W sprawie metody badań wczesnośredniowiecznych szlaków dalekosiężnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2013.005Słowa kluczowe
droga, szlak, osadnictwo, wczesne średniowieczeAbstrakt
Artykuł jest próbą rozróżnienia dwóch podstawowych dla badań nad wczesnośredniowieczną komunikacją terminów, które zazwyczaj w literaturze archeologicznej i historycznej są używane jako synonimy. Proponowane ujęcie dróg jako połączeń lokalnych oraz szlaków jako połączeń dalekosiężnych nawiązuje do niegdysiejszej metody badań opracowanej przez Teresę Dunin-Wąsowicz, ale kładzie nacisk na komplementarność drugiego z wymienionych rodzajów.
Bibliografia
Berezowski S. 1975 Zarys geografii komunikacji, Warszawa.
Bienias D. 1997 Warunki środowiska przyrodniczego wczesnośredniowiecznego szlaku komunikacyjnego z Kujaw do Prus, [w:] Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek). Studia i materiały, red. W. Chudziak, Toruń, s. 33–55.
Bogucki M. 2010 Występowanie dirhemów na ziemiach pruskich, Pruthenia, t. 5, s. 253–258.
Bromek K. 1956 (rec.) A. Speck, die historisch-geographische Entwicklung des sächsischen Strassennetzes, Leipzig 1953, Przegląd Geograficzny, t. 28,
s. 187–188.
Brückner A. 1985 Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Buck C. D. 1988 A dictionary of selected synonyms in the principal Indo–European languages: a contribution to the history of ideas, Chicago–London.
Bukowski Z. 1988 Critically about so-called amber route in the Odra and Vistula river basin in the early iron age, Archaeologia Polona, t. 28, s. 71–122.
Bylina S. 2000 Bezdrożem, drożyskiem, meszną drogą, meszną ścieżką, [w:] Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Bartoszewicz i in., Warszawa, s. 335–343.
Christaller W. 1963 Ośrodki centralne w Południowych Niemczech, Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, z. 1: Teoria ośrodków centralnych, s. 1–72.
Chudziak W. 1997 Wczesnośredniowieczny szlak komunikacyjny z Kujaw do Prus – studium archeologiczne, [w:] Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek). Studia i materiały, red. W. Chudziak, Toruń, s. 9–31.
Ciesielska A. 2012 Przemiany kulturowe na obszarze między Odrą a Wisłą na przełomie starożytności i średniowiecza. Studium metodologiczne, Poznań.
Denecke D. 1977 Methoden und Ergebnisse der historisch-geographischen und archäologischen Untersuchung und Rekonstruktion mittelalterlicher Verkehrswege, [w:] Geschichtswissenschaft und Archäologie. Untersuchungen zur Siedlungs-. Wirtschafts-, und Kirchengeschichte, red. H. Jankhun, R. Wenskus, Singmaringen, s. 433–483.
Earle T. 1991 Paths and roads in evolutionary perspective, [w:] Ancient roads networks and settlement hierarchies in the New World, red. Ch. D. Trombold, Cambridge, s. 10–16.
Etimologičeskij slovar’ 1978 Etimologičeskij slovar’ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, t. 5, red. O. N. Trubačev, Moskva.
Filipowiak W. 1963 Najstarszy trakt Pomorza, [w:] Munera archaeologica Iosepho Kostrzewski qiunquagesimum annum optimarum atrium studiis deditum peragenti ab amicis collegis discipulis oblata, red. K. Jażdżewski, W. Hensel, W. Kóčka, Poznań, s. 383–395.
Filipowiak W. 2006 Wczesnośredniowieczna „linia żeglugowa” Hedeby (Haithabu)–Starigard (Oldenburg)-Wolin, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, red. M. Dworczyk i in., Szczecin–Wrocław, s. 331–340.
Firszt S. 1993 Wykorzystanie śródlądowych szlaków wodnych we wczesnym średniowieczu na obszarze Polski, [w:] Karta kulturowa rzeki. Referaty wygłoszone na sympozjum w Rudach 4–5 listopada 1992, red. G. Bożek, Katowice, s. 91–95.
Forczek-Brataniec U. 2008 Widok z drogi. Krajobraz w percepcji dynamicznej, Katowice.
Górecki J. 2001 Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej monarchii piastowskiej, Poznań.
Hassig R. 1991 Roads, routes, and ties that bind, [w:] Ancient roads networks and settlement hierarchies in the New World, red. Ch. D. Trombold, Cambridge, s. 17–27.
Hensel W. 1987 Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa.
Hindle B. P. 1989 Medieval roads, Aylesbury.
Kiersnowscy T. i R. 1970 Życie codzienne na Pomorzu wczesnośredniowiecznym (wiek X–XII), Warszawa.
Klimek R. 2010 O dirhemach, Prusach i poszanowaniu prawa, czyli w odpowiedzi dr. Mateuszowi Boguckiemu, Pruthenia, t. 5, s. 259–265.
