W stronę nowej syntezy historii społecznej? Uwagi nad Ludową historią Polski Adama Leszczyńskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/KH.2022.129.1.09Słowa kluczowe
poddaństwo, pańszczyzna, chłopi, mieszczaństwo, historia społeczna, gospodarka, syntezaAbstrakt
Celem artykułu recenzyjnego jest ujęcie popularnej syntezy historycznej Adama Leszczyńskiego pt. Ludowa historia Polski w kontekście zapotrzebowania na nową syntezę historii społecznej. Skupiono się przede wszystkim na partii książki odnoszącej się do okresu przed XIX w. Omówiona została przyjęta przez Autora oś narracji, skoncentrowana na wyzysku mas społecznych przez elity w długim, obejmującym prawie całe pasmo dziejowe Polski, okresie. Zwrócono uwagę na nie dość krytyczne wykorzystanie starszej historiografii, pominięte lub zbyt słabo zaakcentowane różne aspekty życia poddanych, jak również uwzględnienie pewnych istotnych pozycji literatury przedmiotu.
Bibliografia
Edycje źródłowe
Księga kryminalna miasta Krakowa z lat 1554–1625, oprac. i wyd. Wacław Uruszczak, Maciej Mikuła, Anna Karabowicz, Wydawnictwo UJ, Kraków 2013 (Fontes Iuris Polonici. Seria: Prawo Miejskie, t. 1).
Nekanda Trepka Walerian, Liber generationis plebeanorum („Liber chamorum”), oprac. Rafał Leszczyński, Ossolineum, Wrocław 1995.
Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, oprac. i wyd. Janusz Łosowski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015.
Z rontem marszałkowskim przez Warszawę (zeznania oskarżonych z lat 1787–1794), oprac. Zofia Turska, PIW, Warszawa 1961.
Opracowania
Aggressive and Violent Peasant Elites in the Nordic Countries, C. 1500–1700, red. Ulla Koskinen, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2016.
Andersson Martin, Migration i 1600-talets Sverige. Älvsborgs Lösen 1613–1618, Universus Academic Press, Malmö 2018.
Bengtsson Erik, Olsson Mats, Peasant Aristocrats? Wealth, Social Status and the Politics of Swedish Farmer Parliamentarians 1769–1895, „Scandinavian Journal of History” 45, 2020, 5, s. 573–592.
Bogucka Maria, Samsonowicz Henryk, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Ossolineum, Wrocław 1986.
Burszta Józef, Chłopskie źródła kultury, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985.
Cerman Markus, Villagers and Lords in Eastern Europe, 1300–1800, Palgrave Macmillan, Basingstoke–New York 2012.
Chłopi na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej do czasów uwłaszczenia, red. Dorota Michaluk, Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu, Ciechanowiec 2019.
Christiansen Palle Ove, A Manorial World. Lord, Peasants and Cultural Distinctions on a Danish Estate 1750–1980, Scandinavian University Press, Oslo 1996.
Dańko Ireneusz, Prof. Andrzej Nowak. Dzieje I RP nie składają się wyłącznie z ucisku ludności wiejskiej przez „polskich panów”, https://plus.nowosci.com.pl/prof-andrzej-nowak-dzieje-i-rp-nie-skladaja-sie-wylacznie-z-ucisku-ludnosci-wiejskiej-przez-polskich-panow/ar/c15-15888017 (dostęp: 8 XI 2021).
Dworzaczek Włodzimierz, „Dobrowolne” poddaństwo chłopów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1952.
Empowering Interactions. Political Cultures and the Emergence of the State in Europe 1300–1900, red. Wim Blockmans, André Holenstein, Jon Mathieu, Ashgate, Farnham 2009.
Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1–2, red. Antoni Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981.
Follprecht Kamila, Kontynuacja edycji ksiąg przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1612–1800, w: Editiones sine fine, t. 1, red. Krzysztof Kopiński, Wojciech Mrozowicz, Janusz Tandecki, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2017, s. 51–66.
Gierszewski Stanisław, Obywatele miast Polski przedrozbiorowej. Studium źródłoznawcze, PWN, Warszawa 1973.
Gospodarczyk Marta, Kożuchowski Łukasz, Nowa ludowa historia. Charakterystyka i społeczno-polityczne korzenie współczesnych narracji o historii chłopów polskich, „Studia Socjologiczne” 2021, 2 (241), s. 177–198.
Green Nancy L., Changing Paradigms in Migration Studies. From Men to Women to Gender, „Gender & History” 24, 2012, s. 782–798.
Grulich Josef, Migrační strategie. Město, předměstí a vesnice na panství České Budějovice ve druhé polovině 18. století, Jihočeská univerzita v Českých Budějovicích, České Budějovice 2018.
Guzowski Piotr, Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Avalon, Kraków 2008.
Guzowski Piotr, Monetarny kontekst wprowadzenia pańszczyzny na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, w: Inter Ducatum et Regnum. Studia ofiarowane Profesorowi Janowi Tęgowskiemu w siedemdziesiątą rocznice urodzin, red. Piotr Guzowski, Marzena Liedke, Krzysztof Boroda, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2018, s. 183–202.
