Żywot św. Salomei królowej halickiej. Dziewictwo, królewskość i mistyka
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2024.131.4.01Słowa kluczowe
święta, hagiografia, królowa, dziewictwo, nawrócenie, mistycyzmAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest Żywot św. Salomei, napisany między ostatnią dekadą XIII a końcem XIV w. Celem jest opracowanie zawartości religijnej utworu i osadzenie go w kontekście hagiografii tamtych czasów. Hagiograf kładł główny nacisk na dozgonne (mimo zawarcia małżeństwa) dziewictwo Salomei. Pojawiają się także inne wątki: imitatio Christi, mistycyzm i godność królewska świętej.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Catalogus fontium historiae Hungaricae, t. 3, wyd. Albin Ferenc Gombos, Budapestini 1938.
Dicta, w: Quellenstudien zur Geschichte der hl. Elisabeth, Landgräfin von Thüringen, red. Albert Huyskens, N.G. Elwert’sche Verlagsbuchhandlung, Marburg 1908, s. 110–140.
Dietrich von Apolda, Das Leben der heiligen Elisabeth, wyd. Monika Rener, N.G. Elwert Verlag, Marburg 2007 (Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Hessen, t. 87; Kleine Texte und Übersetzungen, t. 3).
Heilige Fürstinnen und Kleriker. Lebensbeschreibungen und Wunderberichte des 13. Und 14. Jahrhunderts, wyd. Eduard Mühle, wbg Academic, Darmstadt 2021 (Ausgewählte Quellen zur Geschichte des Mittelalters. Freiherr-vom-Stein-Gedächtnisausgabe, t. 53).
Iunctae Bevegnatis Legenda de vita et miraculis beatae Margaritae de Cortona, wyd. Fortunato Iozzelli, Editiones Collegii S. Bonaventurae ad Claras Aquas, Grottaferrata 1997 (Bibliotheca Franciscana Ascetica Medii Aevi, t. 13).
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 1, wyd. Franciszek Piekosiński, Akademia Umiejętności, Kraków 1876, t. 2, Kraków 1886.
Legenda Latina sanctae Clarae Virginis Assinensis, wyd. Giovanni Boccali, Porziuncola, Santa Maria degli Angeli Perugia 2001 (Pubblicazioni della Biblioteca Francescana. Chiesa Nuova, Assisi, t. 11).
Legenda Vetus, Acta Processus Canonizationis et Miracula Sanctae Margaritae de Hungaria, wyd. Ildikó Csepregi, Gábor Klaniczay, Bence Péterfi, Central European University Press, Budapest–New York 2013 (Central European Medieval Texts, t. 8).
The Life of Beatrice of Nazareth, oprac. Roger de Ganck, Cistercian Publications, Kalamazoo 1991 (Cistercian Fathers Series, t. 50).
Vita Annae ducissae Silesiae, wyd. Aleksander Semkowicz, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 656–661.
Vita et Miracula sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis, wyd. Wojciech Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 662–744.
Vita sanctae Hedwigis, wyd. Aleksander Semkowicz, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 501–655.
Vita sanctae Salomeae reginae Halicensis, wyd. Wojciech Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 4, Nakładem Akademii Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, s. 770–796.
Vita venerabilis Lukardis monialis Ordinis Cisterciensis in Superiori Wilmaria, wyd. Joseph de Backer, „Analecta Bollandiana” 18, 1899, s. 305–367.
Opracowania
Arblaster John, Faesen Rob, Bernard McGinn’s Presence of God. The Project that Made Mystical Theology Respectable, „Louvain Studies” 41, 2018, s. 173–195.
Bartolomei Romagnoli Alessandra, Margherita da Cortona alter Franciscus, w: eadem, Donne di Dio (secoli XII–XV), Centro Italiano di Studi sull’Alto Medioevo, Spoleto 2023 (Uomini e mondi medievali, t. 79), s. 185–211.
