Szlachta wołyńska wobec agresji tureckiej na Rzeczpospolitą w 1621 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.2.03Słowa kluczowe
Wołyń, sejmik, szlachta, wojskowość, wojna polsko-turecka 1621Abstrakt
W 1621 r. Rzeczpospolita została zmuszona do podjęcia olbrzymiego wysiłku militarnego w celu odparcia najazdu turecko-tatarskiego. W skali ogólnopaństwowej był on już przedmiotem zainteresowania historyków, toteż celem artykułu jest ukazanie mniej znanych aspektów przygotowań do wojny z Turcją, widzianych z perspektywy szlachty zamieszkującej określony region. Przedmiotem rozważań stało się w tym przypadku województwo wołyńskie, jedno z terytoriów bezpośrednio zagrożonych działaniami wojennymi. Materiał źródłowy pozwolił dowieść, że jego mieszkańcy podjęli w 1621 r. wysiłek militarny na skalę o wiele większą niż dotąd sądzono: wystawili pułk wojska powiatowego, oddziały prywatne i wolontarskie, kontyngent ordynacji ostrogskiej, a na koniec stawili się na pospolitym ruszeniu. Porównanie zgromadzonych danych z komputami wojsk Rzeczypospolitej, wystawionych wówczas przeciw Turkom dowodzi, że nie zawsze obejmują one wszystkie jednostki, które ostatecznie wzięły udział w walkach.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. 1: 1572–1620, wyd. Stanisław Kutrzeba, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1932.
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1, cz. 2: 1616–1632, wyd. Włodzimierz Dworzaczek, PWN, Poznań 1962.
Listy staropolskie z epoki Wazów, oprac. Hanna Malewska, PIW, Warszawa 1959.
Pamiętniki o wyprawie chocimskiej r. 1621 Jana hrabi z Ostroroga, Prokopa Zbigniewskiego, Stanisława Lubomirskiego i Jakóba Sobieskiego z rękopismów współczesnych i druków mniej znanych, wyd. Żegota Pauli, Nakładem i Drukiem Józefa Czecha, Kraków 1853.
Radziwiłł Albrycht Stanisław, Rys panowania Zygmunta III, wyd. Janusz Byliński, Włodzimierz Kaczorowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011.
Sobieski Jakub, Pamiętnik wojny chocimskiej, przeł. Władysław Syrokomla, Nakładem Bolesława Maurycego Wolffa, Petersburg 1854.
Volumina constitutionum, t. 3: 1611–1640, vol. 1: 1611–1626, wyd. Stanisław Grodziski, Marcin Kwiecień, Anna Karabowicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2010.
Polska sztuka wojenna w latach 1563–1647, oprac. Zdzisław Spieralski, Jan Wimmer, Wydawnictwo MON, Warszawa 1961 (Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, z. 5).
Żurkowski Stanisław, Żywot Tomasza Zamojskiego kanclerza w. koronnego, w: Życie i dzieło Tomasza Zamoyskiego 1594–1638. W 420. rocznicę urodzin, Miejska Biblioteka Publiczna w Tomaszowie Lubelskim, Tomaszów Lubelski 2014.
Opracowania
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 2: 1621–1660, oprac. Dariusz Kupisz, Wydawnictwo Sejmowe–UMCS, Warszawa–Lublin 2017.
Filipczak-Kocur Anna, Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty – ustawy – realizacja, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
Gawron Przemysław, Dyscyplina w szeregach armii polsko-litewskiej na terenie Małopolski i Rusi Czerwonej w czasie przygotowań do wyprawy chocimskiej w 1621 r., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71, 2019, 2, s. 89–111.
Kupisz Dariusz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008.
Kupisz Dariusz, Wojsko powiatowe województwa wołyńskiego w XVII wieku, „Науковий Bісник Волинського Hаціонального Університету імені Лесі Українки” 22, 2009, s. 182–188.
Kupisz Dariusz, Wyprawy żołnierza łanowego w Koronie w czasach Jana Kazimierza, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2018.
Łopatecki Karol, Konfederacja byłych klientów, sług i pracowników Janusza Ostrogskiego działające w latach 1620–1621, „Studia Historyczne” 59, 2016, 3, s. 263–289.
Łopatecki Karol, Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2013.
Majewski Ryszard, Polski wysiłek obronny przed wojną chocimską 1621 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 7, 1961, 1, s. 3–39.
Majewski Wiesław, Chocim 1621 rok, w: Wojny polsko-tureckie w XVII w. Materiały z konferencji naukowej Kamieniec Podolski, 11–15 września 2000 r., red. Zdzisław Budzyński, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Przemyśl 2000, s. 9–22.
Pietrzak Jerzy, Konfederacja lwowska w 1622 roku, „Kwartalnik Historyczny” 80, 1973, 4, s. 845–871.
Pietrzak Jerzy, Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620–1621, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1983.
Podhorodecki Leszek, Kampania chocimska 1621 r. Działania przed oblężeniem, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 10, 1964, 2, s. 88–143.
Podhorodecki Leszek, Raszba Noj, Wojna chocimska 1621 roku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979.
Tretiak Józef, Historja wojny chocimskiej, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1921.
Wimmer Jan, Wojsko i skarb Rzeczypospolitej u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 14, 1968, 1, s. 3–91.
Żojdź Karol, Hundert Zbigniew, Komput chocimski 1621 z rękopisu Biblioteki Narodowej, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 2, red. Zbigniew Hundert, Napoleon V, Oświęcim 2013, s. 245–258.
Архив Юго-западной России, издаваемый временной комиссией для разбора древних актов, cz. 2, t. 1, Типографиа Г.Т. Корчак-Новицкого, Kiïv 1861.
Страшко Віктор Васильович, Сухих Лідія Андріївна, Татарський напад на Волинь 13–15 вересня 1621 р., „Архіви України” 5, 2011, s. 125–136.
Страшко Віктор Васильович, Сухих Лідія Андріївна, Хотинська війна 1621 р. за актовими книгами ЦДІАК України, „Український Iсторичний Журнал” 6, 2011, s. 4–15.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historyczny
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 393
Liczba cytowań: 0