Guzowski Piotr, Przyziemne potrzeby w badaniach społeczno-gospodarczych dawnej Polski, „Historyka” 49, 2019, s. 329–359.
Guzowski Piotr, Poniat Radosław, [Odpowiedzi na ankietę], „Kwartalnik Historyczny” 128, 2021, 1, s. 150–158.
Historia chłopów polskich, t. 1: Do upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej, red. Stefan Inglot, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1970.
Hochstadt Steve, Mobility and Modernity. Migration in Germany, 1820–1989, University of Michigan Press, Ann Arbor 1999.
Klír Tomáš, Rolnictvo na pozdně středověkém Chebsku. Sociální mobilita, migrace a procesy pustnutí, Karolinum, Praha 2020.
Kamler Anna, Chłopi jako pracownicy najemni na wsi małopolskiej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, Warszawa 2005.
Kamler Marcin, Złoczyńcy. Przestępczość w Koronie w drugiej połowie XVI i w pierwszej połowie XVII wieku (w świetle ksiąg sądowych miejskich), Neriton, IH PAN, Warszawa 2010.
Kołacz-Chmiel Małgorzata, Mulier honesta et laboriosa. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2018.
Kołacz-Chmiel Małgorzata, Społeczności chłopskie ziemi chełmskiej w późnym średniowieczu, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.
Kolberg Oskar, Krakowskie, cz. 1, oprac. Julian Krzyżanowski, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976.
Kolberg Oskar, Mazowsze, cz. 1, oprac. Julian Krzyżanowski, Polskie Towarzystwo Muzyczne, Kraków 1963.
Kopczyński Michał, Studia nad rodziną chłopską w Koronie w XVII–XVIII wieku, Krupski i S-ka, Warszawa 1998.
Korczak-Siedlecka Jaśmina, Przemoc i honor w życiu społecznym wsi na Mierzei Wiślanej w XVI–XVII wieku, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2021.
Kowalski Waldemar, Wielka imigracja. Szkoci w Krakowie i Małopolsce w XVI – pierwszej połowie XVII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2010.
Kubiak Barbara, Gromada wiejska i jej funkcjonowanie w Małopolsce w XVI i XVII wieku, w: Społeczeństwo Staropolskie. Studia i szkice, t. 3, red. Andrzej Wyczański, PWN, Warszawa 1983, s. 139–159.
Kuklo Cezary, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, DiG, Warszawa 2009.
Kuklo Cezary, Did the Abolition of Serfdom Affect the Life Cycle of Peasants in the Western Part of the Grodno Governorate in the 19th and Early 20th Centuries?, „Przeszłość Demograficzna Polski” 42, 2020, s. 37–73.
Kuklo Cezary, [Odpowiedzi na ankietę], „Kwartalnik Historyczny” 128, 2021, 1, s. 233–241.
Kurkowska-Budzan Marta, Historia zwykłych ludzi. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych, Historia Iagellonica, Kraków 2003.
Ludkiewicz Zdzisław, Osady holenderskie na Nizinie Sartawicko-Nowskiej, Kasa im. Mianowskiego, Toruń 1934.
Łosowski Janusz, Dokumentacja w życiu chłopów w okresie staropolskim. Studium z dziejów kultury, Olech, Lublin 2013.
Malinowski Mikołaj, Little Divergence Revisited. Polish Living Standards in a European Perspective, 1500–1800, „European Review of Economic History” 20, 2016, 3, s. 345–367.
Mikulski Krzysztof, Wroniszewski Jan, Folwark i zmiany koniunktury gospodarczej w Polsce XIV–XVII wieku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 4, 2003, 4, s. 25–40.
Miller Jaroslav, Urban Societies in East-Central Europe, 1500–1700, Ashgate, Aldershot 2008.
Miodunka Piotr, Społeczność małych miast południowej Małopolski od końca XVI do końca XVIII wieku, Universitas, Kraków 2021.
Nowak Andrzej, Dzieje Polski, t. 5: 1572–1632. Imperium Rzeczypospolitej, Biały Kruk, Kraków 2021.
Leszczyński Adam, Czym jest „nowa ludowa historia”, a czym nie jest? Odpowiedź na artykuł Marty Gospodarczyk i Łukasza Kożuchowskiego zamieszczony w numerze 2/2021 „Studiów Socjologicznych”, „Studia Socjologiczne” 2021, 3 (242), s. 175–182.
Leszczyński Adam, Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania, Wydawnictwo WAB, Warszawa 2020.
Ogilvie Sheilagh, Communities and the „Second Serfdom” In Early Modern Bohemia, „Past & Present” 187, 2005, s. 69–119.
Opaliński Tomasz, Stan chłopski w Księstwie Warszawskim w świetle akt sądowych, DiG, Warszawa 2020.
Pobłocki Kacper, Chamstwo, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2021.
