. Warszawa: ISA.
CYRAN, J. (2006). Ciemne lustra. Lublin: Fabryka Słów.
DENNING, T. (1999). Strony bólu (przeł. B. Walczak). Warszawa: ISA.
DIACZENKO, M. i S. (.2006). Kaźń (przeł. P. Ogorzałek). Stawiguda: Wydawnictwo Solaris.
DIACZENKO, M. i S. (2006). Waran (przeł. A. Sawicko). Stawiguda: Wydawnictwo Solaris.
DIACZENKO, M. i S., Oldi H. L., Walentinow A. (2004). Granica (przeł. A. Sawicki). Olsztyn: Wydawnictwo Solaris.
DIACZENKO, M. i S. (2009). Miedziany król (przeł. I. Czapla). Stawiguda: Wydawnictwo Solaris.
DICK, Ph. K. (1997). Ubik ( przeł. M. Ronikier). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
DICK, Ph.K. (2007). Blade Runner (przeł. S. Kędzierski). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
DONALDSON, S.R. (1995). Kroniki Thomasa Covenanta Niedowiarka (przeł. P. Cholewa, M. Duch). Poznań: Zysk i S-ka.
DUNCAN, H. (2007). Księga wszystkich godzin (przeł. A. Reszke), t. 1-2. Warszawa: Wydawnictwo Mag.
ELIADE, M. (1993). Traktat o historii religii (przeł. J. Wierusz-Kowalski). Warszawa: Wydawnictwo Opus.
FARMER, Ph. J. (2008). Świat Rzeki (przeł. R. Waliś), t. 1-3. Warszawa: Wydawnictwo Mag.
FRYE, N. (2012). Anatomia krytyki (przeł. M. Bokiniec). Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego.
GAIMAN, N. (2008). Amerykańscy bogowie (przeł. P. Braiter). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
GALINA, M. (2007). Wilcza gwiazda (przeł. A. Sawicki). Stawiguda: Wydawnictwo Solaris.
GEMMELL, D. (2002). Waylander (przeł. Z. Królicki). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
GIBSON, W. (1996). Neuromancer (przeł. P.W. Cholewa). Poznań: Zysk i S-ka.
HARRISON, M.J. (2009) Viriconium (przeł. G. Komerski). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
HERBERT, F. (1992). Bóg Imperator Diuny (przeł. M. Mastalerz). Gdańsk: Phantom Press International.
HERBERT, F. (1992). Diuna (przeł. M. Marszał). Gdańsk: Phantom Press International.
HERVIEU-Léger, D. (1999). Religia jako pamięć (przeł. M. Bielawska). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
HOHLBEIN, W. (2011). Thor (przeł. M. Urban). Warszawa: Wydawnictwo Telbit.
HOPKINS, N. (2002). W kole stań dziewczyno (przeł. K. Dobrowolska). Poznań: Zysk i S-ka.
HOWARD, R.E. (1991). Conan (przeł. Z. A. Królicki). Katowice: „PiK”.
HUIZINGA, J.(1998). Homo ludens (przeł. M. Kurecka, W. Wirpsza). Warszawa: „Czytelnik”.
INGARDEN, R. (1988). O dziele literackim (przeł. M. Turowicz). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
JASPERS, K. (1999). Wiara filozoficzna wobec Objawienia (przeł. G. Sowinski). Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
KANT, I. (1986). Krytyka czystego rozumu (przeł. R. Ingarden). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
KAY, G.G. (1996). Fionavarski Gobelin (przeł. D. Żywno, M. Jakuszewski). Poznań: Zysk i S-ka.
KOCHAŃSKI, K. (2009). Zabójca czarownic. Warszawa: Agencja Wydawnicza Runa.
KOSSAKOWSKA, M. (2004). Siewca wiatru. Warszawa: Fabryka Słów.
LEGUIN, U.K. (1992). Oko czapli (przeł. A. Sylwanowicz). Warszawa: Alkazar.
LEGUIN, U. K. (1990). Ziemiomorze (przeł. S. Barańczak et al.). Gdańsk: Phantom Press International.
LEGUIN, U. K., (1988). Lewa ręka ciemności (przeł. L. Jęczmyk). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
LEWIS, C.S. (1991). Opowieści z Narnii (przeł. A. Polkowski). Warszawa: Wydawnictwo Media Rodzina.
LÉVINAS, E.(1994). O Bogu, który nawiedza myśl (przeł. M. Kowalska). Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
LOVECRAFT, H. Ph. (1983). Zew Cthulhu (przeł. R. Grzybowska). Warszawa: „Czytelnik”
ŁOTMAN, J. (1997). O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących (przeł. J. Faryno). W: M. Głowiński, H. Markiewicz (red.). Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
ŁUKIN, J. (2004) Strefa sprawiedliwości (przeł. R. Marcinkowski). Olsztyn: Wydawnictwo Solaris.
MCDONALD, I. (2009). Rzeka bogów (przeł. W. M. Próchniewicz). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
MIELETINSKI, E. (1981). Poetyka mitu ( przeł. J. Dancyngier). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
MIÉVILLE, Ch. (2011). Kraken (przeł. K. Chodorowska). Poznań: Zysk i S-ka.
MOORCOCK, M. (1992). ... i ujrzeli człowieka (przeł. R. Kot). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
MORROW, J. (1997). Pióro archanioła (przeł. M. Wawrzyńczak).Warszawa: Prószyński i S-ka.
MORROW, J. (1998). Niewinni w piekle (przeł. M. Wawrzyńczak). Warszawa: Prószyński i S-ka.
MCKILLIP, P.A. (1999). Mistrz zagadek z Hed (przeł. M. Janicki). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
NIETZSCHE, F. (1906). Tako rzecze Zaratustra (przeł. W. Berent). Warszawa: Jakób Mortkowicz.
