The concept of lichen refugia classification. A proposal based on the case study of Krajeńskie Lakeland, Poland
DOI:
https://doi.org/10.12775/EQ.2017.028Keywords
lichens, refuge, endangered species, Krajeńskie LakelandAbstract
The article presents a proposal for the classification of lichen refuges based on the research conducted in the Krajeńskie Lakeland in 2009-2014. Four types of refuges have been distinguished during the research: 1 - primeval (natural) - associated with the least transformed areas, 2 – regenerative (semi-natural) – with species of high conservation value, spread by natural forces despite a small anthropogenic impact, 3 – colonized (anthropogenic) – solely formed by human activity and extraneously inhabited by adventive lichens, 4 – incidental (spontaneous) – formed instantaneously as a result of a favourable situation or an event. The last type was not found in the course of the study. The publication presents the characteristics of all types of refuges along with a key for their identification.
References
Bielczyk U., 2012, Lichens of zinc-lead post-mining areas in the Olkusz region – state of preservation, threats and needs for protection, [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.) Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 119-128.
Cieśliński S., 1999, Ostoja bioróżnorodności flory porostów w uroczysku leśnym „Żyznów" koło Klimontowa [Biodiversity of lichen flora in forest range 'Żyznów' near Klimontów], [in:] Bioróżnorodność obszarów stykowych Kotliny Sandomierskiej, Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej oraz Wyżyny Lubelskiej, materiały z sympozjum, Sandomierz 23 września 1999, [Biodiversity of adjacent areas of Sandomierz Valley, Kielce-Sandomierz Uplands and Lublin Upland, Symposium materials, Sandomierz 23 September 1999], T. Puszkar (ed.), Towarzystwo Naukowe Sandomierskie [Scientific Society of Sandomierz], Sandomierz: 10–22.
Cieśliński S., 2000, Białe Ługi Reserve: a refuge of the forest lichen flora of the Góry Świętokrzyskie Mountains. Fragmenta Floristica et Geobotanica 45(1-2): 485-492. Cieśliński S., 2003, Atlas rozmieszczenia porostów (Lichenes) w Polsce północno-wschodniej [Distribution atlas of lichens (Lichenes) in north-eastern Poland], Phytocoenosis 15(N.S.), Suppl. Cartographiae Geobotanicae 15: 1–430.
Cieśliński S., 2006, The Krzemionki Opatowskie Reserve: a refuge of lichen in Central Poland, Nature Conservation 62: 13–25.
Cieśliński S., 2009, Znaczenie ochrony rezerwatowej dla zachowania bioty porostów (Ascomycota lichenisati) w Puszczy Kozienickiej [The role of nature reserves in conservation of the lichen biota (Ascomycota Lichenisati) in Kozienicka Primeval Forest], Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 28(1): 3–35.
Cieśliński S., Czyżewska K. & Fabiszewski J., 2006, Red list of the lichens in Poland, [in:] Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg (eds.), W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: 71-89.
Cieśliński S. & Czyżewska K., 2002, Porosty Puszczy Białowieskiej na tle innych kompleksów leśnych w Polsce Północno-Wschodniej [Lichens of Białowieża primeval forest in comparison with other forest complexes in north-eastern Poland], Kosmos 51(4): 443–451.
Cieśliński S., Czyżewska K., Faliński J.B., Klama H., Mułenko W. & Żarnowiec J., 1996, Relikty lasu puszczańskiego. Zjawiska reliktowe [Relicts of the primeval (virgin) forest: relict phenomena], [in:] Białowieski Park Narodowy (1921-1996) w badaniach geobotanicznych [Białowieża National Park in geobotanical research], J.B. Faliński (ed.), Phytocoenosis 4: 47–64.
Cieśliński S. & Tobolewski Z., 1988, Porosty (Lichenes) Puszczy Białowieskiej i jej zachodniego przedpola [Lichens (Lichenes) of the Białowieża Forest and its western foreland], Phytocoenosis, 1 (N.S.), Supplementum Cartographiace Geobotanicae, 1: 3–216.
Czarnota P., 2012, Lichen protection needs natural forest disturbances – examples from some Polish Western Carpathian national parks, [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.) Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 53-66.
Czyżewska K. & Cieśliński S., 2003, Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce [Lichens - indicators of lowland old-growth forests in Poland], [in:] Zagrożenie porostów w Polsce [Threat to lichens in Poland], K. Czyżewska (ed.), Monographiae Botanicae, 91: 223–239.
Czyżewska K., Cieśliński S., Motiejunaite J. & Kolanko K., 2002, The Budzisk nature reserve as a biocentre of lichen diversity in the Knyszyńska Large Forest (NE Poland), Acta Mycologica 37 (1/2): 77–92.
Dettki H. & Esseen P.-A., 1998, Epiphytic macrolichens in managed and natural forest landscapes: a comparison at two spatial scales, Ecography 21: 613–624.
Doering M., Coxson D., 2010, Riparian alder ecosystems as epiphytic lichen refugia in sub-boreal spruce forests of British Columbia, Botany 88: 144–157.