Poniat Radosław, Wiek opuszczania rodzinnego gospodarstwa domowego w dobie stanisławowskiej w świetle zeznań sądowych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 35, 2014, s. 7–40.
Praszałowicz Dorota, Makowski Krzysztof, Zięba Andrzej A., Mechanizmy zamorskich migracji łańcuchowych w XIX wieku. Polacy, Niemcy, Żydzi, Rusini. Zarys problemów, Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.
Rauszer Michał, Siła podporządkowanych, Wydawnictwa UW, Warszawa 2021.
Rodzina i jej gospodarstwo na ziemiach polskich w geografii europejskich struktur rodzinnych do połowy XX wieku, red. Piotr Guzowski, Cezary Kuklo, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, PTH, Białystok 2019.
Sadowski Jarosław, Wyżga Mateusz, Społeczności lokalne wobec wyzwań współczesności. Przykład gminy Michałowice w Małopolsce i archiwum społecznego „Michaś”, w: „Archiwista cyfrowy” i infobroker. Kształcenie, sylwetka, wyzwania, red. Dorota Drzewiecka, Bartosz Drzewiecki, Antykwa, Kraków 2016, s. 117–124.
Stomma Ludwik, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1986.
Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, red. Piotr Guzowski, Cezary Kuklo, Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, Białystok 2014.
Świętochowski Aleksander, Historia chłopów polskich w zarysie, t. 1: W Polsce niepodległej, PIW, Warszawa 1947.
Szołtysek Mikołaj, Rethinking East-Central Europe. Family Systems and Co-Residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth, t. 1–2, Peter Lang, Bern 2015.
Szpak Ewelina, Między osiedlem a zagrodą. Życie codzienne mieszkańców PGR-ów, Trio, Warszawa 2005.
Tymieniecki Kazimierz, Historia chłopów polskich, t. 1–3, PWN, Warszawa 1965–1969.
Uruski Seweryn, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 7, Gebethner i Wolff, Warszawa 1910.
Walaszek Adam, Migracje Europejczyków 1650–1914, Wydawnictwo UJ, Kraków 2007.
Wijaczka Jacek, Lud – zapomniany komponent polskiej historii, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 58, 2021, 2, s. 167–183.
Wiślicz Tomasz, Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia, Chronicon, Wrocław 2012.
Wiślicz Tomasz, Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, Neriton, IH PAN, Warszawa 2001.
Wiślicz Tomasz, Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w., Universitas, Kraków 2021.
Wons Kamil, „Ludowa historia Polski” – marksistowskie klisze, moralne oburzenie i bazowanie na starych źródłach, https://klubjagiellonski.pl/2021/08/22/ludowa-historia-polski-marksistowskie-klisze-moralne-oburzenie-i-bazowaniena-starych-zrodlach/?fbclid=IwAR1sRXrlqvmXkiJilwTs-DHiPps4RikMTc1X9_ G7t_A81HvISxpH6iWgYGo (dostęp: 3 X 2021).
Wyczański Andrzej, Polska Rzeczą Pospolitą szlachecką, PWN, Warszawa 1991.
Wyczański Andrzej, Wieś–społeczność [Okres XVI–XVIII w.], w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, red. Antoni Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981, s. 481–486.
Wyrozumski Jerzy, Kmieć czy chłop w Polsce średniowiecznej?, w: Aetas Media, Aetas Moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Halina Manikowska, Agnieszka Bartoszewicz, Wojciech Fałkowski, IH UW, Warszawa 2000, s. 356–362.
Wyżga Mateusz, Funkcjonowanie wiejskich cmentarzy parafii katolickich w dobie przedrozbiorowej na przykładzie dekanatów Nowa Góra, Skała i Proszowice z okolic Krakowa, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 62, 2014, 3, s. 441–462.
Wyżga Mateusz, Historiografia regionalna i lokalna w Polsce, „Małopolska. Regiony, regionalizmy, małe ojczyzny” 20, 2018, s. 69–87.
Wyżga Mateusz, Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI– XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2019.
Wyżga Mateusz, Korespondencja miasta Krakowa w XVII–XVIII wieku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 23, 2012, 4, s. 117–128.
Wyżga Mateusz, Miasta i migracje w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Zarys problematyki, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 52, 2020, 1, s. 59–87.
Wyżga Mateusz, Parafia Raciborowice od XVI do końca XVIII wieku. Studium o społeczności lokalnej, Księgarnia Akademicka, Kraków 2011.
Wyżga Mateusz, W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych, Urząd Gminy Zielonki, Zielonki 2009.
Zientara Benedykt, Poddaństwo, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 2, red. Antoni Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981, s. 89–90.
Znaniecki Florian, Thomas William I., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1–5, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.
Netografia
https://gaw.hist.uu.se/ (dostęp: 17 VII 2021).
https://lfe.hypotheses.org/456 (dostęp: 20 VII 2021).
http://www.slownik.ihpan.edu.pl (dostęp: 28 VII 2021).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1661
Liczba cytowań: 0