Casey Michael, Beatrice of Nazareth (1200–1268), Cistercian Mystic, „Cistercian Studies Quarterly” 54, 2019, s. 57–84.
Clavis scriptorum et operum Medii Aevi Poloniae, oprac. Jerzy Kaliszuk [i in.], Homini, Kraków 2019.
Deák Viktória Hedvig, La légende de sainte Marguerite de Hongrie et l’hagiographie dominicaine, Les Editions du Cerf, Paris 2013 (oryg. węgierski 2005).
Doyno Mary Harvey, The Creation of a Franciscan Lay Saint. Margaret of Cortona and Her Legenda, „Past and Present” 2015, 228, s. 57–91.
Dryblak Anna Agnieszka, Piastowskie fundacje klasztorów żeńskich w Polsce XIII w. Między recepcją obcych wzorców a tworzeniem oryginalnego modelu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2022.
Elisabeth von Thüringen und die neue Frömmigkeit in Europa, red. Christa Bertelsmeier-Kierst, Peter Lang, Frankfurt am Main 2008 (Kulturgeschichtliche Beiträge zum Mittelalter und der frühen Neuzeit, t. 1).
Elisabeth von Thüringen. Eine europäische Heilige, t. 2: Aufsätze, red. Dieter Blume, Matthias Werner, Michael Imhof Verlag, Petersberg 2007.
Elliott Dyan, Spiritual Marriage. Sexual Abstinence in Medieval Wedlock, Princeton University Press, Princeton 1993.
Emmelius Caroline, Gelübde und Selbstdevestitur. Narrative Konfigurationen der Weltabkehr in der frühen Elisabeth-Hagiographie (Konrad von Marburg, Dietrich von Apolda), w: Anthropologie der Kehre. Figuren der Wende in der Literatur des Mittelalters, red. Udo Friedrich, De Gruyter, Berlin–Boston 2020, s. 103–126.
Faesen Rob, La mystique christocentrique de Béatrice de Nazareth, „Collectanea Cisterciensia” 66, 2003, s. 97–109.
Feistner Edith, Historische Typologie der deutschen Heiligenlegende des Mittelalters von der Mitte des 12. Jahrhunderts bis zur Reformation, Ludwig Reichert, Wiesbaden 1995 (Wissensliteratur des Mittelalters, t. 20).
Fleith Barbara, Backes Martina, Eine Heilige für alle? Zur Funktion von Elisabethlegenden in Text und Bild im französischen Raum, w: Elisabeth von Thüringen und die neue Frömmigkeit in Europa, red. Christa Bertelsmeier-Kierst, Peter Lang, Frankfurt am Main 2008 (Kulturgeschichtliche Beiträge zum Mittelalter und der frühen Neuzeit, t. 1), s. 251–274.
Font Márta, Barabás Gabor, Coloman, King of Galicia and Duke of Slavonia (1208–1241). Medieval Central Europe and Hungarian Power, Arc Humanities Press, Leeds 2019.
Ganck Roger de, Beatrice of Nazareth in Her Context, Cistercian Publications, Kalamazoo 1991 (Cistercian Fathers Series, t. 121).
Ganck Roger de, Towards Unification with God, Cistercian Publications, Kalamazoo 1991 (Cistercian Fathers Series, t. 122).
Gecser Ottó, Lives of St. Elizabeth. Their Rewritings and Diffusion in the Thirteenth Century, „Analecta Bollandiana” 127, 2009, s. 49–107.
Glasser Marc, Marriage in Medieval Hagiography, „Studies in Medieval and Renaissance History” 14, 1981, s. 3–34.
Guida Marco, Una leggenda in cerca d’autore. La Vita di Santa Chiara d’Assisi. Studio delle fonti e sinossi intertestuale, Société des Bollandistes, Bruxelles 2010 (Subsidia Hagiographica, t. 90).
Hollý Karol, Princess Salomea and Hungarian-Polish Relations in the Period 1214–1241, „Historický Časopis” 55, 2007, Supplement, s. 5–32.
