Krzemienne zbrojniki broni miotanej z ziemi chełmińskiej w świetle analiz traseologicznych i badań eksperymentalnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2012.002Abstrakt
Głównym celem badań opisanych w artykule była szczegółowa klasyfikacja śladów użytkowych, powstających na krzemiennych zbrojnikach broni miotanej po trafieniu w różne typy materiałów organicznych i nieorganicznych. Badania te miały umożliwić weryfikację dotychczasowych ustaleń w tym względzie, ze szczególnym uwzględnieniem problemu grupy zniszczeń mikroskopowych (mikrowykruszeń, wyświeceń i śladów liniowych). Aby umożliwić identyfikację wszystkich istotnych elementów diagnostycznych listę mikrośladów charakteryzujących zbrojniki broni miotanej tworzono na podstawie bieżących obserwacji mikroskopowych, jedynie pośrednio opierając się o funkcjonujące schematy. Stworzona klasyfikacja obejmuje 22 cechy diagnostyczne, podzielone na 4 grupy główne: złamania, retusze, wyświecenia i ślady liniowe. Informacje uzyskane na drodze badań traseologicznych i doświadczalnych wykorzystano do analizy zbrojników broni miotanej datowanych na okres od paleolitu schyłkowego do wczesnej epoki brązu, pochodzących ze stanowisk archeologicznych znajdujących się w północno-wschodniej części Niżu Polskiego.
Bibliografia
Wykaz skrótów:
-A.Ant. – American Antiquity, Washington.
-JFA – Journal of Field Archaeology, Boston.
Literatura:
Andrewsky Jr. W.
-2005 Lithic, macroscopic approaches to analysis, Cambridge.
Barton R. N. E., Bergman C. A
-1982 Hunters at hengistbury. Some evidence from experimental archaeology, World Archaeology, t. 14, nr 2, s. 237–248.
Bratlund B.
-1999 A survey of the Ahrensburgian faunal assemblage of Stellmor, [w:] Tanged points cultures in Europe. Read at the international archaeological symposium, Lublin, september, 13–16, 1993, red. S. K. Kozłowski,
J. Gurba, L. L. Zaliznyak, Lublin, s. 47–59.
Borkowski W.
-2002 Grociki z krzemienia świeciechowskiego w kulturze złockiej, [w:] Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach, t. 4, red. B. Matraszak, S. Sałaciński, Warszawa, s. 267–278.
Borkowski W., Kowalewski M.
-1997 Krzemienne groty strzał z epoki brązu z terenów Mazowsza i Podlasia, [w:] Z badań nad krzemieniarstwem epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, red. J. Lech, D. Piotrowska, Warszawa, s. 205–214.
Browne J.
-1940 Projectile points, A.Ant., t. 5, nr 3, s. 209–213.
Bryk J.
-1928 Kultury epoki kamienia na wydmach zachodniej części południowego Wołynia, Lwów.
Caspar J.-P., De Bie M.
-1996 Preparing for the hunt in the Late Paleolithic camp at Rekem, Belgium, JFA, t. 23, nr 4, s. 437–460.
Cheshier J., Kelly R. L.
-2006 Projectile point shape and durability. The effect of thickness. Length, A.Ant., t. 71, nr 2, s. 353–363.
Clark G., Piggott S.
-1970 Społeczeństwa prahistoryczne, Warszawa.
Comstock P.
-1992 Ancient european bows, [w:] The traditional bowyer’s Bible, t. 2, red. J. Hamm, New York, s. 81–99.
Crombe P., Perdaen Y., Sergant J., Caspar J. P.
-2001 Wear analysis on Early Mesolithic microliths from the Verrebroek site, East Flanders, Belgium, JFA, t. 28, nr 3/4, s. 253–269.
Cyrek K.
-2002 Paleolit schyłkowy i mezolit w dolinie Wisły pomiędzy Toruniem a Grudziądzem, [w:] Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość, red. B. Wawrzykowska, Toruń, s. 81–90.
Czebreszuk J.
-1996 Społeczności Kujaw na początku epoki brązu, Poznań.
Dockall J. E.
-1997 Wear traces and projectile impact. A review of the experimental and archaeological evidence, JFA, t. 24, nr 3, s. 321–331.
