O łódzkich protestantach w XIX w. — polemicznie
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2016.123.4.06Słowa kluczowe
historia Łodzi, protestantyzm, historia protestantyzmu, edukacja, szkolnictwo religijneAbstrakt
Rozwój i zróżnicowanie społeczności protestanckiej w tworzącej się metropolii przemysłowej, jaką stawała się Łódź w latach 1820–1914, nie były dotąd przedmiotem pogłębionych badań. Wydana w 2014 r. książka Hanny Krajewskiej stara się wypełnić tę lukę, opisując poszczególne denominacje oraz dziedziny i formy szczególnej aktywności ich członków: ewangelizację i edukację. Nie jest to próba udana. Wadliwa jest koncepcja pracy, w której nie zdefiniowano kluczowego pojęcia „ewangelizacja”, zaliczając do niej praktycznie wszystkie przejawy działalności wspólnot wyznaniowych, łącznie z dokonaniami na polu edukacji.Bibliografia
Badziak, Kazimierz, Karol Chylak, Małgorzata Łapa. „Łódzkie chrześcijańskie wspólnoty wyznaniowe (bez Kościoła rzymskokatolickiego) w latach 1914–1939”. W Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, red. Mariusz Kulesza, Małgorzata Łapa, Jacek Walicki, 67–130. Łódź: Wydawnictwo Ibidem, 2010.
Badziak, Kazimierz, Karol Chylak, Małgorzata Łapa. Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
Budziarek, Marek. „Konfessionelle Koexistenz in Lodz im 19. und 20. Jahrhundert”. W Polen, Deutsche und Juden in Lodz 1820–1939. Eine schwierige Nachbarschaft, red. Jürgen Hensel, 269–282. Osnabrück: fi bre Verlag, 1999.
Caban, Wiesław, red. Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 1999.
Chałupczak, Henryk, Tomasz Browarek. Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1998.
Czembor, Henryk. „Dzieje ewangelicyzmu w Łodzi (od początków do 1939 r.)”. Kalendarz Ewangelicki (1979): 217–225.
Czembor, Henryk. „Dzieje luteranizmu w Łodzi”. Rocznik Teologiczny 19, nr 2 (1977): 20–67.
Fijałkowski, Paweł. „Menonici na Mazowszu (od połowy XVIII w. do 1945 r.)”. Rocznik Mazowiecki 13 (2001): 233–258.
Gastpary, Woldemar. Historia protestantyzmu w Polsce od połowy XVIII wieku do I wojny światowej. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1977.
Gąsiorowska, Natalia. „Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim. Osadnictwo fabryczne”. Ekonomista 22, nr 1 (1922): 1–40.
Gorski, Stefan. Niemcy w Królestwie Polskim. Warszawa: Rychliński i Wegner, 1908.
Grelewski, Stefan. Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1937.
Heike, Otto. 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795–1945. Leverkusen: Selbstverlag, 1979.
Karczyńska, Helena. Odnowiona Jednota Braterska w XVIII–XX wieku. Z dziejów ruchu religijnego herrnhutów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i na świecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2012.
Karczyńska, Helena. „Osadnictwo braci czeskich i morawskich w zachodniej i środkowej Polsce”. W Geografi a historyczna a badania społeczno-gospodarcze, red. Joanna Szczepankiewicz-Battek, 39–53. Legnica: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona; Łódź: Uniwersytet Łódzki. Katedra Geografi i Politycznej i Studiów Regionalnych, 2009.
Kopczyńska-Jaworska, Bronisława, Krzysztof Woźniak. Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2002.
Kossmann, Eugen Oskar. Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstädter Raum. Leipzig: Verlag von S. Hirzel, 1942.
Kossmann, Eugen Oskar. Deutsche mitten in Polen. Unsere Vorfahren AM Webstuhl der Geschichte. Berlin: Westreuz-Verlag, 1985.
Kotewicz, Ryszard. Antoni Ostrowski (1782–1845). Ziemianin — przemysłowiec, założyciel Tomaszowa Mazowieckiego. Warszawa: Neriton, 1995.
Kowalczyk, Rafał. Polityka gospodarcza i finansowa Księstwa Warszawskiego w latach 1807–1812. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2010.
Krajewska, Hanna. „Otto Heike i Kościół Ewangelicki w Łodzi”. W Otto Heike — „Niemiecki dziennikarz z Łodzi” jako historyk, red. Bernhard Kwoka, 59–66. Herne: Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen, 2004.
Krajewska, Hanna. Protestanci w Łodzi 1815–1914. Między edukacją a ewangelizacją. Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2014.
Krajewska, Hanna. „Szkoły i nauka religii — udział łódzkich protestantów w procesie kształcenia młodzieży 1820–1914”. Rozprawy z Dziejów Oświaty 40 (2000): 59–86.
Krajewska, Hanna, Krzysztof Woźniak. Recenzja: Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 r., red. Krzysztof A. Kuczyński, Barbara Ratecka. Rocznik Łódzki 50 (2003): 234–242.
Krech, Volkhard, Matthias Schlegel. „Auf der Suche nach dem «wahren Selbst». Über den Zusammenhang von Konversion und der Konstitution religiöser Identität”. W Religiöse Konversion. Systematische und fallorientierte Studien in soziologischer Perspektive, red. Hubert Knoblauch, Volkhard Krech, Monika Wohlrab-Sahr, 169–194. Konstanz: Universität Verlag Konstanz, 1998.
Kulesza, Mariusz, Małgorzata Łapa, Jacek Walicki, red. Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi. Łódź: Wydawnictwo Ibidem, 2010.
