Koncepcja ludzkiej racjonalności a koncepcja państwa i polityki

Abstract

Polityka jest specyficzną formą ludzkiej aktywności, stąd też określona koncepcja człowieka warunkuje zarówno rozumienie polityki, jak i państwa, które jest formą politycznego zorganizowania społeczeństwa. Jedną z kwestii bardziej zasadniczych, która leży u podstaw alternatywnych koncepcji państwa i polityki, jest rozumienie ludzkiej racjonalności oraz jej miejsca i jej roli w strukturze ludzkiej natury. Opowiedzenie się za jedną z rywalizujących ze sobą koncepcją ludzkiej racjonalności decyduje nie tylko o odmiennych sposobach rozumienia państwa i polityki, ale ma również swoje konsekwencje praktyczne, dotykające każdego człowieka, który wieść musi swoje życie w realiach opartego na którejś z tych koncepcji państwa. W dziejach refleksji dotyczącej miejsca i roli ludzkiej racjonalności w strukturze ludzkiej natury da się wyróżnić dwa zasadnicze ujęcia. Pierwsze oparte jest na uznaniu, że każdy z elementów ludzkiej natury, w tym również sfera ludzkiej racjonalności, jest równie istotny i równie ważny, a jako taki powinien się urzeczywistniać w sposób możliwie spontaniczny i naturalny. Podstawą drugiego natomiast jest przekonanie, że poszczególne elementy ludzkiej natury nie są równie istotne i równie doskonałe, i że właściwe ich funkcjonowanie wymaga podporządkowania tego, co mniej doskonałe, temu, co doskonalsze. Sposobem na uzdrowienie współczesnej polityki może być tylko podporządkowanie niższych elementów ludzkiej natury sferze ludzkiej racjonalności, oraz zachęcanie współczesnego człowieka do podejmowania wysiłku takiego ich uporządkowywania i usprawniania, by pozostawały one zawsze pod kontrolą i zwierzchnim kierownictwem ludzkiego rozumu.