Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 jako przyczynek do debat o torturach w polskiej publicystyce prawno-filozoficznej lat 1977–1980
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2025.010Słowa kluczowe
Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 roku; tortury; Polska Rzeczpospolita Ludowa; prawo międzynarodowe; Jan Olszewski (1930–2019)Abstrakt
Artykuł analizuje dyskurs w polskiej myśli prawnej i filozoficznej w latach 1977–1980 dotyczący zakazu tortur, ujętego w Artykule 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku. Choć praktyka stosowania tortur w PRL nie uległa istotnej zmianie, ratyfikacja aktu prawnego stała się impulsem do podjęcia tematu praw człowieka w oficjalnym dyskursie, co stopniowo zmieniało świadomość prawną Polaków. Autorzy koncentrują się na analizie publikacji naukowych i publicystycznych, wskazując, że zakaz tortur był postrzegany jako fundamentalne prawo obywatelskie, choć jego przestrzeganie pozostawało w dużej mierze deklaratywne.
Bibliografia
Bibliografia / Bibliografie / Bibliography
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Declaration on the Protection of All Persons from Being Subjected to Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, ADOPTED, 09 December 1975, BY General Assembly resolution 3452 (XXX), URL: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/declaration-protection-all-persons-being-subjected-torture-and (19.12.2024).
International Covenant on Civil and Political Rights. Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, entry into force 23 March 1976, URL: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights (19.12.2024).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r., in: Dziennik Ustaw, 33, item 232. 1952.
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r., in: Dziennik Ustaw, 38, item 167. 1977.
Multilateral American Convention on Human Rights: “Pact of San José, Costa Rica”. Signed at San José, Costa Rica, on 22 November 1969. Came into force on 18 July 1978, URL: https://treaties.un.org/doc/publication/unts/volume%201144/volume-1144-i-17955-english.pdf (19.12.2024).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 1950 r. w sprawie określenia zawodów i specjalności, do których stosuje się przepisy o zapobieżeniu płynności kadr pracowników, in: Dziennik Ustaw, 18, item 153. 1950.
Universal Declaration Of Human Rights, URL: https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (19.12.2024).
Ustawa z dnia 10 lutego 1976 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, in: Dziennik Ustaw, 5, item 29. 1976.
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego, in: Dziennik Ustaw, 13, item 96. 1969.
Ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o zapobieżeniu płynności kadr pracowników w zawodach lub specjalnościach szczególnie ważnych dla gospodarki uspołecznionej, in: Dziennik Ustaw, 10, item 107. 1950.
WMA Declaration of Tokyo – Guidelines for Physicians Concerning Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment in Relation to Detention and Imprisonment, Adopted by the 29th World Medical Assembly, Tokyo, Japan, October 1975, URL: https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-of-tokyo-guidelines-for-physicians-concerning-torture-and-other-cruel-inhuman-or-degrading-treatment-or-punishment-in-relation-to-detention-and-imprisonment/ (19.12.2024).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1980 r., Ref. No. II KR 146/80, in: LEX Baza Dokumentów, No. 389545, URL: https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/520483241/1?directHit=true&directHitQuery=389545 (8.01.2025).
Literatura / Literatur / Literature
Bafia, Jerzy / Piontek, Eugeniusz: Normy i Rzeczywistość, in: Prawo i Życie, 15. 1977, pp. 13–14.
Bafia, Jerzy: Urzeczywistnienie w Polsce paktów praw człowieka, in: Prawo i Życie, 29. 1978, p. 3–4.
Baranowska, Marta: In defence of international law, or Szymon Rundstein's idea of the law of nations, in: Studia Iuridica Lubliniensia, 32. 2023, pp. 41–55.
Baranowska, Marta: International Organization as the Foundation of a Peaceful Order after the First World War in the Views of Szymon Rundstein, in: Journal on European History of Law, 13. 2022, pp. 96–101.
Berezowski, Cezary: Prawo międzynarodowe publiczne. 1969.
Bertram, Łukasz (ed.): PPN 1976–1981. Język niepodległości. 2012.
Bikont, Anna / Łuczywo, Helena: Jacek. 2017.
Błażejowska, Justyna: Jan Olszewski. 2021.
Błażejowska, Justyna: Papierowa rewolucja. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Polsce 1976–1989/1990. 2010.
Drozdek, Zygmunt: Praw człowieka a rozwój społeczno-gospodarczy, in: Chrześcijanin w świecie, 63–64. 1978, pp. 77–80.
Fajst, Michał: Alfred Ludwik Kaftal, in: Bałtruszajtys, Grażyna (ed.): Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808–2008. 2008, pp. 298–299.
Fiktus, Paweł: Charter 77 in the journalism of the Parisian “Kultura”, in: Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 4. 2021, pp. 173–210.
