Stanisław Jan Rostworowski and the Christian Social Association, 1957–1974
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2023.130.2.03Keywords
Christian Social Association, People’s Poland, Security Service, Stanisław Jan Rostworowski, secret collaborationAbstract
The Christian Social Association, founded in 1957, was one of three (officially-tolerated) groups of lay Catholics in the post-1956 People’s Republic of Poland, along with the Znak movement and the PAX Association. It was the smallest of them, but it played an important role in the Communist authorities’ religious policy, which sought to antagonise Polish Catholics. Presided over until 1968 by Jan Frankowski, between 1968 and 1974 by Zygmunt Filipowicz, and from 1974 by Kazimierz Morawski, it was a place of constant factional struggles, often controlled by the authorities with the help of secret collaborators with the Security Service. One of these was Stanisław Jan Rostworowski.
References
Edycje źródłowe
Marzec 1968 w dokumentach MSW, t. 2: Kronika wydarzeń, cz. 2, red. Franciszek Dąbrowski, Piotr Gontarczyk, Paweł Tomasik, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2015.
Micewski Andrzej, Katolicy w potrzasku. Wspomnienia z peryferii polityki, Polska Oficyna Wydawnicza BGW, Warszawa 1993.
Tajne dokumenty Państwo–Kościół 1960–1980, Aneks, Londyn 1996.
Wacław Auleytner. Współpracowałem ze służbami specjalnymi PRL, http://labo-old.wiez.pl/wydarzenia.php?archiwum&i=526 (dostęp: 25 I 2022).
Wyszyński Stefan, Pro Memoria, t. 6: 1959, red. Grzegorz Łeszczyński, Archidiecezja Warszawska, Archidiecezja Gnieźnieńska, IPN-KŚZpNP, UKSW, Warszawa 2019.
Zabłocki Janusz, Dzienniki, t. 3: 1976–1986, cz. 1: 1976–1981, IPN-KŚZpNP, Warszawa 2013.
Opracowania
Adamowicz Piotr, Kaczyński Andrzej, „Michalski” vel „Historyk”, „Rzeczpospolita” 12–13 VIII 2006, 188.
Adamowicz Piotr, Kaczyński Andrzej, „Historyk”, „Rzeczpospolita” 12–13 VIII 2006, 188.
Błaszak Tomasz, Służba Bezpieczeństwa wobec Stowarzyszenia Pax i Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego w województwie szczecińskim w latach 1952–1990, w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. Radosław Ptaszyński, Tomasz Sikorski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014, s. 647–655.
„Dardanele”. Delegatura WIN-u za granicą (1946–1949), red. Stanisław Jan Rostworowski, Zarząd Główny WiN-u, Wrocław 1999.
Friszke Andrzej, Nadzieje i złudzenia. Środowiska katolików świeckich przed i po Październiku 1956, w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. Radosław Ptaszyński, Tomasz Sikorski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014, s. 74–114.
Friszke Andrzej, Tajemnice Andrzeja Micewskiego, „Tygodnik Powszechny” 2006, 25.
Friszke Andrzej, Tajemnice Andrzeja Micewskiego (II). Od ściany do ściany, „Tygodnik Powszechny” 2006, 26.
Friszke Andrzej, Tajemnice Andrzeja Micewskiego (III). Kontrakt, „Tygodnik Powszechny” 2006, 27.
Friszke Andrzej, Tajemnice Andrzeja Micewskiego (IV). W osmozie z władzą, „Tygodnik Powszechny” 2006, 28.
Friszke Andrzej, Tajemnice Andrzeja Micewskiego (V). W przeciągu, „Tygodnik Powszechny”, 2006, 29.
Gość „Rzeczpospolitej” Andrzej Friszke. Micewski: polityk uwikłany, autor suwerenny, „Rzeczpospolita” 16 VIII 2006, 190.
Gucewicz Daniel, Dywersyjna rola Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego w ruchu katolickim (na przykładzie Gdańska), w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. Radosław Ptaszyński, Tomasz Sikorski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014, s. 627–646.
Kaczyński Andrzej, Katolik w potrzasku, „Rzeczpospolita” 12–13 VIII 2006, 188.
Kardela Piotr, W służbie narodu i bezpieki. Wojciech Kętrzyński (1918–1983), „Rocznik Mazurski” 19, 2015, s. 151–180.
Katolicyzm i polityka w PRL. Rozmowa ze Stanisławem Rostworowskim, działaczem ChSS (1), „Myśl Polska” 2016, 51–52.
