Resources and dynamics of halophytes in agricultural and industrial landscapes of the western part of Kujawy, Central Poland
DOI:
https://doi.org/10.12775/EQ.2021.030Keywords
inland salt marshes, flora, species richness, population resources, active protection, Natura 2000 site, numerical taxonomy, mapping, soil salinity, temporal changesAbstract
This article is dedicated to the memoryof tireless researcher of saline vegetation in KujawyProfessor Jadwiga Wilkoń-Michalska (1921–2005)
This paper presents the status and comparison of the halophytic flora on two research plots in the Upper Noteć catchment, distinguished by the intensity of human activity and the type of landscape: 1 – Lake Gopło (G) and 2 – the area located by the Noteć Canal (N) in the western part of the Kujawy region. Fishery on the twelfth largest lake in Poland and agriculture are the main forms of economy in the former plot. A significant part of this plot is a Natura 2000 site, legally protected in compliance with the EU directives. The development of halophytes, mainly facultative ones, in the G plot is conditioned by natural factors, i.e. the inflow of saline groundwater. In the N plot, the agricultural landscape was transformed into the industrial and urbanised landscape following the years of development of two soda factories and the municipal and housing infrastructure of the nearby town of Inowrocław. Strong human impact led to the fact that already several decades ago this plot was classified as one of the most ecologically endangered areas in Poland. The abundance of halophytes in the N plot, including many obligatory ones, is related to the geomorphology of the area and the associated pattern of salt deposit leaching, as well as brine exploitation and soda industry. The species composition and population resources of individual halophyte species at 65 sites on the G plot and 90 sites on the N plot were compared using numerical classification methods. The distribution of the sites and their species richness are presented on the maps of the study area. The results of our analysis were compared with the results of observations made by other authors in the same area at different times. Based on the comparative analysis, we have arrived at conclusions regarding the protection of halophytes and the anticipated effects of technological changes in agriculture, salt and soda industry, as well as spatial management. We believe that the data provided in the tables and the resulting maps will constitute reference points for assessing the effectiveness of undertaken conservation recommendations and the correctness of scenarios formulated by different authors for the development of natural systems in the study area.
References
Abromeit J., Jentzsch A., Neuhoff W., Steffen H. & Vogel G, 1898–1940, Flora von Ost- und Westpreussen heransgegeben vom Preussischen Botanischen Verein zu Königsberg (Pr). Kommissionsverlag Gräfe und Unzer, Königsberg (Pr).
Bock W., 1908, Tachenflora von Bromberg (des Netzegebiete). Bromberg.
Bocheńska T., Dowgiałło J., Kleczkowski A., Krajewski S., Maciaszczyk T., Małecka D., Rogoż M., Różkowski A., Szczepański A. & Witczak S., 2002, Słownik hydrogeologiczny [Hydrogeological dictionary]. PIG, Warszawa.
Chmiel J., 1987, Nowe i rzadsze gatunki we florze wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego. Część 2. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach. Ser. B, 38: 67–79.
Chmiel J., 1999. 4 Operat ochrony flory, [in:] M. Przewoźniak (ed.) Plan ochrony Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Etap 2 Operaty szczegółowe. Proeko, Biuro Projektów i Wdrożeń Proekologicznych, Poznań-Gdańsk. https://1drv.ms/u/s!AoXyN4nE1XPZnGF1gQixC_GakxZW?e=ZY57KJ
Choiński A., 2006, Katalog jezior Polski [Catalogue of Polish lakes]. Wydawnictwo UAM, Poznań.
Decyzja Komisji z dnia 12 grudnia 2008 r. przyjmująca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 8039) (2009/93/WE). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 43/63 [Commission Decision of 12 December 2008 adopting, pursuant to Council Directive 92/43/EEC, a second updated list of sites of Community importance for the Continental biogeographical region (notified under document number C(2008) 8039). Official Journal of the European Union, L 43/63].
Dorożyński R. & Skowron R., 2002, Changes of the basin of Lake Gopło caused by melioration work in the 18th and 19th centuries. Limnol. Rev. 2: 93–102.
Górski J. & Rosada M., 2008, Hydrogeologia wybranych wysadów solnych regionu kujawskiego – aspekty poznawcze i utylitarne. Geologos vol. 13. Monographiae 5. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Grabarek B., 1974, Z dziejów kopalnictwa soli w Inowrocławiu od XIX do drugiej połowy XX wieku. Ziemia Kujawska 4: 57–75.