NYCZ, R. (1995). Tekstowy świat. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
OLDI, H. L. (2006). Otchłań głodnych oczu (przeł.. E. i E. Dębscy). Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
OLDI, H. L. (2009). Heros powinien być jeden (przeł. E. Dębski). Lublin: Fabryka Słów.
ORTEGA Y GASSSET, J. (1995). Bunt mas (przeł. P. Niklewicz). Warszawa: „Muza”.
OTTO, R. (1968). Świętość (przeł. B. Kupis). Warszawa: „Książka i Wiedza”.
PASCAL, B. (1989). Myśli (przeł. T. Żeleński-Boy), Warszawa: „Pax”.
PIELEWIN, W. (2008). Empire V (przeł. E. Rojewska-Olejarczuk). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
PIERUMOW, N. (2007). Kroniki Hjörwardu (przeł. E. Skórka), t. 1-3. Warszawa: Prószyński i S-ka.
PULLMANN, Ph. (2004). Mroczne materie (przeł. E. Wojtczak, D. Górska). Warszawa: Albatros.
RENAULT, M. (2005). Król musi umrzeć (przeł. W. Kotońska). Warszawa: Wydawnictwo Esprit.
RICOEUR, P. (2003). O sobie samym jako innym (przeł. B. Chełstowski). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
RICOEUR, P. (2008). Czas i opowieść, Intryga i historyczna opowieść (przeł. M. Frankiewicz), t. 1. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
RICOEUR, P. (1989). Język, tekst, interpretacja (przeł. P. Graff, K. Rosner). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
ROTHFUSS, P. (2008). Imię wiatru (przeł. J. Karłowski). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
ROWLING, J. K. (2000-2008). Harry Potter (przeł. A. Polkowski), t. 1-7. Poznań: Wydawnictw Media Rodzina.
RUSSELL, M.D. (1999). Wróbel (przeł. A. Polkowski). Poznań: Zysk i S-ka.
SAPKOWSKI, A. (1990). Wiedźmin. Warszawa: „Reporter”.
SAPKOWSKI, A. (1990). Mniejsze zło. W: A. Sapkowski, Wiedźmin. Warszawa: „Reporter”.
SEDIA, E. (2008). Tajemna historia Moskwy (przeł. M. Gębicka-Frąc). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
SILVERBERG, R. (2009). Roma eterna (przeł. D. Kopociński). Stawiguda: Wydawnictwo Solaris.
SILVERBERG, R. (1990). W dół, do ziemi (przeł. I. Lipińska). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
SILVERBERG, R. (1996). Kroniki Majipooru (przeł. K. Sokołowski). Warszawa: Prószyński i S-ka.
SILVERBERG, R. (1993). Stochastyk (przeł. M. Świerkocki). Gdańsk: „Ryt”.
STAROBINIEC, A. (2009). Schron 7/7 (przeł. E. Skórska).Warszawa: Prószyński i S-ka.
SOROKIN, W. (2007a). Lód (przeł. A.L. Piotrowska).Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
SOROKIN, W. (2007b). Bro (przeł. A.L. Piotrowska). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
SOROKIN, W. (2007c ). 23000) (przeł. A.L. Piotrowska). Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
STOVER, M.W. (2012). Prawo Caine’a, (przeł. W. Szypuła), Warszawa: Wydawnictwo Mag.
SZOSTAK, W. (2005). Ględźby Ropucha, Warszawa: Agencja Wydawnicza Runa.
TAYLOR, Ch. (2010). Nowoczesne imaginaria społeczne, (przeł. A. Puchejda, K. Szymaniak), Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
CLUTE, J., GRANT J. (ed. by). (1997). The Encyclopedia of Fantasy. St Martin Press.
TISCHNER, J.(1990). Filozofia dramatu, Paris:Société d'Éditions Internationales.
TISCHNER, J. (1989). Filozofia współczesna. Kraków: Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy.
TOLKIEN, J.R.R. (1994). O baśniach (przeł. T.A. Olszański). W: J. R. R. Tolkien. Potwory i krytycy, Poznań: Rebis.
TOLKIEN, J.R.R (2003). , Władca Pierścieni (przeł. M. Skibniewska). Warszawa: Amber.
TOLKIEN, J.R.R. (2002). Silmarillion (przeł. M. Skibniewska). Warszawa: Amber.
TROCHA, B. (2009). Degradacja mitu w literaturze fantasy. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego.
TWARDOCH, S. (2007). Epifania wikarego Trzaski. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
TWARDOCH, S. (2011). Wieczny Grunwald. Powieść zza końca czasów. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
WAGGONER, D. (1978). The Hills of Faraway, New York: Atheneum.
WILLIAMS, T., Hoffman, N.K. (1995). Dziecko z miasta przeszłości (przeł. P. Kruk). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
WILLIAMS, T. (1995). Czas Kalibana (przeł. A. Lik). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
VALENTE, C. M. (2009). Opowieści sieroty (tłum. M. Gębicka-Frąc). Warszawa: Wydawnictwo Mag.
ZELAZNY, R., Lindskold J. (2001). Lord Demon (tłum. L. Targosz). Poznań: Dom Wdawniczy Rebis.
ZELAZNY, R. (2001). Pan Światła (tłum. R. Reszke). Warszawa: Atlantis.
ZELAZNY, R. (1992). Kraina Przemian (przeł. M. Pacyna). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
1. The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:a) recording of a Work / subject of a related copyright;
b) reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
c) marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
d) introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
e) dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
2. The authors give the publisher the license free of charge.
3. The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 655
Number of citations: 0