Fiktus, Paweł: Działalność prawnika pro publico bono w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na przykładzie Jana Olszewskiego, in: Marszał, Maciej / Przygodzki, Jacek (eds.): Pro publico bono: idee i działalności. 2016, pp. 195–207.
Fiktus, Paweł: Kilka uwag na temat postrzegania porozumień sierpniowych 1980 roku, in: . Sołtysik, Łukasz / Waligóra, Grzegorz (eds.): Od nadziei do niepodległości. NSZZ “Solidarność” 1980–1989/90. Studia i szkice. 2021, pp. 37–54.
Fiktus, Paweł: Prawno-społeczna pozycja felczera w Polsce w latach 1945–1989, in: Polska 1944/45–1989, 15. 2018, pp. 127–148.
Friszke, Andrzej: Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności. 2011.
Jaworzno. Historia więzienia dla młodocianych więźniów politycznych 1951–1955. 1999. Zbrodnie w majestacie prawa. 2000.
Kaczorowski, Aleksander: Havel. Zemsta bezsilnych. 2014.Kaliski, Bartosz: Kurierzy wolnego słowa (Paryż – Praga – Warszaw 1968–1970). 2017.
Karpiński, Jakub: Pojęcia praw człowieka w rozumieniu świeckim i chrześcijańskim, in: Więź, 2. 1978, pp. 30–69.
Kartaszkin, Władimir Aleksiejewicz: Pakty praw człowieka a ustawodawstwo radzieckie, in: Państwo i Prawo, 10. 1977. pp. 29–39.
Klafkowski, Alfred: Prawo międzynarodowe publiczne. 1966.
Kondziela, Joachim: Chrześcijańskie ujęcie praw człowieka na tle dyskusji międzynarodowej, in: Chrześcijanin w świecie, 63–64. 1978, pp. 49–59.
Kutkowski, Arkadiusz: Polskie rehabilitacje. Wybrane zagadnienia polityki karnej władz PRL w latach 1953–1957. 2021.
Łopatka, Adam: Co dalej z prawami człowieka?, in: Prawo i Życie, 3. 1977, pp. 13–14.
Michalska, Anna: O pojęciu praw człowieka, in: Państwo i Prawo, 8. 1980, pp. 3–13.
Michalska, Anna: Prawa człowieka w systemie organizacji państw amerykańskich, in: Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny, 2. 1980, pp. 71–87.
Michalski, Wojciech: Potępianie tortur i nieludzkiego traktowania w działalności organów Organizacji Narodów Zjednoczonych, in: Sprawy Międzynarodowe, 6. 1977, pp. 166–171.
Modzelewski, Karol / Werblan, Andrzej / Walenciak, Robert: Polska Ludowa. 2017.
Modzelewski, Karol: Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca. 2013.
Motyka, Krzysztof: Sylwetka naukowa profesor Hanny Waśkiewicz (19 IV 1912 − 22 VIII 1993), in: Roczniki Nauk Społecznych, 22–23. 1994–1995, pp. 5–7.
Neneman, Władysław: Ochrona praw człowieka na forum ONZ, in: Sprawy Międzynarodowe, 31, 6. 1978, pp. 103–109.
[Olszewski, Jan]: Obywatel a Służba Bezpieczeństwa, in: Zeszyty Informacyjne BIPS Gdańsk – Warszawa. Praworządność. 1981.
Olszewski, Jan / Polak-Pałkiewicz, Ewa: Prosto w oczy. 1997.
Osiatyński, Wiktor: Prawa człowieka i ich granice. 2021.
Podemski, Stanisław: Karta Praw Człowieka, in: Polityka, 16. 1977, p. 4.
Symonides, Janusz: Międzynarodowa ochrona praw człowieka. 1977.
Szwagrzyk, Krzysztof: Golgota wrocławska 1945–1956. 1996.
Szwagrzyk, Krzysztof: Kryptonim “mordercy” (sprawa ppor. Mieczysława Bujaka). Studium prowokacji i terroru. 2009.
Walicki, Andrzej: Idee i ludzie. 2010.
Waśkiewicz, Hanna: Prawa człowieka. Pojęcie, historia, in: Chrześcijanin w świecie, 63–64. 1978, pp. 13–48.
Wieruszyński, Roman: Podstawowe obowiązki obywateli PRL. 1984.
Wieruszyński, Roman (ed.): Prawa człowieka. Model prawny. 1991.
Woźniak, Jerzy: Droga do wolnej Polski. 2011.
Zamroczyńska, Magdalena: Postępowania rehabilitacyjne osób skazanych za działalność na rzecz niepodległej Polski. 2018.
Pobrania
Sklep wydawnictwa:
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Marta Baranowska, Paweł Fiktus
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 73
Liczba cytowań: 0