Hill M.O., 1979, TWINSPAN: A FORTRAN Program for Arranging Multivariate Data in an Ordered Two-way Table by Classification of the Individuals and Attributes. Ecology and Systematics, Cornell University, Ithaca, New York 14850, 90 pp.
Hulisz P., Krawiec A., Piernik A. & Kamiński D., 2017a, Ekspertyza w zakresie możliwości utrzymania siedlisk halofitów w obszarze Natura 2000 Jezioro Gopło PLH04007. UMK, Toruń. [wykonana na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu].
Hulisz P., Krawiec A., Pindral S., Mendyk Ł. & Pawlikowska K., 2017b, The impact of environmental conditions on water salinity in the area of the city Inowrocław (north-central Poland). Bulletin of Geography. Physical Geography Series 13(1): 5–15.
Karasińska W., 2003 mscr. Halofity siedlisk antropogenicznych zachodniej części Kujaw. Praca doktorska [Halophytes of anthropogenic habitats in the western part of Kujawy. PhD Thesis]. Pracownia Modelowania Procesów Ekologicznych, UMK, Toruń.
Kondracki J., 2000. Geografia fizyczna Polski [Physical geography of Poland]. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kovach W.L., 1993, A MultiVariate Statistical Package for OBM-PC’s ver. 2.1. Kovach Computing Services, Pentraech, Wales, U.K.
Kozłowski S., Leszczyszyn H. & Kossakowska E., 1989, Regionalizacja eksploatacji surowców mineralnych na tle warunków środowiskowych, mapa 1:500 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Liebetanz B., 1925, Hydrobiologische Studien an Kujawischen Brackwässern. Bull. de l’Ac. Pol. des Sc. et des Lettr. Cl. des Sc. Math. Natur. Ser. B.
Marszelewski W. & Skowron R., 2011, Związki między odwodnieniem odkrywki Tomisławice a wybranymi elementami ustroju hydrologicznego jeziora Gopło. [Relations between dewatering of the Tomislawice open-pit mine and selected elements of the Lake Goplo hydrological regime]. Rocz. Glebozn. 62(2): 273–282.
Mastyński Z., & Rogiński S., 1964, Studium historyczno-hydrologiczne jeziora Gopła. Prace Wydziału Nauk Przyrodniczych Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Seria B, No. 3, Bydgoszcz.
Matuszkiewicz J.M., 1993. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski. Prace Geogr. [Vegetation landscape and geobotanical regions of Poland. Geographical Studies] 59: 321–349.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A. & Zając M., 2002, Flowering Plants and Pteridophytes of Poland. A checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
Nienartowicz A., Piernik A., 2004, *Śródlądowe błotniste solniska z solirodem (Salicornion ramosissimae), pp: 76–82. W: J. Herbich (ed.) Podręczniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydm. Ministerstwo Środowiska, Unia Europejska, Warszawa.
Nienartowicz A. & Warot L., 2001, Ochrona halofitów na Kujawach a zrównoważony rozwój [Protection of halophytes and sustainable development in Kujawy region]. Przegląd Przyrodniczy, Wyd. Lubuski Klub Przyr., Świebodzin, XII(3-4): 205–214.
Nienartowicz A. & Wilkoń-Michalska J., 1993a. The application of numerical analysis to comparison of ecological amplitudes of halophytic species. Variability and Evolution 2/3: 103–112.
Nienartowicz A. & Wilkoń-Michalska J., 1993b, Numerical syntaxonomy of the Polish halophilous plant communities. Pol. Bot. Stud. 5: 61–69.
Niewiarowski W., 2000, Uwagi o wahaniach poziomu wody w jeziorze Gopło: stanowisko 3 – Kruszwica (gm. Kruszwica), [in:] P. Molewski, W. Wysota (eds.), Dawne i współczesne systemy morfogenetyczne środkowej części Polski Północnej: przewodnik wycieczek terenowych, V Zjazd Geomorfologów Polskich, Toruń 11–14 września 2000 r. [The former and contemporary morphogenetic systems of central part of the North Poland, V Congres of the Association of Polish Geomorphologists: Guide of excursions, Toruń 11–14 September 2000], p. 189–194. Wyd. UMK, Toruń.
Papierowski Z., 1963, Inowrocław Zdrój. Kujawskie zdrojowisko solankowo-borowinowe w świetle badań naukowych. PZWL, Warszawa.
Piernik A., 2000 mscr. Halofity jako indykatory zasolenia podłoża na Kujawach. Praca doktorska [Halophytes as indicators of soil salinity in Kujawy. PhD Thesis]. Pracownia Modelowania Procesów Ekologicznych, UMK, Toruń.
