The territorial exchange between Poland and the USSR in 1951: demographic development and settlement network transformation over a 70-year period
DOI:
https://doi.org/10.12775/bgss-2023-0005Keywords
territorial exchange, geography, planning and development, settlement and cultural studies, migration and migration policy, demographyAbstract
In this article, we present a comparative analysis of the demographic development and changes in the settlement network over the last 70 years in the territories exchanged in 1951 between the USSR and Poland. We found that, within the territory ceded to the USSR, the traditional settlement pattern was restored and the settlement network was renewed up to 90%. Industrialization in the area resulted in the population growth reaching, at maximum, 40% greater numbers than in 1939. The territory ceded to Poland featured a “colonizational” pattern of resettlement and the population size remained much smaller as compared to 1951, directly before the exchange. However, in Poland, local people faced no obstacles to returning to the area. Conversely, the USSR deported most of the local inhabitants to distant parts of Ukraine and prevented people from the neighbouring locations from entering the area. Overall, based on the resettlement policy comparison we argue that, on the part of the USSR, an important rationale behind the exchange was to strengthen totalitarian control over the western regions of Ukraine by means of deportation and population dispersion
References
Biernacka, M. (1962). Dawne oraz współczesne formy organizacji pasterstwa w Bieszczadach (Traditional and newer forms of cattle farming in the Bieszczady - in Polish). Etnografia Polska, 6: 41–62.
Biernacka, M. (1973). Osady uchodźców greckich w Bieszczadach (Greek refugee settlements in the Bieszczady - in Polish). Etnografia Polska, 17(1): 83–94.
Biernacka, M. (1974). Kształtowanie się nowej społeczności wiejskiej w Bieszczadach (Formation of the new rural community in the Bieszczady - in Polish). Biblioteka Etnografii Polskiej. 29, Wrocław.
Biernacka, M. (1989). Społeczność wiejska po II wojnie światowej w Bieszczadach (Rural community after the World War II in the Bieszczady - in Polish). Etnografia Polska, 33(2): 137–149.
Buziewicz, M. (2001). Stąd nasz ród! Bełz, Krystynopol, Ostrów, Sokal, Uhnów, Waręż (That is where our kin comes from! Bełz, Krystynopol, Ostrów, Sokal, Uhnów, Waręż - in Polsih). Akcja HT–1951. Ustrzyki Dolne, 33–46.
Chilczuk, M. (1959). Kierunki rozwoju gospodarczego Bieszczad w planie perspektywicznym (Directions of economic development of Bieszczady in the long run plan - in Polish). Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 19: 37–93.
Dörn O. (2019). Cession. Oxford Public International Law. Available at: https://opil.ouplaw.com/view/10.1093/law:epil/9780199231690/law-9780199231690-e1377.
Duda, A. (2022) Duda: There will be no border between Ukraine and Poland. Perild. Available at: https://www.perild.com/2022/05/05/duda-there-will-be-no-border-between-ukraine-and-poland (Accessed: 7 May 2022)
Eberhardt, P. (2018). Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej (The Establishment of the Polish Eastern Boundary after World War Second in Polish). Dzieje Najnowsze, Rocznik L, 2: 87–118.
Izdebski, J., Kaczmarski, K. & Krzysztofiński, M. (Eds.) (2009). Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989 (Bieszczady in the Polish People's Republic 1944–1989 - in Polish). Rzeszów.
Jadam, H. (1975). Procesy integracji społeczno-kulturalnej osadników bieszczadzkich (Processes of socio-cultural integration of the Bieszczady settlers - in Polish), PhD thesis under the supervision of prof. J. Chałasiński. Warszawa: Instytut Socjologii UW.
Jadam, H. (1976). Pionierska społeczność w Bieszczadach (A pioneering community in the Bieszczady Mountains - in Polish). Rzeszów: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Kartografia ekstremalna (2022). Unia Metropolii Polskich opublikowała raport o uchodźcach z Ukrainy. Kartografia ekstremalna (in Polish). Available at: https://www.facebook.com/kartografiaekstremalna/posts/1899326566919851 (Accessed: 25 April 2022).
