Technanukowe jest polityczne. Próba ANT-owskiego pomyślenia ludzkiej sprawczości w świecie nie(do)rzeczy.
DOI:
https://doi.org/10.12775/DP.2023.006Słowa kluczowe:
technonauka, studia nad nauką i technologią, ANT, teoria aktora-sieci, Bruno Latour, Byung-Chul Han, psychopolityka, nie(do)rzeczy, społeczeństwo cyfrowe, sprastwo, polityka, politycznośćAbstrakt
Celem tekstu jest próba ujęcia sprawczości człowieka osadzonego w świecie, w którym coraz większą rolę odgrywają technologie cyfrowe – przez Byung-Chul Hana nazywane nie(do)rzeczami. Sprawczość rozumiem jako zdolność do uprawiania polityki w Latourowskim sensie tego słowa. Dla francuskiego filozofa, polityka jest to: „stopniowa kompozycja wspólnego świata”. To również ANT (Actor-Network Theory) – koncepcja rozwijana przez Bruno Latoura – będzie dostarczycielką pojęć służących realizacji celu artykułu. Inspirację dla pierwszej części tytułu niniejszego tekstu tj. Technonaukowe jest polityczne stanowi esej The personal is political. Uważam bowiem, że wytwory współczesnej technonauki, czyli wspomniane nie(do)rzeczy w pewnych obszarach mają ogromną zdolność kształtowania naszej rzeczywistości. Podobnie jak zdaniem Hanisch sfera publiczna ma ogromną zdolność do kształtowania sfery uważanej za prywatną czy intymną.
Bibliografia
Abriszewski, K. (2008). Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Abriszewski, K. (2010). Splatając na nowo ANT. Wstęp do „Splatając na nowo to, co społeczne”. [W:] Bruno Latour, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. A. Derra, K. Abriszewski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Arendt, H. (2020). Kondycja ludzka, tłum. A. Łagodzka. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Bastani, A. (2022). W pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm. Manifest, tłum. J. Bednarek. Poznań: Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox.
Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność, tłum. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bauman, Z. (2009). Konsumowanie życia, tłum. M. Wyrwas-Wiśniewska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bińczyk, E. (2012). Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Bińczyk, E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Callon, M. (2014). Społeczeństwo w procesie tworzenia: badania technologii jako narzędzie analizy socjologicznej, tłum. R. Sojak. [W:] Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Fisher, M. (2020). Realizm kapitalistyczny. Czy nie ma alternatywy?, tłum. A. Karalus. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Habermas, J. (2008). Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, tłum. M. Łukasiewicz, W. Lipnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Han, B.-Ch. (2023). Nie(do)rzeczy, tłum. M. J. Leszczyński. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Han, B.-Ch. (2024a). W cyfrowym roju. [W:] Kryzys narracji i inne eseje, tłum. R. Pokrywka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Han, B.-Ch. (2024b). Infokracja. Rewolucja cyfrowa i kryzys demokracji. [W:] Kryzys narracji i inne eseje, tłum. R. Pokrywka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Hanisch, C. (1969). The Personal Is Political.
Latour, B. (2009). Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, tłum. A. Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. A. Derra, K. Abriszewski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Latour, B. (2011). Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, tłum. M. Gdula. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Latour, B. (2012). Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, tłum. pod red. K. Abriszewskiego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Latour, B. (2013). Technologia jako utrwalone społeczeństwo, tłum. Ł. Afeltowicz. „AVANT. Pismo awangardy filozoficzno-naukowej”, 1, s. 17–48.
Latour, B. (2014). Dajcie mi laboratorium, a poruszę świat, tłum. K. Abriszewski, Ł. Afeltowicz. [W:] Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Law, J. (2014). Uwagi na temat teorii aktora-sieci: wytwarzanie ładu, strategia i heterogeniczność, tłum. K. Abriszewski. [W:] Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Lukács, G. (2013). Urzeczowienie i świadomość proletariatu. [W:] G. Lukács, Historia i świadomość klasowa. Studia o dialektyce marksistowskiej, tłum. M. Siemek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Marks, K. (1970). Kapitał, t. 1: Krytyka ekonomii politycznej, tłum. zespół. Warszawa: Książka i Wiedza.
Mouffe, Ch. (2020). W obronie lewicowego populizmu, tłum. B. Szelewa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Mucha, J. (2009). Uspołeczniona racjonalność technologiczna. Naukowcy z AGH wobec cywilizacyjnych wyzwań i zagrożeń współczesności. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Perlikowski, Ł. (2020). Pluralizm i racjonalność w świetle demokracji deliberatywnej. Płock: Wydawnictwo Naukowe Mazowieckiej Uczelni Publicznej w Płocku.
Wróblewski, M. (2015). Teoria aktora-sieci, zaangażowany program studiów nad nauką a problem polityczności. „Prace Kulturoznawcze”, 18, s. 143–161.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Rafał Wąż
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 224
Liczba cytowań: 0
