Where did Lithuanians come back? Fates of people from north-east borderline of the Second Polish Republic (September–October 1939)

Abstrakt

Dokąd Litwini wracali? Losy Kresowian z północno-wschodnich
ziem II RP (wrzesień–październik 1939 r.)

Tematem niniejszego opracowania jest okres przełomu, który w stosunkach polsko- litewskich oraz dla mieszkańców obu państw zapoczątkowała agresja Niemiec na Polskę w 1939 r., co w konsekwencji doprowadziło do okupacji Polski przez III Rzeszę, a Litwy przez Związek Sowiecki. Ów początek (wrzesień–październik 1939 r.) wojny stanowił zaledwie jeden z wielu jej epizodów, już choćby z tego powodu, że wkrótce Litwa została włączona w skład ZSRS. W tekście tym autorka oddaje głos polskim mieszkańcom ziemi wileńskiej stanowiącej w okresie międzywojennym część tzw. Kresów Północno- Wschodnich Polski celem ukazania „polskiej” perspektywy omawianych wydarzeń. Relanci obok charakterystyki okresu początku wojny przywołują też wspomnienia sprzed jej wybuchu. Pojawiają się również wzmianki na temat wydarzeń z następnych lat wojny. Oczom czytelnika ukazuje się obraz złożony: warunków życia, relacji międzyludzkich, stosunków pomiędzy Polakami i Litwinami oraz okrucieństw wojny, jak mordy na ludności, polityka okupantów względem zajętych terytoriów. Tekst jest próbą analizy skomplikowanych relacji, jakie łączą wielonarodową ludność obszarów pogranicznych. Szczególnym czasem dla tej są momenty ekstremalne, za jaki z pewnością uznać można konflikt zbrojny.