Kliashtorna N. (2006). Акція – 51. Останні свідки (Action – 51. The last witnesses - in Ukrainian). Vinnytsia.
Kliashtorna, N. (2011). 1951 рік. Як Польща і УРСР востаннє обмінялися територіями (1951. How Poland and the USSR last exchanged territories - in Ukrainian). Available at: https://www.istpravda.com.ua/articles/2011/08/20/53053/ (Accessed: 24 April 2022).
Kubiiovych V. (1983). Етнічні групи південнозахідньої України (Галичини) на 1.1.1939: : нац. статистика Галичини (Ethnic groups of the South-Western Ukraine (Galicia) as of 1.1.1939: national statistics of Galicia - in Ukrainian). Wiesbaden: Harrassowitz.
Kyslyi V. (2009). Статистика переселенсько-депортаційних процесів в українському середовищі Холмщини, Надсяння і Лемківщини: шлях до радянської України (1944 – 1951 рр.) (Statistics on migration and displacement among Ukrainians of Kholmschyna, Nadsiannia, and Lemkivschyna: the way towards Soviet Ukraine (1944–1951) - in Ukrainian). In: Науковi записки. Збiрник праць молодих вчених та аспiрантiв (Scientific notes. Collection of works of young scientists and graduate students), 17. Kyiv.
Maryański, A. (1961a). Osadnictwo pionierskie we wschodniej czesci Bieszczadow polskich (Pioneer settlement in the eastern part of the Polish Bieszczady - in Polish). Czasopismo Geograficzne, 32(2): 235–237.
Maryański, A. (1961b). Współczesne migracje ludności w podkarpackich powiatach woj. Rzeszowskiego (Modern population migrations in Subcarpathian counties, Rzeszów Voivodeship). In: A. Maryański & L. Kosiński (Eds.), Materiały do geografii zaludnienia Polski i Czechosłowacji (Materials on the geography of settlement of Poland and Czechoslovakia), 1–26. Dokumentacja Geograficzna, 5. Warszawa: IG PAN.
Maryański, A. (1962). Z zagadnień ludnościowych powiatu ustrzyckiego (On the issues of the population of Ustrzyki County - in Polish). Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie Prace Geograficzne, 10: 191–202.
Maryański, A. (1963). Współczesne migracje ludnosci w południowej części pogranicza polsko-radzieckiego i ich wpływ na rozmieszczenie sił wytwórczych tego obszaru (Modern population migrations in the southern part of the Polish-Soviet border and their impact on the distribution of productive forces in this area - in Polish). Kraków: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
Maryański, A. (1964). Problemy ponownego zasiedlania południowo-wschodniego pogranicza Polski (Problems of the resettlement of the south-east borderlands of Poland - in Polish). Studia Demograficzne, 5: 95–104.
Nadolskyi I. (2008). Депортаційна політика сталінського тоталітарного режиму в західних областях України (1939–1953 рр.) (Stalinist totalitarian regime deportation policy in the western oblasts of Ukraine (1939–1953) - in Ukrainian). Lutsk.
Nitochko, I. (2016). 126 днів : Історія останньої депортації (126 days: a history of the last deportation - in Ukrainian). Odesa.
Popp, R. (2016). Переміщення населення Дрогобицької області (1944–1953) (Drohobytska oblast population displacement (1944–1953) - in Ukrainian). Східноєвропейський історичний вісник (East European Historical Bulletin), 1: 69–74. DOI: https://doi.org/10.24919/2519-058x.1.101411.
Potaczała, K. (2017). To nie jest miejsce do życia. Stalinowskie wysiedlenia znad Bugu i z Bieszczad (This is not a place to live. Stalinist expulsions from the Bug River and the Bieszczady - in Polish). Prószyński Media.