Fałtynowicz W., 1992, Porosty Pomorza Zachodniego. Studium ekologiczno-geograficzne [The lichens of Western Pomerana (NW Poland). An ecogeographical study], Polish Bot. Stud. 4: 1–182.
Golubkov V., Bohdan A. & Popławska M., 2012, Nowe, rzadkie i interesujące gatunki porostów Białowieskiego Parku Narodowego [New, rare and interesting lichens of the Bialowieza National Park], Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 30(2): 15–26.
Gruszka W., 2010, Porosty rezerwatu „Osiedle Kormoranów" na Pojezierzu Krajeńskim (północno-zachodnia Polska) [Lichens of the "Osiedle Kormoranów" reserve in Krajeńskie Lake District (north-western Poland)], Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 29(2): 41–49.
Gruszka W., 2011, Biota porostów rezerwatu przyrody „Diabli Skok" koło Szwecji (północno-zachodnia Polska) [The lichen flora of the “Diabli Skok” reserve near Szwecja (north-western Poland)], Chrońmy Przyrodę Ojczystą 67(1): 55-61.
Gruszka W., 2012, The protected and threatened lichens of the roadside trees in the Krajeńskie Lakeland, [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.) Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 277–286.
Gruszka W., 2014, Refugia porostów epifitycznych na Pojezierzu Krajeńskim [Epiphytic lichens refuge in the Krajeńskie Lakeland], (unpublished doctoral dissertation). Nicolaus Copernicus University, Toruń.
Hachułka M., 2012, Protected and threatened lichens in the Wzniesienia Łódzkie Landscape Park (Central Poland), [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.) Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 243–252.
Index Fungorum, 2017, http://www.indexfungorum.org/names/names.asp [Accessed 26.09.2014].
Kapek M., 2014, Opuszczone wsie w Bieszczadach jako ostoje zagrożonych i chronionych gatunków porostów w Polsce [Vanished villages in the Bieszczady Mts as refuges of threatened and protected lichens in Poland], Fragm. Florist. Geobot. Polon. 21(1): 147-164.
Kolanko K., 2009, Porosty rezerwatu przyrody „Starodrzew Szyndzielski" w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej (północno-wschodnia Polska) [Lichens of the nature reserve of ‘Starodrzew Szyndzielski’ in Knyszyńska Forest Landscape Park (north-eastern Poland)], Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 28(2): 29–43.
Kondracki J., 2002, Geografia regionalna Polski [The regional geography of Poland], Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Kopaliński W., 2007, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [Dictionary of foreign word and phrases], Wyd. Rytm, Warszawa.
Kościelniak R., 2005, Ostoja porostów w dolinie potoku Smorż koło Ustrzyk Dolnych [Lichen refuge in the Smorż stream valley near Ustrzyki Dolne], Roczniki Bieszczadzkie 13: 249–259.
Kościelniak R., 2008, Znaczenie lasów o charakterze pierwotnym i naturalnym dla zachowania różnorodności gatunkowej porostów w Bieszczadach [The importance of primeval and natural forests for preservation of species diversity of lichens in the Bieszczady Mts.], Roczniki Bieszczadzkie 16: 67–76.
Kościelniak R., 2009, The Bieszczady Mts as a Refuge for Protected and Threatened Lichens in Poland, [in:] Rare, relict and endangered plant species in Poland, Z. Mirek, A. Nikel (eds), Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków: 269-275.
Kościelniak R., 2012, Red list of threatened lichens in the Bieszczady National Park, [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.), Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 301-311.
Kossowska M., 2002, Ostoja rzadkich porostów epifitycznych na jodłach w Wąwozie Szklarki (Karkonoski Park Narodowy) [Refuge of rare epiphytic lichens on firs in Szklarka Gully (Karkonosze National Park), Przyroda Sudetów Zachodnich [Nature of the Western Sudetes] 5: 85–92.
Kubiak D., 2011, Stan zachowania bioty porostów w rezerwatach „Dęby Napiwodzkie" i „Koniuszanka II" na Pojezierzu Olsztyńskim [State of preservation of the lichen biota in the Dęby Napiwodzkie and Koniuszanka II nature reserve in the Olsztyn Lakeland], Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 30(3–4): 27–39.
Kubiak D., 2013, Znaczenie starodrzewu dla zachowania różnorodności porostów w lasach na przykładzie pozostałości Puszczy Mazowieckiej [The significance of old-growth forests in maintaining lichen diversity – an example from the remnants of the Mazovian Forest], Leśne Prace Badawcze 74(3): 245-255.
Kubiak D. & Kukwa M., 2011, Chromatografia cienkowarstwowa (TLC) w lichenologii [Thin Layer Chromatography in lichenology], [in:] Mikologia laboratoryjna. Przygotowanie materiału badawczego i diagnostyka [Laboratory Mycology. Preparation of research material and diagnostics], M. Dynowska, E. Ejdys (eds), Wyd. UWM, Olsztyn: 176–183.
Kubiak D. & Sucharzewska E., 2012, Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w zespołach leśnych rezerwatu „Las Warmiński" (Nadleśnictwo Nowe Ramuki) [Lichens – indicators of lowland old-growth forests in forest communities of the 'Las Warmiński' nature reserve (Nowe Ramuki Forest District)], Sylwan 156(8): 627–636.