Domańska L.
-1987 Wytwórczość krzemieniarska grupy łupawskiej kultury pucharów lejkowatych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica, z. 8, s. 17–61.
Epstein J. F.
-1963 The burin-faceted projectile point, A.Ant., t. 29, nr 2, s. 187–201.
Fischer A.
-1989 Hunting with fl int-tipped arrows: Results and experiences from practical experiments, [w:] The Mesolitihic in Europe. Papers presented at the Third International Symposium, red. C. Bonsall, Edinburgh, s. 29–39.
Fischer A., Hansen P. V., Rasmussen P.
-1984 Macro and micro wear traces on lithic projectile points. Experimental results and prehistoric examples, Journal of Danish Archaeology, t. 3, s. 19–46.
Galiński T.
-1997 Mezolit Europy, Szczecin.
Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VIII–VI tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy, Szczecin.
Geneste J. M., Plisson H.
-1989 Analyse technologique des pointes a cran Solutréennes du Placard (Charente), du Fourneau du Diable, du Pech de la Boissière et de Combe Saunière (Dordogne), Paleo, t. 1, s. 65–106.
Gijn van A. L.
-1989 The wear and tear of fl int principles of functional analysis applied to Dutch Neolithic assemblages, Acta Praehistorica Leidensia, t. 22, Leiden.
Ginter B., Kozłowski J. K.
-1990 Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu, Warszawa.
Holdaway S.
-1989 Were there hafted projectile points in the Mousterian?, JFA, t. 16, nr 1, s. 79–85.
Ho Ho Committee
-1979 The Ho Ho classifi cation and nomenclature Committee Report, [w:] Lithic, s. 133–135.
Inizan M.-L, Reduron-Ballinger M., Roche H., Tixier J.
-1999 Technology and terminology of knapped stone, Cercle de Recherches et d’Etudes Préhistoriques, Meudon.
The Interpretative Possibilities 1990 The Interpretative Possibilities of Microwear Studies. Proceedings of the International Conference on Lithic Use-wear Analysis, 15th–17th February 1989 in Uppsala, Sweden, red. B. Gräslund i in., Societas Archaeologica Upsaliensis, t. 14, Uppsala.
Jażdżewski K.
-1936 Kultura pucharów lejkowatych w Polsce Zachodniej i Środkowej, Poznań.
Juel Jensen H.
-1994 Flint tools and plant working, hidden traces of stone age technology. A use wear study of some danish mesolithic and TRB implements, Aarhus.
Juel Jensen H., Petersen E. B.
-1985 A functional study of lithic from Vaenget Nord. A mesolithic site at Vedbaek, N. E. Sjælland, Journal of Danish Archaeology, t. 4, s. 40–51.
Junkmanns J.
-2001 Pfeil und Bogen. Herstellung und Gebrauch in der Jungsteinzeit, Kiel.
Keeley L. H.
-1980 Experimental determination of stone tool uses, London.
Kempisty A.
-1973 Kultura ceramiki „grzebykowo-dołkowej” na Mazowszu i Podlasiu, Wiadomości Archeologiczne, t. 38, s. 3–76.
Kirkowski R.
-1993 Annowo, gm. Gruta, stanowisko 7. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej, [w:] Archeologiczne badania weryfikacyjno-sondażowe stanowisk neolitycznych na terenie województwa toruńskiego w latach 1992 i -1993, red. J. Grześkowiak, Toruń, s. 37–47.
Korobkowa G. F.
-1999 Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, Toruń.
Kozłowski L.
-1923 Epoka kamienia na wydmach wschodniej części Wyżyny Małopolskiej, Lwów–Warszawa.
Król D.
-1983 Uwagi o krzemieniarstwie kultury rzucewskiej, [w:] Problemy epoki kamienia na Pomorzu, red. T. Malinowski, Słupsk, s. 229–238.
Kukawka S., Wawrzykowska B.
-1996 Sprawozdanie z badań archeologicznych kompleksu stanowisk schyłkowo paleolitycznych w Brzozie, gmina Wielka Nieszawka przeprowadzonych w okresie 9–23 września 1996 r., maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu, Toruń.