Romański, M. (2008). Greckie mniejszości narodowe w województwie rzeszowskim 1949–1975 (Greek minorities in Rzeszów Voivodeship 1949–1975 - in Polish). Rocznik Historyczno-Archiwalny, t. 19.
Tebinka, J. (1994). Proponowana zmiana polskiej granicy wschodniej w 1952 r. (Proposed change to the Polish eastern border in 1952 - in Polish). Dzieje Najnowsze, Rocznik, 26(3): 71–74.
Trzeszczyńska, P. (2016). Pamięć o nie-swojej przeszłości. Przypadek Bieszczadów (Memory of the not one’s own past. The case of the Bieszczady - in Polish). Kraków: Wydawnictwo UJ.
URS (2022). Ukrainian Refugee Situation. Available at: https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine (Accessed: 28 April 2022).
Wawryniuk, A. (2012a) Wymiana odcinków granicznych pomiędzy Polską a ZSRR w 1951 r. – Ustrzyki Dolne (Borderland sections exchange between Poland and the USSR in 1951 – Ustrzyki Dolne - in Polish). In: Youth policy: problems and perspectives. Drohobych, 196–204.
Wawryniuk, A. (2012b). Wymiana terytoriów przygranicznych Polski i ZSRR w 1951 roku. Zarys problemu w oparciu o polskie źródła archiwalne (Borderland territory exchange between Poland and the USSR in 1951. An outline of the problem based on Polish archival sources - in Polish). Krakowskie Pismo Kresowe, 4: 191–228.
Wawryniuk, A. (2015). Granica polsko-sowiecka po 1944 roku (na odcinku z Ukraina) (Polish-Soviet border after 1944 (on the section with Ukraine) - in Polish). Chełm: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa.
Wbieszczady (2022). Łodyna. W budynku byłej szkoły podstawowej działa punkt recepcyjny dla uchodźców z Ukrainy. Available at: https://wbieszczady.pl/lodyna-w-budynku-bylej-szkoly-podstawowej-dziala-punkt-recepcyjny-dla-uchodzcow-z-ukrainy/ (23 April 2022)
Witalec, R. (2009). Mniejszość grecka w Bieszczadach w świetle dokumentów wytworzonych przez UB–SB (The Greek minority in the Bieszczady Mountains in the light of documents produced by the UB–SB - in Polish). In: J. Izdebski, K. Kaczmarski, & M. Krzysztofiński (Eds.), Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, 185–195. Instytut Pamięci Narodowej, Rzeszów.
Wolski, J. (Ed). (2016). Bojkowszczyzna zachodnia – wczoraj, dziś i jutro (Western Boiko Region – yesterday, today and tomorrow - in Polish). Tom 1 i 2. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Wójcik, Z.K. (2009). Zmiana granicy wschodniej Polski Ludowej w 1951 r. (zarys problematyki) (Changes to the eastern border of the Polish People’s Republic in 1951 (defining the problem) - in Polish). In: J. Izdebski, K. Kaczmarski, & M. Krzysztofiński (Eds.), Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989 (Bieszczady in People's Poland 1944–1989), 125–130. Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej.
Zastavnyi, F. (1956). Львівсько-Волинський вугільний басейн (Економіко-географічний нарис) (Lviv-Volyn coal basin (Economic-geographical essay) - in Ukrainian). Lviv.
Zełenski, W. (2022). Zełenski: Tak naprawdę nie mamy już granicy z przyjazną Polską (Zełenski: So, we really don't have a border with friendly Poland anymore). Dziennik Gazeta Prawna. Available at: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/swiat/artykuly/8372736,zelenski-wojna-w-ukrainie-relacje-z-polska-duda-pomoc.html (Accessed: 7 May 2022).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Roman Lozynskyy, Roman Slyvka, Viktoriya Pantyley, Yulian Braychevskyy
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Title, logo and layout of journal Bulletin of Geography. Socio-economic Series are reserved trademarks of Bulletin of Geography. Socio-economic Series.Stats
Number of views and downloads: 584
Number of citations: 0