Kukwa M. & Jabłońska A., 2006, Uzupełnienie do bioty porostowej rezerwatu „Cisy w Czarnem" na Pomorzu Gdańskim [Addition to the lichen biota of 'Cisy w Czarnem' nature reserve in Gdańsk Pomerania], Acta Botanica Cassubica 6: 173–177.
Lesica P., McCune B., Cooper S.V. & Hong W.S., 1991, Differences in lichen and bryophyte communities between old-growth and managed second growth forests in Swan Valley, Montana, Canadian Journal of Botany 69: 1745–1755.
Lipnicki L., 1988, Wymagające ochrony stanowiska porostów na terenie Borów Tucholskich [High conservation value sites of lichens in Tuchola Forest], [in:] Ochrona przyrody Borów Tucholskich. I Konferencja Naukowa, Toruń – Bydgoszcz [Nature protection of Tuchola Forest. The First Scientific Conference, Toruń – Bydgoszcz], Zakład Taksonomii i Geografii Roślin, UMK Toruń, Międzywydziałowy Zakład Ochrony Środowiska ATR Bydgoszcz, Bydgoskie Towarzystwo Ekologiczne, Bydgoszcz: 154–166.
Lipnicki L., 1991, Uwagi o potrzebie i możliwościach praktycznej ochrony porostów [Notes about the need and possibilities of practical protection of lichens], [in:] V Zjazd Lichenologów Polskich. Porosty (Lichenes) Pszczewskiego Parku Krajobrazowego [The 5th Congress of Polish Lichenologists. Lichens of Pszczew Landscape Park], L. Lipnicki (ed.), Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych, Gorzów Wlkp.: 103-106.
Lipnicki L., 2012, Porosty w Parku Narodowym „Bory Tucholskie" [Lichens of Tuchola Forest National Park], [in:] Świat roślin i grzybów Parku Narodowego „Bory Tucholskie" [Plants and mushrooms of Tuchola Forest National Park, J. Matuszkiewicz (ed.), Park Narodowy „Bory Tucholskie", Charzykowy: 316-357.
Mirek Z., Nikel A., Paul W. & Wilk Ł. (ed.), 2005, Ostoje roślinne w Polsce [Important Plant Areas in Poland], Wyd. IB PAN, Kraków.
Motyka J., 1934, W sprawie ochrony porostów [On the protection of lichens], Ochrona Przyrody 14: 50–56.
Orange A., James P.W. & White F.J., 2001, Microchemical methods for the identification of Lichens, British Lichen Society, London.
Prognoza oddziaływania na środowisko planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Lutówko, 2005, [Forecast of the environmental impact of the forest management plan for Lutówko Forest Division], Lutówko, mscr.
Prognoza oddziaływania na środowisko planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Runowo [Forecast of the environmental impact of the forest management plan for Runowo Forest Division], 2005, Runowo, mscr.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów, Dz. U. RP 2014, Kanc. Prez. Rady Min., poz. 1408 [Regulation of the Minister of the Environment of 16 October 2014 on the protection of fungi species, Journal of Laws RP 2014, item 1408, Chancellery of the Prime Minister, Warszawa], 2014.
Szwejkowski J. & Tobolewski Z., 1959, Zagadnienia ochrony roślin zarodnikowych [The protection of the spore-plants.], Ochrona Przyrody, 26: 56–64.
Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E. & Sierpińska A., 1990, Regionalizacja przyrodniczo-leśna na podstawach ekologiczno-fizjograficznych [Regionalization of the Naturel Forest according to the Ecological and Physiographical Conditions], PWRiL, Warszawa.
Umiński J., 1991, Pojezierze Krajeńskie [Krajeńskie Lakeland], Wyd. PTTK „Kraj", Warszawa.
Waldon B. & Ratyńska H., 2008, Drobne zbiorniki wodne Pojezierza Krajeńskiego jako siedliska rzadkich i zagrożonych gatunków roślin [Small water bodies in the Krajeńskie Lakeland and diversity of vegetation refuges], [in:] Krajobraz i bioróżnorodność [Landscape and biodiversity], S. Kaczmarek (ed.), Wyd. Uniw. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Wilson O., 1999, Różnorodność życia [The Diversity of Life], Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Wójciak H. & Urban D., 2012, Small mid-forest and midfield peatbogs as a refuge of rare and protected lichens species, [in:] Lichens Protection – Protected Lichen Species, L. Lipnicki (ed.), Sonar Literacki, Gorzów Wielkopolski: 133–141.
Woziwoda B., 2006, Różnorodność florystyczna różnowiekowych lasów, izolowanych w krajobrazie rolniczym Polski Środkowej a problem zachowania i ochrony rodzimych gatunków leśnych [Floral diversity of multiage forests isolated in agricultural landscape in Central Poland versus problem of maintain and protection of native forest species], [in:] Aktywne metody ochrony przyrody w zrównoważonym leśnictwie [Active methods of nature conservation in sustainable forestry], D. Anderwald (ed.), Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, R. 8, 1(11): 103-109.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 690
Number of citations: 4