Kowalczyk E. 1992 „Nazwy obronne” Słup, Samborza i Zawada a zagadnienie obrony stałej ziem polskich w średniowieczu, Warszawa.
Kowalczyk E. 2003 Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Pisą), Warszawa.
Krzyżanowski W. 1957 Zagadnienia teoretyczno-ekonomiczne geografii transportu, Przegląd Geograficzny, t. 29, s. 287–315.
Kurkina L. V. 1968 Iż nablûdenij nad nekotorymi nazvaniâmi dorog u tropinok v slavânskih âzykah, Etimologiâ, s. 92–105.
Kurnatowscy Z. i S. 1983 Problematyka kształtowania się osiedli wczesnomiejskich w Wielkopolsce, [w:] Studia z dziejów Zachodniej Słowiańszczyzny: materiały z sesji poświęconej pamięci profesora dra Wojciecha Kóčki, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań, s. 89–104.
Kurnatowscy Z. i S. 1996 Znaczenie komunikacji wodnej dla społeczeństw pradziejowych i wczesnośredniowiecznych w Polsce, [w:] Słowiańszczyzna w Europie, t. 1, red. Z. Kurnatowska, Wrocław, s. 117–123.
Kurnatowski S. 1974 O zasadach regionalnych badań osadniczych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 22, z. 3, s. 545–555.
Leciejewicz L. 1992 Rola mniejszych rzek w dziejach dawnych społeczeństw na przykładzie Parsęty, Rzeki, t. 1, s. 121–140.
Moździoch S. 1999 Miejsca centralne Polski wczesnopiastowskiej. Organizacja przestrzeni we wczesnym średniowieczu jako źródło poznania systemu społeczno–gospodarczego, [w:] Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie, Spotkania Bytomskie, t. 3, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 21–51.
Nosov E. N. 1998 The Varangian problem: Russian historical tradition vs. new archaeological evidence, [w:] Studien zur Archäologie des Ostseeraumes.Von Eisenzeit zum Mittelalter. Festschrift für Michael Müller-Wille, red. A. Wesse, Neumünster, s. 61–66.
Nowosielska E. 1992 Teoria Christallera – prawda i mity (W sprawie nieporozumień pojęciowych), Dokumentacja Geograficzna, z. 3, Warszawa-Wrocław-Kraków.
Pirenne H. 1965 Economic and Social History of Medieval Europe, London.
Poleski J. 2006 Przyczynek do poznania wczesnośredniowiecznego osadnictwa w polskiej części Karpat Zachodnich – dolina Dunajca i Raby, [w:] Wczesne średniowiecze w Karpatach Polskich, red. J. Garncarski przy współpracy A. Muzyczyk, M. Pawłowska, Krosno, s. 33–75.
Poppe A. 1958 Gród Wołyń, Studia Wczesnośredniowieczne, t. 4, s. 226–291.
Pounds N. J. G. 1974 An Economic History of Medieval Europe, London.
Pounds N. J. G. 1980 An Historical Geography of Europe 450 BC–AD 1330, Cambridge.
Powierski J. 1976 Z najnowszych badań nad rolą środowiska geograficznego w dziejach północno-wschodnich ziem Polski w średniowieczu, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 131, s. 93–120.
Rączkowski W. 2011 Kwestia identyfikacji przeszłych szlaków tranzytowych metodami teledetekcyjnymi, [w:] Między Bałtykiem a Morzem Czarnym. Szlaki międzymorza IV–I tys. przed Chr., red. M. Ignaczak, A. Kośko, M. Szmyt, Poznań, s. 61–69.
Robak Z. 2006 Urządzenia komunikacyjne i środki transportu lądowego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu (na tle ziem ościennych), Kraków (http://www.academia.edu/2541870/Urzadzenia_komunikacyjne_i_srodki_transportu_ladowego_na_ziemiach_polskich_we_wczesnym_sredniowieczu, dostęp 9.06.2013).
Robak Z. 2009 Wczesnośredniowieczny wóz w Polsce, Zbornik Filozofickej Fakulty Univerzity Komenského, t. 26, s. 175–188.
Rosset A. 1974 Drogi i mosty w średniowieczu i w czasach odrodzenia, Warszawa.
Sadowski J. N. 1876 Drogi handlowe Greków i Rzymian przez porzecza Odry, Wisły, Dniepru i Niemna do wybrzeży Morza Bałtyckiego, Pamiętnik Akademii Umiejętności, Wydział filologiczny i historyczno-filozoficzny, t. 3, Kraków.
Samsonowicz H. 1973 Osie drożne Polski późnośredniowiecznej, Przegląd Historyczny, t. 64, s. 697–716.
Sędzik W., Sławski F. 1981 *Dorga, [w:] Słownik prasłowiański, t. 4, red. F. Sławski, Wrocław, s. 113–115.
