O rektorze w cycerońskiej koncepcji rzeczypospolitej oraz recepcji jego filozofii politycznej w Rzeczypospolitej Polskiej XVI wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/DP.2020.005Słowa kluczowe:
Roman Republik, republikanism, political Ethic, Polish CommonwealthAbstrakt
Although Cicero valued the Monarchy, he considered a mixed System to be the best in terms
of durability, combining elements of three pure Systems. The monarchist Element of the Roman
Republic was seen in the Power of the Consuls, although at the Time he published De re
publica, their Power proved to be insufficient to ensure the Balance of States. So it was necessary
to strengthen this Element. For this Purpose Mark created a Character named rector, moderator
or gubernator rei publicae. He was a Character endowed with Virtue, with the first Goal being
the Happiness of Citizens entrusted to him. Earlier on, he must acquire the Wisdom to guide
the Justice that ensures the Survival of the Republic. The Prize that awaits him for this is extraterrestrial:
for People dedicated to their Homeland there is a Place in the Hereafter, presented
in the famous Somnium Scipionis. Cicero did not publish a Theory of the State modelled on
Plato, his Dialogue described the Roman Republic, while the Postulate of endowing one with
quasi-monarchist Power served an ad-hoc anti-Cesarian Purpose, and the rector was a Model
for Pompey. Nevertheless, the Cicero legacy has been applied: in the 16th Century in Poland, the
Nobility, seeing themselves as heirs of the Roman Commonwealth, eagerly reached out to Cicero
in order to emphasize the ethical Basis of politics and community Souveraineté of the State. They
postulated the use of a mixed System, limiting the Power of the King (sometimes called the rector),
at the same Time making him responsible for Maintaining the Permanence of a System in
which the Senate meant an aristocratic Power, and the Parliament and, more broadly, the Nation
of Nobility, a democratic Element.
Bibliografia
Bruni L., O ustroju politycznym Florencji, tłum. W. Olszaniec, w: Odrodzenie i Reformacja w Polsce, 2001, t. XLV
Cyceron, De fi nibus bonorum et malorum
Cyceron, De offi ciis
Cyceron, De oratore
Cyceron M. T., Leliusz o przyjaźni, tłum. J. Korpanty, Kraków 1997
Cyceron M. T., O państwie, o prawach, tłum. I. Żółtowska, Kęty 1999
Cyceron M. T., Rozmowy tuskulańskie, O przyjaźni, O starości, O wróżbiarstwie, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 2010
Fredro J. M., Dzieje narodu polskiego pod Henrykiem Walezjuszem królem polskim a potem francuskim, Petersburg 1855
Frycz–Modrzewski A., O poprawie Rzeczpospolitej księgi czwore, Piotrków Trybunalski 2003
Goślicki W., O senatorze doskonałym księgi dwie, Kraków 2000
Listów Marka Tulliusza Cycerona ksiąg ośmioro, t. I, tłum. E. Rykaczewskiego, Poznań 1873
Mowy Marka Tulliusza Cycerona, tłum. E. Rykaczewski, t. II, Paryż 1870
O praktykach kurii rzymskiej, Warszawa 1970
Orzechowski S., Quincunx, to jest wzór Korony Polskiej, w: Wybór pism, Wrocław 1972
Philopolites, to jest miłośnik ojczyzny, Kraków 1688, BJ St. Dr. Cim. 4645 Pieśni Jana Kochanowskiego księgi dwoje., Warszawa 1916
Przyłuski J., Leges seu Statuta ac Privilegia Regni Poloniae Omnia, Kraków 1553
Rozprawa Jana Zamoyskiego o senacie rzymskim. Tekst łaciński, przekład oraz komentarz historyczno – prawny, Lublin 1997
Sermones sapientiales, t. I – III, Warszawa 1979
Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. V, Kraków 1878
Św. Tomasz z Akwinu, Summa contra Gentiles
Traktat pochwalający konfederację ziemian i mieszczan z ziemi pruskiej jako sprawiedliwą i zbożną, w: Rocznik Olsztyński 8 (1968)
Włodkowic P., Pisma wybrane, t. I – III, Warszawa 1968
Wybór mów staropolskich, oprac. B. Nadolski, Wrocław 1961
Aleksandrowicz T., Kultura intelektualna rzymskich konsulów w schyłkowym okresie republiki, Katowice 2002