Kowalska Barbara, Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda. Studium źródłoznawcze, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2008.
Krzyżostaniak Hanna, Trzynastowieczne święte kobiety kręgu franciszkańskiego Polski i Czech. Kształtowanie się i rozwój kultów w średniowieczu, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014.
Ksyk Patrycja Magdalena, Vita Annae ducissae Silesiae, „Nasza Przeszłość” 78, 1992, s. 127–149.
Kürbis Brygida, Asceza chrześcijańska i jej interpretacje hagiograficzne. Polski model ascezy franciszkańskiej w XIII i XIV wieku (I wyd. 1983), w: Brygida Kürbis, Na progach historii. Prace wybrane, Wydawnictwo Abos, Poznań 1994, s. 227–298.
Kürbisówna Brygida, Żywot bł. Salomei jako źródło historyczne, w: Studia historica. W 35-lecie pracy naukowej Henryka Łowmiańskiego, red. Aleksander Gieysztor [i in.], PWN, Warszawa 1958, s. 145–165.
Les prologues médiévaux. Actes du Colloque international organisé par l’Academia Belgica et l’Ecole française de Rome avec le concours de la F.I.D.E.M. (Rome, 26–28 mars 1998), red. Jacqueline Hamesse, Brepols Publishers, Turnhout 2000 (Fédération Internationale des Instituts d’Etudes Médiévales. Textes et études du Moyen Age, t. 15).
Licciardello Pierluigi, Modelli e linguaggio della santità nella Legenda di Margherita da Cortona, „Studi Francescani” 111, 2014, s. 313–357.
Manikowska Halina, Zwischen Askesis und Modestia. Buß- und Armutsideale in polnischen, böhmischen und ungarischen Hofkreisen im 13. Jahrhundert, „Acta Poloniae Historica” 47, 1983, s. 33–53.
Manikowska Halina, Gacka Dorota, Hagiografia a historyczność, czyli o historii w hagiografii i hagiografii w służbie historii, w: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, red. Jacek Banaszkiewicz [i in.], IH PAN, Neriton, Warszawa 2018, s. 657–748.
McGinn Bernard, The Flowering of Mysticism. Men and Women in the New Mysticism (1200–1350), PublishDrive, New York 1998 (The Presence of God, t. 3).
McGinn Bernard, The Harvest of Mysticism in Medieval Germany (1300–1500), Herder & Herder, New York 2005 (The Presence of God, t. 4).
Meier Christel, Krise und Conversio. Grenzerfahrungen in der biographischen Literatur des Mittelalters, „Frühmittelalterliche Studien” 50, 2016, s. 21–44.
Michalski Maciej, Kobiety i świętość w żywotach trzynastowiecznych księżnych polskich, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004.
Michałowski Roman, Genealogie Kingi i innych świętych władczyń w średniowieczu. Studium hagiograficzne, „Kwartalnik Historyczny” 127, 2020, 4, s. 799–854.
Michałowski Roman, Wizja Kingi, księżnej krakowskiej. Przyczynek do historii świętych rodzin w średniowieczu, w: Księga. Teksty o świecie średniowiecznym ofiarowane Hannie Zaremskiej, red. Halina Manikowska, IH PAN, Warszawa 2018, s. 201–216.
Mooney Catherine M., Clare of Assisi and the Thirteenth-Century Church. Religious Women, Rules, and Resistance, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 2016.
Morawska Karolina, „Seksualność w średniowiecznej Polsce”, [praca doktorska], Uniwersytet Warszawski 2022, https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/ item/4307/0000-DR-222179-praca.pdf?sequence=1 (dostęp: 13 X 2022).
Mueller Joan, A Companion to Clare of Assisi. Life, Writings, and Spirituality, Brill, Leiden– Boston 2010 (A Series of Handbooks and Reference Works on the Intellectual and Religious Life of Europe, 500–1700, t. 21).