Piernik A., 2012, Ecological pattern of inland salt-marsh vegetation in central Europe. Wyd. Naukowe UMK, Toruń.
Rostafiński J., 1871, Florae Polonicae Prodromus, p. 82–208. Zool.-Bot. Ges., Ősterreich, Austria.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z dnia 21 października 2004 r.) [Regulation of the Minister of the Environment of 21 July 2004 on special protection areas for birds (Dz.U. 21 October 2004)]. Dz.U.04.229.2313.
Sikorski Cz., 1988, Miasto na soli. Zarys historii Inowrocławia do roku 1919, Wyd. Spółdzielcze. Warszawa.
Spribille F., 1889, Nachträge zum Verzeichnisse der in den Kreisen Inowrazlaw und Strelno bisher beobachteten Gefässpflanzen mit Standortsangaben. Wissenschaftliche Beilage des Programms Osten. Programm 144.
Sukowski T. & Polańska K., 2000, Ochrona wód podziemnych w rejonie Janikowa. Sprawozdanie za rok 1999. Pracownia Modelowania Hydrogeologicznego, Gdańsk.
Sukowski T. & Polańska K., 2001, Ochrona wód podziemnych w rejonie Janikowa. Sprawozdanie za rok 2000. Pracownia Modelowania Hydrogeologicznego, Gdańsk.
Szafer W. & Zarzycki K. (eds.), 1972, Szata roślinna Polski [The vegetation of Poland]. PWN, Warszawa.
Twerd L., 2012, Tendencje dynamiczne halofitów Kujaw. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.
Warot L., 2003 mscr. Historyczne i współczesne tendencje rozwojowe halofitów na stanowiskach śródlądowych. Praca doktorska [Historical and contemporary trends in the development of halophytes at inland sites. PhD Thesis]. Pracownia Modelowania Procesów Ekologicznych, UMK, Toruń.
Warot L., Nienartowicz A. & Załuski T., 2001. System informacji o występowaniu halofitów na Kujawach [Information system: Distribution of halophytes in Kujawy], [in:] A. Nienartowicz, M. Kunz (eds.) GIS i teledetekcja w badaniach struktury i funkcjonowania krajobrazu GIS and Remote Sensing in studies of landscape structure and functioning], p. 241–249. O.W. TURPRESS, Toruń.
WFO, 2021, World Flora Online. Published on the Internet. http://www.worldfloraonline.org [Accessed on: 30 May 2021]
Wilkoń-Michalska J., 1957. Łąki zasolone w dolinie Noteci na odcinku Mątwy-Nakło [Saline Meadows in the Noteć River Valley]. Rocz. Nauk Roln., Ser. F-2, 72: 893–920.
Wilkoń-Michalska J., 1963. Halofity Kujaw [The halophytes from Kujawy]. Stud. Soc. Sci. Torun., Sec. D (Botanica) 7, 1: 1–222.
Wilkoń-Michalska J., Nienartowicz A. & Piernik A., 1997. Struktura i funkcjonowanie ekosystemów solniskowych na Kujawach [The structure and functioning of salt marsh ecosystems in the Kujawy region], [in:] W. Fałtynowicz, M. Latałowa, J. Szmeja (eds.) Dynamika i ochrona roślinności Pomorza [Dynamics and Protection of Vegetation in Pomerania], p. 65–72. Bogucki Wyd. Nauk., Gdańsk-Poznań.
Wodziczko A., Krawiec F., & Urbański J., 1938, Pomniki i zabytki przyrody Wielkopolski. Wyd. Okr. Kom. Ochr. Przyr. na Wielkopolskę i Pomorze 8: 313–360, Poznań.
Załuski T., 1992 mscr., Materiały do rozmieszczenia rzadkich i chronionych gatunków roślin (z uwzględnieniem halofitów) na terenie Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Dyrekcja NPT, Kruszwica.
Załuski T., 1995, Materiały do flory Kujaw. Acta Univ. Nicolai Copernici, Nauki Mat.-Przyr. 93, Biologia 48: 185–189.
Załuski T., 1999, 3 Operat ochrony szaty roślinnej, [in:] M. Przewoźniak (ed.) Plan ochrony Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia. Etap 2 Operaty szczegółowe. Proeko, Biuro Projektów i Wdrożeń Proekologicznych, Toruń-Gdańsk. https://1drv.ms/u/s!AoXyN4nE1XPZnGF1gQixC_GakxZW?e=ZY57KJ
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 685
Number of citations: 3