The Influence of historical heritage on idea of Belarusian statehood in 1914-1918
DOI:
https://doi.org/10.12775/EO.2020.01Słowa kluczowe
białoruska idea narodowa, idea państwowa, Białoruska Republika LudowaAbstrakt
Na początku XX w. Białorusini liczyli ponad 5 mln osób i skupiali się głównie w pięciu zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego. Większość z nich (92% nnależała do warstwy chłopskiej, słabo wykształconej. Tylko bardzo niewielki odsetek Białorusinów tworzył warstwy wyższe. Białorusini należeli głównie do dwóch Kościołów: prawosławnego i rzymskokatolickiego, ale żaden z nich nie popierał białoruskiej idei narodowej. Brak elity był następstwem procesów kulturalnych i wyznaniowych, które sięgały daleko w przeszłość, a zadecydowały o tym, że wyższe warstwy uległy stopniowej polonizacji, a następnie rusyfikacji, szczególnie pod wpływem ideologii rosyjskiego państwa, określanej mianem zachodniorusizmu. Pod wpływem doświadczeń przeszłości formowała się białoruska idea państwowa (odwoływano się do poprzednich rodzajów państwowości powstałych na obszarze Białorusi: Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rosji, a ignorujących tradycję Rzeczypospolitej, a przez to i ewentualne związki z Polską). Białoruska Socjalistyczna Gromada przed I wojną światową sformułowała jedynie postulat utworzenia w Cesarstwie Rosyjskim autonomii Litwy i Białorusi z Sejmem Krajowym w Wilnie. W latach 1915–1919 po obu stronach frontu niemiecko-rosyjskiego powstały koncepcje: restytucji Wielkiego Księstwa Litewskiego, konfederacji bałtyckoczarnomorskiej, autonomii politycznej Białorusi, utworzenia republiki białoruskiej w związku z demokratyczną Rosją, proklamacji niezależnej i niepodległej Białorusi, utworzenia Białoruskiej Republiki Radzieckiej.
Bibliografia
Archives
Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва (Belarusian State Archive – Museum of Literature and Art), ф. 3, оп. 1, сп. 256.
Нацыянальны Архіў Рэспублікі Беларусь (НАРБ; National Archives of Republic of the Belarus), ф. 325, оп. 1, сп. 21.
Published documents, memories, relationships
Aрхівы Беларускай Народнай Рэспублікі, ред. С. Шупа, Вільня–Нью Ëрк–Менск–Прага 1998.
Relacja ab zjezdzi u Lozannie, „Homan”, nr 52, 11.08.1916, p. 2–3 (part 1); nr 53, 15.08.1916, p. 3 (part 2).
Варонка Я., Беларускі рух ад 1917 да 1920 году: Кароткі огляд, Коўна 1920.
Articles and monographs
Błaszczak T., Białorusini w Republice Litewskiej 1918–1940. Białoruskie Towa- rzystwo Historyczne, Białystok 2017.
Karp M. J., W poszukiwaniu współpracy między narodami byłego Wielkiego Księ- stwa Litewskiego podczas I wojny światowej, [w:] Belarus, Lithuania, Poland, Ukraine. The Foundations of Historical and Cultural Traditions in East Central Europe. International Conference Rome, 28 April–6 May 1990, red. J . Kłoczowski, Lublin 994, p. 411–414.
Liedke M., Od prawosławia do katolicyzmu. Ruscy możni i szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec wyznań reformacyjnych, Białystok 2004.
Michaluk D., Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości, Toruń 2010.
Michaluk D., Na unię lubelską spojrzenie historiografii białoruskiej XIX i XX w., [w:] Między Zachodem a Wschodem, t. 2, red. J. B. Dybaś, K. Mikulski, J. Poraziński, S. Roszak, Toruń 2003, p. 409–424.
Michaluk D., Premier Białoruskiej Republiki Ludowej Antoni Łuckiewicz wobec polskich i litewskich aspiracji do Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny, „Europa Orientalia. Studia z dziejów Europy Wschodniej i państw bałtyckich” 2010, t. 2, p. 29–54.
Mironowicz E., Radzik R., Tokć S., Zmiany struktury narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w XX wieku, Białystok 2005.
Гісторыя Беларусі, т. 4, рэд. В. Яноўская, С. Рудовіч, Мінск 2005.
„Kто бyлы нашы найдавнійши диды и якая их була доля до уніи?”, [w:] Заняпад і адраджэнне. Беларуская літаратура XIX стагодзя, укладанне У. Казберука, Мінск 2001, p. 320–326.
Езавітаў Κ., Першы Усебеларускі Кангрэс, „Беларуская Мінуўшчына” 1993, № 1, p. 25–29.
Коялович М., Народное движение в Западной России, [w:] Сборник статей, разъясняющих дело по отношению к Западной России, Вильна 1887.
Коялович М., О расселении племен Западного края России, Санкт-Петербург 1863.
Коялович М., Чтения по истории Западной России, Санкт-Петербург 1884. Луцкевіч, Злучаныя штаты ад Балтыкі да Чорнага Мора. Рэфэрат беларускае дэлегацыі на Лёзанскай канфэрэнцыі народау Расеі, уступнае слово А. Сідарэвіч, „Свабода” 1990, № 2, p. 6–7.
Сідаревіч А., Сувязь Незалежнасці і Непадзельнасці Беларусі, [w:] Энцыклапедыя Гісторыі Беларусі, t. 6, Мінск 2001.
Смалянчук A., Раман Скірмунт (1868–1939): жыццяпіс грамадзяніна Краю, Мінск 2018.
Терешкович П. В., Этническая история Беларуси ХIX – начала ХХ в., Минск 2004.
Цвікевіч А., Ліквідацыя БНР не была манеўрам, oprac. Э. Ліпецкі, У. Міхнюк,
„Мaладасць" 1993, № 1, p. 215.
Цьвікевіч A., „Западно-руссизм”. Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі ў XIX і пачатку XX в., Mенск 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Dorota Michaluk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 680
Liczba cytowań: 0