Skrzyńska-Jankowska K. 2006 Early medieval portages on the trade route between the Baltic and Black Sea: a case study from Polish-Rus’ borderlands, [w:] The significance of portages. Proceedings of the first international conference on the significance of portages, 29th Sept–2nd Oct 2004, in Lyngdal, Vest-Agder, Norway, arranged by the County Municipality of Vest-Agder, Kristiansand, red. Ch. Westerdahl, Oxford, s. 199–207.
Siemianowska E. [w druku a] O drogach, szlakach, babach, Prusach i metodzie czyli na marginesie polemiki między Mateuszem Boguckim a Robertem Klimkiem, Pruthenia, t. 7.
Siemianowska E. [w druku b] O zastosowaniu modeli teoretycznych w badaniach nad ośrodkami miejskimi w średniowieczu, Archaeologia Historia Polona, t. 22.
The significance 2006 The significance of portages. Proceedings of the first international conference on the significance of portages, 29th Sep–-2nd Oct 2004, in Lyngdal, vest-Agder, Norway, arranged by the County Municipality of Vest-Agder, Kristiansand, red. Ch. Westerdahl, Oxford.
Sindbæk S. M. 2001 An object of exchange brass-bars and the routinization of Viking-age long-distance exchange in the Baltic area, Offa, t. 58, s. 48–60.
Sindbæk S. M. 2007 The small world of the Vikings: networks in early medieval communication and exchange, Norwegian Archaeological Review, t. 40, s. 59–74.
Stobiecki R. 2006 Między kontynuacją a dyskontynuacją, [w:] Humanistyka polska w latach 1945–1990, red. U. Jakubowska, J. Myśliński, Warszawa, s. 127–156.
Surowiecki W. 1811 O rzekach y spławach Kraiów Xięstwa Warszawskiego, Warszawa.
Szilágyi M. 2012 Medieval roads in Transdanubia – the method and the potentials of their historical and archaeological investigations, Hungarian Archaeology, Summer, s. 1–4 (E-Journal, www.hungarianarchaeology.hu, dostęp 29.01.2013).
Tarski I. 1968 Koordynacja transportu, Warszawa.
Trombold Ch. D. 1991 An introduction to the study of ancient New World road networks, [w:] Ancient roads networks and settlement hierarchies in the New World, red. Ch. D. Trombold, Cambridge, s. 1–9.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 1953 W sprawie metody badań przebiegu wczesnośredniowiecznych dróg lądowych Polski, Przegląd Zachodni, nr 9–10, s. 310–320.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 1957 Wczesnośredniowieczne przeprawy nad środkową Wisłą, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 5, nr 3/4, s. 433–453.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 1961 Uwagi w sprawie badań nad siecią drożną wczesnośredniowiecznej Małopolski, Zespół Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej. Sprawozdania, t. 3, s. 56–66.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 1981 Wczesnośredniowieczna sieć drożna na Podlasiu [w:] Dzieje Sokołowa Podlaskiego i jego regionu, red. J. Kazimierski, Warszawa 1982, s. 41–57.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 1995 Człowiek i woda w średniowiecznej Europie. Stan i perspektywy badań, [w:] Ekologia człowieka – historia i współczesność, red. B. Kuźnicka, Warszawa, s. 47–73.
Wąsowiczówna (Dunin-Wąsowicz) T. 2011 Drogami średniowiecznej Polski: studia z dziejów osadnictwa i kultury, Warszawa.
Westerdahl Ch. 2006 The relationship between land roads and sea routes in the past – some reflections, Deutsches Schiffahrtsarchiv, t. 29, s. 59–114.
Weymann S. 1938 Cła i drogi handlowe w Polsce piastowskiej, Poznań.
Weymann S. 1953 Ze studiów nad zagadnieniem dróg w Wielkopolsce od X do XVIII wieku, Przegląd Zachodni, nr 9–10, s. 194–253.
Wielopolski A. 1975 Zarys gospodarczych dziejów transportu do roku 1939, Warszawa.
Wielowiejski J. 1980 Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Wrocław.
Wielowiejski J. 1984 Na drogach i szlakach Rzymian, Warszawa.
Wrzesiński J. 2002 Środki i urządzenia komunikacyjne Polski wczesnopiastowskiej na podstawie dotychczasowych znalezisk archeologicznych, [w:] Trakt cesarski Iława–Gniezno–Magdeburg, red. W. Dzieduszycki, M. Przybył, Poznań, s. 217–246.
Wyrozumska B. 1977 Drogi ziemi krakowskiej do końca XVI wieku, Wrocław.
Zalewska A. 2009 Methodological reflections over the terms rzeka–szlak (river route) used in scientific discourse, Situne Dei, s. 103–109.
Zipser T. 1997 Rzeki a kształtowanie się regionów, Rzeki, t. 6, s. 107–122.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 754
Liczba cytowań: 0