Marchlewski, Wojciech. „Menonici w Polsce. (O powstaniu społeczności menonickiej Wymyśla Nowego)”. Etnografi a Polska 30, nr 2 (1986): 129–145.
Matelski, Dariusz. Niemcy w Polsce w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
Oleńczak, Piotr. „Napoleońska twierdza Modlin w dobie Księstwa Warszawskiego. Wielka rozbudowa w latach 1811–1812”. Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku 2 (2004): 195–229.
Pytlas, Stefan. Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
Ratzlaff , Erich L. Im Weichselbogen. Mennonitensiedlungen in Zentralpolen. Winnipeg: Christian Press, 1971.
Schmidt, Artur. Die St.-Trinitatis-Kirche. Evangelische Muttergemeinde in Lodz. Mönchengladbach: Heimatkreisgemeinschaft der Deutschen aus dem Lodzer Industriegebiet, 1988.
Słoniowa, Anna. „Problemy liczebności, narodowości i wewnętrznego zróżnicowania burżuazji łódzkiej w drugiej połowie XIX w.”. W Dzieje burżuazji w Polsce. Studia i materiały, red. Ryszard Kołodziejczyk. T. 3, 121–144. Wrocław: Ossolineum, 1983.
Sobiczewski, Bernard. „Otto Heike i Archiwum Miejskie w Łodzi w czasach II wojny światowej”. W Otto Heike — „Niemiecki dziennikarz z Łodzi” jako historyk, red. Bern hard Kwoka, 67–80. Herne: Kommission für die Geschichte der Deutschen in Polen, 2004.
Sosnowska, Joanna. Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011.
Stefański, Krzysztof. Kaplica grobowa Karola Scheiblera. Perła architektury neogotyckiej. Łódź: Wydawnictwo Wing, 2006.
Stefański, Krzysztof. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 r.). Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2009.
Stegner, Tadeusz. Ewangelicy warszawscy 1815–1918. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1993.
Stegner, Tadeusz. Polacy ewangelicy w Królestwie Polskim 1815–1914. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1992.
Strzałkowski, Jacek. Architekci i budowniczowie Łodzi do 1944 r. Łódź: Nakład własny, 1997.
Sygulski, Marek. „Sprawa zapewnienia deputatu drewna dla ewangelickiej szkoły elementarnej w kolonii olęderskiej Grabieniec koło Łodzi w latach 1834–1852”. Zeszyty Wiejskie 9 (2004): 95–118.
Teplitzka, Berta. Portrety łódzkie, oprac. Małgorzata Półrola. Łódź: Wydawnictwo Biblioteka, 2008.
Tomaszewski, Henryk Ryszard. Baptyści w Polsce w latach 1858–1918. Warszawa: Słowo i Życie Oficyna Wydawnicza, 1993.
Wieczorkowska, Iwona. „Społeczność ewangelicko-reformowana w Łodzi na przełomie XIX i XX wieku”. Praca magisterska, Uniwersytet Łódzki, 2000.
Woźniak, Krzysztof Paweł. „Burżuazja łódzka, polska, europejska”. W Imperium rodziny Poznańskich. Przywrócone dziedzictwo czasu i miejsca, red. Maja Jakóbczyk, Katarzyna Kuropatwa-Pik, Cezary Pawlak, 47–65. Łódź: Muzeum Miasta Łodzi, 2012.
Woźniak, Krzysztof Paweł. „«Ein feste Burg ist unser Gott». O religijności rodziny Scheiblerów i Herbstów”. W Filmowy pałac ziemi obiecanej, red. Ewa M. Bladowska. T. 1, W stronę Scheiblerów, 135–160. Łódź: Muzeum Kinematografii w Łodzi, 2011.
Woźniak, Krzysztof. „Inicjatywy przemysłowe Rajmunda Rembielińskiego w Łodzi w latach 1820–1830”. W Rajmund Rembieliński. Jego czasy i jego współcześni, red. Alina Barszczewska-Krupa, 61–95. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
Woźniak, Krzysztof Paweł. Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną, Pilicą a Wisłą od lat 70. XVIII w. do 1866 r. Proces i jego interpretacje. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013.
Woźniak, Krzysztof Paweł. „Nieśmiertelny «Lodzermensch» i inne figury. Uwagi nad książką Moniki Kucner pt. Literatura «ziemi obiecanej». Twórczość niemieckojęzycznych łodzian w XIX i na początku XX wieku”. Rocznik Łódzki 62 (2014): 215–230.
Woźniak, Krzysztof Paweł. „Śladami Niemców w Łodzi i w Polsce środkowej. Dziedzictwo miejsca, czasu i ludzi w praktyce akademickiej”. W Przyszłość wielokulturowości w Polsce? Nowe wyzwania dla antropologii kulturowej i etnologii, red. Dorota Angutek, 77–87. Wrocław: Polskie Towarzystwo Źródłoznawcze; Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2016.
Woźniak, Krzysztof. „Towarzystwa strzeleckie w miastach Polski środkowej w XIX i na początku XX w.”. Łódzkie Studia Etnograficzne 39 (1987): 137–162.
Woźniak, Krzysztof. „Wiejskie zaplecze Pabianic w I połowie XIX w.”. Pabianiciana 1 (1992): 67–73.
Woźniak, Krzysztof. „Źródła finansowania przemysłu włókienniczego w okręgu łódzkim do lat pięćdziesiątych XIX wieku”. Roczniki Dziejów Społeczno-Gospodarczych 49 (1988): 41–64.
Zwoliński, Piotr. „Rola wychowawczo-oświatowa duszpasterzy łódzkich w XIX i pierwszej połowie XX wieku”. W Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, red. Sławomir Gala, 185–206. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 399
Liczba cytowań: 0
