Psychiatria w służbie polityki na przykładzie radzieckiej opozycji w XX. wieku

Abstract

W swoim artykule omówiłam problem wykorzystania psychiatrii do celów politycznych. Myślicielem, który w owej analizie odgrywa nadrzędną rolę jest francuski filozof – Michel Foucault, który zwracał uwagę na postępujący proces medykalizacji obłędu. W swojej książce pt. „Historia szaleństwa” udowadnia, że zjawisko szaleństwa jest konstruktem społecznym, który ma do spełnienia określoną funkcję w społeczeństwie. Psychiatria jest zatem w dużej mierze narzędziem, którym władza posługuje się w celu likwidacji jednostek, zakłócających społeczny porządek. Jako gałąź medycyny działa ona poprzez zastosowanie dyskursu szaleństwa, a zatem tworzy normy o charakterze medycznym, mających siłę obowiązywania.

Za przykład takiego procederu można uznać stosowane przez władze radzieckie represje wobec więźniów politycznych – sposobem ich eliminacji było umieszczenie w tzw. psychuszkach. Mogło do tego dojść po zdiagnozowaniu, (nazwaniu, sklasyfikowaniu) danej jednostki  jako osoby chorej psychicznie. Psychiatria, niejako na potrzeby władzy utworzyła specjalną jednostkę chorobową – zwaną schizofrenią bezobjawową, której diagnoza mogła nastąpić po stwierdzeniu u pacjenta nastawienia reformatorskiego, jak i antysystemowego. Etykieta ta dyskwalifikowała jednostkę z życia publicznego. Centrum radzieckiej psychiatrii politycznej stanowił Instytut im. Serbskiego. Diagnoza postawiona przez lekarza psychiatrę zazwyczaj nie ulegała rewizji. Jednostka była wysyłana do szpitala psychiatrycznego, a tam poddawana terapii, mającej za cel przywrócenie do zdrowia (poprawnych poglądów). Leczenie farmaceutyczne i metody stosowane przez ówczesną medycynę mogły wywołać nieodwracalne skutki zdrowotne u pacjenta. Nic zatem dziwnego, że władza posługiwała się psychiatrią. Cel był osiągnięty, a cały proceder odbywał się pod bezinteresowną maską medycyny.