Backvis C., Główne tematy polskiej myśli politycznej w XVI wieku, w: Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975
Balzer O., Studium o Kadłubku, w: Pisma pośmiertne, t. I, Lwów 1934, s. 389 – 392
Bem–Wiśniewska E., Wizja Rzeczpospolitej w epoce staropolskiej. Od historii języka do historii kultury, w: B. Dybaś, Rzeczpospolita w XVI –XVIII wieku. Państwo czy wspólnota?, Toruń 2007
Bringmann K., Historia republiki rzymskiej: od początków do czasów Augusta, Poznań 2010
Bruni L., Cyceron novus, w: Opere letterarie e politiche, Turyn 1996
Büchner K., Cyceron, Heidelberg 1964
Carcopino J., Les secrets de la corespondence de Cyceronn, t. I –II, Paryż 1947
Cary M., Dzieje Rzymu, t. I, Warszawa 1992
Courcelle P., La posterité chrétienne du Songe de Scipion, w: Révue des Études Latines 36 (1959), s. 205–234
Cytowska M., Toruńskie echa antyerazmiańskiej kampanii, w: Meander, 21 1966, nr. 9
Delforge T., Songe de Scipion et vision de S. Benoit, w: Révue Bénédictine 69 (1959), s. 351–354
Festugière A., La révélation d’Hermès Trismégiste II, w: Le dieu cosmique, Paryż 1949, s. 441–459
Holton J., Marek Tuliusz Cyceron, w: Historia filozofii politycznej, red. Leo Strauss, Warszawa 2010
Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1976
Jaroszyński P., Cyceron, w: Powszechna Encyklopedia Filozofi i Kaim A., Orzechowski Stanisław, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii
Karłowicz D., Ta karczma Rzym się nazywa, w: Teologia polityczna 8 (2015/2016)
Koehler K., Rzecz–pospolita – to jest Rzym!, w: Teologia Polityczna, 8 2015/2016
Kot S., Kultura polska w epoce renesansu, w: Polska złotego wieku a Europa. Studia i szkice, Warszawa 1987
Krawczuk A., Kronika starożytnego Rzymu, Warszawa 1994
Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1959
Kumaniecki K., Kultura starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1975
Kumaniecki K., Literatura rzymska. Okres cyceroński, Warszawa 1977
Kuryłowicz M., Prawo rzymskie w rozprawie Jana Zamoyskiego: De Senatu Romano libri duo, w: Prawo kanoniczne 37/3-4 (1994)
Litwin H., W poszukiwaniu rodowodu demokracji szlacheckiej. Polska myśl polityczna w piśmiennictwie XV i początków XVI wieku, w: A. Sucheni – Grabowska, Między monarchią a demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, Warszawa 1994
Mommsen T., Römische Geschichte, t. III, 1888,
Morawski K., Marek Tuliusz Cyceron. Życie i dzieła, Kraków 1911
Otwinowska B., Cyceronianizm polski, w: J. Pelc, Literatura staropolska i jej związki europejskie, Wrocław 1973
Otwinowska B., Cyceronianizm, w: Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 2002
Pietrzyk-Reeves D., Ład Rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska, Kraków 2012
Pietrzyk-Reeves D., Recepcja rzymskich idei politycznych w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, w: Teologia polityczna 8 (2015/2016)
Plezia M., Okruchy ze stołu Arystotelesa i Cycerona, Warszawa 2000
Pomian K., Przeszłość jako przedmiot wiary: historia i fi lozofi a w myśli średniowiecza, Warszawa 1968
Starnawski S., Czy Sarmaci byli Grekami?, w: Teologia polityczna co miesiąc 7, 2014
Stępień K., Goślicki Wawrzyniec, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii
Strzelczyk J., Makrobiusz w średniowieczu, w: Studia Źródłoznawcze. Commentationes, t. XVII (1972), s. 147 – 157.
Tarnowski S., Pisarze polityczni XVI wieku, Kraków 2000, s. 414 – 415
Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski – starosta Jagiellonów. Z dziejów awansu społecznego na przełomie średniowiecza i odrodzenia, Wrocław 1976
Wikarjak J., Listy „otwarte” Cycerona, w: Eos LXI, 1973, s. 62 – 67
Wissowa G., Paulys Realencyclopädie, t. XXI, Stuttgart 1952
Zawadzki R., Spuścizna pisarska Stanisława ze Skarbimierza. Studium Źródłoznawcze, Kraków 1979
Zieliński T., Cyceron im Wandel der Jahrhunderte, Leipzig 1929
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 781
Liczba cytowań: 0