Pacyfikacja pięciu wsi. O ciemnych kartach biografii kapitana Romualda Rajsa „Burego”
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2020.127.2.06Słowa kluczowe
Romuald Rajs „Bury”, Michał Ostapiuk, partyzanci, opór zbrojny, konflikty etniczneAbstrakt
Biografia kpt. Romualda Rajsa „Burego” autorstwa Michała Ostapiuka opowiada o życiu jednego z żołnierzy wileńskiej konspiracji Armii Krajowej z czasów okupacji niemieckiej, który po wojnie kontynuował działalność zbrojną na terenie Białostocczyzny, walcząc w szeregach 5. Wileńskiej Brygady AK, a następnie 3. Brygady Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W 1948 r. kpt. Rajs został stracony na podstawie wyroku, który zapadł w politycznym procesie prowadzonym przed Wojskowym Sądem Rejonowym.
Bibliografia
Bandzo Józef, Tak było. Wspomnienia partyzanta 3. i 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, Fundacja Niepodległości, Lublin 2015.
Bechta Mariusz, Muszyński Wojciech J., Przeciwko Pax Sovietica. Narodowe Zjednoczenie Wojskowe i struktury polityczne ruchu narodowego wobec reżimu komunistycznego 1944–1956, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2017.
Broński Zdzisław, Pamiętnik (wrzesień 1939 – maj 1949), wstęp i oprac. Sławomir Poleszak, IPN-KŚZpNP, Lublin–Warszawa 2015.
Choruży Wiesław, Spalenie wsi Zanie przez oddział PAS NZW kpt. Romualda Rajsa „Burego”, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2002, 18, s. 167–177.
Iwaniuk Sławomir, Zbrodnie oddziału PAS NZW dowodzonego przez Romualda Rajsa ps. „Bury” popełnione na Białorusinach w styczniu–lutym 1946 r. w dokumentach polskich władz komunistycznych, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 1997, 8, s. 122–180.
Kalisz Piotr, Łapiński Piotr, Polskie podziemie niepodległościowe wobec ludności białoruskiej na Białostocczyźnie po 1944 r. (zarys problematyki), w: Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, red. Jan J. Milewski, Anna Pyżewska, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2005.
Kłosiński Zygmunt, 3. Wileńska, Red. „Gońca Kresowego”, Białostocki Oddz. Tow. Przyjaciół Grodna i Wilna, Białystok 1995.
Krajewski Kazimierz, Łabuszewski Tomasz, „Łupaszka”, „Młot”, „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944–1952), Volumen, Warszawa 2002.
Krajewski Kazimierz, Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
Krajewski Kazimierz, Wąsowski Grzegorz, Kapitan Romuald Rajs „Bury” a Białorusini – fakty i mity, „Glaukopis” 2016, 33, s. 93–115.
Krajewski Kazimierz, Wąsowski Grzegorz, Kpt. Romuald Rajs „Bury” na kartach książki „Skazy na pancerzach”, czyli prawda według Piotra Zychowicza, http://podzie- miezbrojne.blox.pl/resource/Bury_vs_Zychowicz.2018.pdf (dostęp: 4 IV 2019).
Kułak Jerzy, Romuald Adam Rajs (1913–1949), w: Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, IPN, Kraków 2004, s. 432–439.
Kułak Jerzy, Rozstrzelany oddział. Monografia 3 Wileńskiej Brygady NZW. Białostocczyzna 1945–1946, nakł. autora, Białystok 2007; Rozstrzelany oddział. 3. Wileńska Brygada NZW kapitana Rajsa „Burego”. Białostocczyzna 1945–1946, Oficyna Wydawnicza Mireki Andrzej Mirecki, Warszawa 2015 (wyd. 2).
Mazur Mariusz, Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy 1945–1956. Aspekty mentalno-psychologiczne, Bellona, Lublin 2019.
Mironowicz Eugeniusz, Białorusini w Polsce 1944–1949, PWN, Warszawa 1993.
Mironowicz Eugeniusz, Polityka władz polskich wobec Białorusinów. Stosunek ludności białoruskiej do państwa polskiego (1944–1956), w: Stosunki polsko-białoruskie w województwie białostockim w latach 1939–1956, red. Jan J. Milewski, Anna Pyżewska, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2005, s. 65–78.
Mironowicz Eugeniusz, Tokć Siarhiej, Radzik Ryszard, Zmiana struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2005.
Moroz Anna, Między pamięcią a historią. Konflikt pamięci zbiorowych Polaków i Białorusinów na przykładzie Romualda Rajsa „Burego”, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2016.
Motyka Grzegorz, Na białych Polaków obława. Wojska NKWD w walce z polskim podziemiem 1944–1953, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.
Niwiński Piotr, Czarne karty podziemia poakowskiego. Problemy demoralizacji członków konspiracji niepodległościowej po 1945 r., w: Podziemie zbrojne na Lubelszczyźnie wobec dwóch totalitaryzmów 1939–1956, red. Sławomir Poleszak, Adam Puławski, IPN, Warszawa 2002, s. 99–111.
Niwiński Piotr, Garnizon Konspiracyjny Miasta Wilna, Adam Marszałek, Toruń 2000.
Ostapiuk Michał, Komendant „Bury”. Biografia kpt. Romualda Adama Rajsa „Burego” (1913–1949), Białystok–Olsztyn–Warszawa 2019.
Poleszak Sławomir, Podziemie antykomunistyczne w Łomżyńskiem i Grajewskiem (1944–1947), Volumen, Warszawa 2004.
Rokicki Paweł, Armia Krajowa na Wileńszczyźnie 1943–1945, Barwa i Broń, Warszawa 2007.
Tomaszewski Longin, Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Rytm, Warszawa 2010.
Wnuk Rafał, Problem bandytyzmu wśród żołnierzy antykomunistycznego podziemia w Polsce (1944–1947), w: Komunizm, ideologia, system, ludzie, red. T. Szarota, Neriton, IH PAN, Warszawa 2001, s. 67–79.
Zajączkowski Mariusz, Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950, IPN-KŚZpNP, ISP PAN, Lublin–Warszawa 2016.
Zaremba Marcin, Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Znak, ISP PAN, Kraków 2012.
„Żeby Polska była polska!” Antologia publicystyki konspiracyjnej podziemia narodowego 1939–1950, wstęp, wybór i oprac. Marek J. Chodakiewicz, Wojciech J. Muszyński, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2010.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 551
Liczba cytowań: 0