Nagy Piroska, Sharing Charismatic Authority by Body and Emotions. The Marvellous Life of Lukardis von Oberweimar (c. 1262–1309), w: Mulieres Religiosae. Shaping Female Spiritual Authority in the Medieval and Early Modern Periods, red. Veerle Fraeters, Imke de Gier, Brepols, Turnhout 2014, s. 109–126.
Niezgoda Cecylian, Błogosławiona Salomea Piastówna, Bratni Zew, Kraków 1996.
Niezgoda Cecylian, Między historią, tradycją a legendą o bł. Salomei Piastównie (1211–1268), „Studia Franciszkańskie” 8, 1997, s. 233–247.
Pac Grzegorz, Kobiety, asceza i władza nad ciałem w późniejszym średniowieczu, „Przegląd Historyczny” 100, 2009, 3, s. 525–545.
Pajor Piotr, O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243–1370, Societas Vistulana, Kraków 2020 (Studia z Historii Sztuki Dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie, t. 10).
Pieper Lori, A New Life of Elizabeth of Hungary. The Anonymous Franciscan, „Archivum Franciscanum Historicum” 93, 2000, s. 29–78.
Pietrusiński Jerzy, Hugo z Oignies i ostensoria u klarysek w Krakowie i w Sączu, „Biuletyn Historii Sztuki” 42, 1980, s. 3–24.
Sander Elżbieta, Błogosławiona Salomea i klasztory Klarysek w Zawichoście, Skale i Krakowie do końca XV wieku, Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, Kraków 2015.
Sankt Elisabeth. Fürstin, Dienerin. Heilige. Aufsätze, Dokumentation, Katalog, Jan Thorbecke Verlag, Sigmaringen 1981.
Strunk Gerhard, Kunst und Glaube in der lateinischen Heiligenlegende. Zu ihrem Selbstverständnis in den Prologen, Wilhelm Fink, München 1970 (Medium Aevum. Philologische Studien, t. 12).
Sullivan Mary Ann, An Introduction to the Vita Beatricis, w: Hidden Springs. Cistercian Monastic Women, t. 1, red. John A. Nichols, Lillian T. Shank, Kentucky 1995 (Medieval Religious Women, t. 3; Cistercian Studies Series, t. 113), s. 345–356.
Walker Bynum Caroline, The Female Body and Religious Practice in the Later Middle Ages, w: eadem, Fragmentation and Redemption. Essays on Gender and the Human Body in Medieval Religion, Zone Books, New York 1992, s. 181–238.
Werner Matthias, Elisabeth von Thüringen, Franziskus von Assisi und Konrad von Marburg, w: Elisabeth von Thüringen. Eine europäische Heilige, t. 2: Aufsätze, red. Dieter Blume, Matthias Werner, Michael Imhof Verlag, Petersberg 2007, s. 109–135.
Witkowska Aleksandra, Miracula małopolskie z XIII i XIV wieku – Studium źródłoznawcze, „Roczniki Historyczne” 19, 1971, s. 29–161.
Witkowska Maria Helena, Vita sanctae Kyngae ducissae Cracoviensis jako źródło hagiograficzne, „Roczniki Humanistyczne” 10, 1961, 2, s. 41–162.
Włodarski Bronisław, Salomea, w: Hagiografia polska. Słownik bio-bibliograficzny, t. 2, red. Romuald Gustaw, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1972, s. 300–309.
Włodarski Bronisław, Salomea królowa halicka (Karta z dziejów sprowadzenia klarysek do Polski), „Nasza Przeszłość” 5, 1957, s. 61–81.
Wojtczak Jerzy Andrzej, Średniowieczne życiorysy bł. Kingi i bł. Salomei, Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Warszawa 1999.
Wyrozumski Jerzy, Salomea, PSB, t. 34, Wrocław 1993, s. 365–368.
Żmudzki Paweł, Wiarygodność źródeł dyplomatycznych dokumentujących konflikt Leszka Czarnego z Kingą, „Przegląd Historyczny” 113, 2022, 2, s. 187–198.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 102
Liczba cytowań: 0