Katolicyzm i polityka w PRL. Rozmowa ze Stanisławem Rostworowskim, działaczem ChSS (2), „Myśl Polska” 2017, 1.
Kuta Cecylia, „Działacze” i „Pismaki”. Aparat bezpieczeństwa wobec katolików świeckich w Krakowie 1957–1989, Dante, Kraków 2009.
Kuta Cecylia, Rola i znaczenie prasy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, w: Oficjalna prasa PRL, t. 1, red. Sebastian Ligarski, Rafał Łatka, IPN-KŚZpNP, Szczecin–Warszawa 2020.
Kuta Cecylia, Służba Bezpieczeństwa wobec organizacji katolickich: PAX, ChSS, PZKS, w: „Satelici”. „Satelickie” partie polityczne i organizacje społeczno-polityczne w Polsce (1944/1945–1989), red. Radosław Ptaszyński, Tomasz Sikorski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2021, s. 154–194.
Lenczewski Tomasz, Historia pewnej „recenzji”, „Przeszłość i Pamięć. Biuletyn Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa” 2011, 38, s. 291–293.
Nie tylko Pierwsza Brygada (1914–1918). Z dokumentów, wspomnień, listów pozostawionych przez Stanisława Rostworowskiego, oprac. Stanisław Jan Rostworowski, t. 1: Z Legionami na bój, t. 2: Przed i po kryzysie przysięgowym, t. 3: W adiutanturze Rady Regencyjnej, Egross, Warszawa 1993.
Orzełek Ariel, Andrzej Roman Micewa-Micewski (1926–2004), w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 3, red. Rafał Łatka, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, Neriton, Warszawa 2022.
Orzełek Ariel, From „Catholic Red Banners” to the Christian Social Association. The Evolution of the Understanding of the Socio-Political Tasks of Catholicism in the Political Reflection of Jan Frankowski (1912–1976), „Res Historica” 2021, 51, s. 579–609.
Orzełek Ariel, Jan Józef Frankowski, w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 1, red. Rafał Łatka, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, Neriton, Warszawa 2020.
Orzełek Ariel, Od idealisty do katolickiego Talleyranda. Andrzej Micewski – ideolog, działacz i gracz polityczny w środowiskach katolickich w powojennej Polsce, „Polish Biographical Studies” 2021, 9, s. 145–196.
Orzełek Ariel, U genezy Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Powstanie i rozpad pierwszego zespołu redakcyjnego tygodnika „Za i Przeciw”, „Kwartalnik Historyczny” 126, 2019, 4, s. 721–763.
Rostworowski Stanisław [ojciec], Bitwy mojego życia, oprac. Stanisław Jan Rostworowski, Rytm, Warszawa 2001.
Rostworowski Stanisław [ojciec], Listy z wojny polsko-bolszewickiej 1918–1920, oprac. Stanisław Jan Rostworowski, Adiutor, Warszawa 1995.
Rostworowski Stanisław [ojciec], Łuna od Warszawy, red. Stanisław Jan Rostworowski, PWN, Warszawa 1989.
Rostworowski Stanisław Jan, Agenda PAXU na KUL-u czyli Koło Społecznie-Postępowe Studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Nortom, Wrocław 2015.
Rostworowski Stanisław Jan, Konserwatyści. Dzieje ruchu zachowawczego w II RP – kres czy istnienie?, Prohibita, Warszawa 2018.
Rostworowski Stanisław Jan, Monografia rodziny Rostworowskich lata, 1386–2012. Tacy byli i są, t. 1–2, Rytm, Warszawa 2013.
Sikorski Tomasz, „Secesja – krnąbrne dziecko odwilży”. Geneza Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego (październik 1956 – październik 1957), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, 1 (37), s. 280–305.
Sikorski Tomasz, „Sensus catholicus”. Orientacje ideowe powojennych legalnych środowisk katolików świeckich w Polsce Ludowej. Zbliżenia i oddalenia, w: Sensus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, red. Radosław Ptaszyński, Tomasz Sikorski, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2014, s. 39–73.
Sikorski Tomasz, Orientacje ideowo-polityczne środowisk katolików świeckich w Polsce (1956–1972), w: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 2: 1956–1972, red. Michał Siedziako, Zbigniew Stanuch, Grzegorz Wejman, IPN-KŚZpNP, Szczecin 2017.
Sikorski Tomasz, Węzeł gordyjski. Katolicy świeccy w PRL (1956–1989), IPN, Warszawa 2021.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 360
Number of citations: 0
