Moda za żelazną kurtyną. Refleksje wokół książki Anny Pelki o modzie młodzieżowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republice Demokratycznej

Abstrakt

Historia mody młodzieżowej za żelazną kurtyną (i szerzej — analiza kultury młodzieżowej w okresie „realnego socjalizmu”) nie jest dziewiczym obszarem badawczym w naukach społecznych, zarówno polskich, jak i niemieckich. Główną zaletą opracowania Anny Pelki Z [politycznym] fasonem. Moda młodzieżowa z PRL i NRD, Gdańsk 2014 jest perspektywa porównawcza w analizowaniu tego zagadnienia. Autem książki jest też dojrzałość badawcza Autorki, która rozumie, że moda ściśle wiązała się z kontekstem społeczno-politycznym, w którym przyszło żyć mieszkańcom NRD i PRL. Dlatego też szczegółowe nieraz opisy ubiorów niepostrzeżenie stają się elementem skomplikowanych zagadnień z obszaru polityki państwowej, działania opozycji, przemian kulturowych czy zjawiska kultury niezależnej.
Tematy mody zostały więc potraktowane jako część historii kultury i kontr­kultury, ewolucji seksualności i postrzegania płci, jeden z tematów propagandy i cenzury; jedna z bolączek gospodarki nakazowo-rozdzielczej; wreszcie jako klucz do badania sfer wolności w państwach o totalistycznych tendencjach — a wszystko to zanurzone zostało w porównawczym sosie. Ów klucz pozwala autorce penetrować tak z pozoru oddalone od siebie obszary jak np. centralne plany gospodarcze, produkcja specjalistycznych tkanin, światowe dni młodzieży, zjawisko emigracji, koncerty The Rolling Stones i subkultura punkowców.
W ten sposób Pelka wpisuje się w bardzo owocny i godny poparcia nurt polskiej historiografii, podchodzący do najnowszej historii Polski niejako „od dołu”: nie od najważniejszych wydarzeń i ewolucji politycznej, lecz od drugorzędnych z pozoru zjawisk społecznych, poprzez które owa „wielka historia” zyskuje nowy wymiar i bogaty kontekst.