Libera J.
-2001 Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
Majewski E.
-1904 Powiat stopnicki pod względem przedhistorycznym, Światowit, t. 5, s. 111–176.
Małecka-Kukawka J., Kukawka S.
-1984 Krzemienne groty strzał kultury pucharów lejkowatych na Pomorzu, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Archeologia 8, s. 3–34.
Nance J. D.
-1971 Functional interpretations from microscopic analysis, A.Ant., t. 36, nr 3, s. 361–366.
Nowak D.
-2006 Zbrojniki broni miotanej w epoce kamienia i wczesnej epoce brązu na terenie Ziemi Chełmińskiej. Analiza typologiczna i traseologiczna, maszynopis pracy magisterskiej w bibliotece Instytutu Archeologii UMK, Toruń.
Nuzhnyi D.
-1990 Projectile damage on upper paleolithic microliths. Use of bow and arrow among pleistocene hunters in the Ukraine, [w:] The Interpretative Possibilities of Microwear Studies. Proceedings of the International Conference on Lithic Use-wear Analysis, 15th–17th February 1989 in Uppsala, Sweden, red. B. Gräslund i in., Societas Archaeologica Upsaliensis, t. 14, Uppsala, s. 113–124.
-1993 Projectile weapons and technical progress in the stone age, [w:] Traces et function: les gestes retrouvés, red. P. C. Anderson i in., Liège, s. 41–53.
Odell G. H.
-1975 Micro-wear in perspective. A sympathetic response to Lawrence H. Keeley, World Archaeology, t. 7, nr 2, s. 226–240.
-1981 The mechanics of use-breakage of stone tools. Some testable hypotheses, JFA, t. 8, nr 2, s. 197–209.
-1988 Addressing prehistoric hunting practices through stone tool analysis, American Anthropologist, New Series, t. 90, nr 2, s. 335–356.
-2003 Lithic analysis, Tulsa.
-Odell G. H., Cowan F.
-1986 Experiments with spears and arrows on animal targets, JFA, t. 13, s. 195–212.
-Odell G. F., Odell-Vereecken F.
Verifying the reliability of lithic use-wear assassments by ‘blind tests’. The low-power approach, JFA, t. 7, nr 1, s. 87–120.
-Osipowicz G.
Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne, Toruń.
Pianowski Z.
-1977 Analiza traseologiczna wyrobów krzemiennych ze stanowiska schyłkowopaleolitycznego Wapiennik I/64, woj. Częstochowa, Sprawozdania Archeologiczne, t. 29, s. 206–220.
Rosendahl G., Beinhauer K.-W., Löscher M., Kreipl K., Walter R., Rosendahl W.
-2002 Le plus vieil arc du monde? Une pièce intéressante en provenance de Mannheim, Allemagne, L’anthropologie 110, s. 371–382.
Shea J. J.
-1988 Spear point from the middle paleolithic of the levant, JFA, t. 15, nr 4,
s. 441–450.
-1993 Lithic use-wear evidence for hunting in the Levantine Middle Paleolithic,
[w:] Traces et fonction: les gestes retrouvés, red. P. C. Anderson i in.,
Liège, s. 21–30.
Solecki R. L.
-1992 More on hafted projectile points in the Mousterian, JFA, t. 19, nr 2,
s. 207–212.
-Stodiek U., Paulsen H.
„Mit dem Pteil, dem Bogen...”, Technik dez steinzeitlichen Jagd, Oldenburg.
Sulgostowska Z., Hoffmann M.
-1993 Kościane ostrze mezolityczne z wkładkami krzemiennymi z Tłokowa,
woj. olsztyńskie – Aspekt technologiczny, Archeologia Polski, t. 38, z. 1,
s. 75–87.
Traces et fonction
-1993 Traces et fonction: les gestes retrouvés, red. P. C. Anderson i in., Liège.
Vaughan P. C.
-1985 Use-wear analysis of fl aked stone tools, Tuscon.
Winiarska-Kabacińska M.
-2002 Analiza funkcjonalna narzędzi ze stanowiska 10 w Krakowie-Kurdwanowie, [w:] Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce. Południowe obejście Krakowa. Materiały z epoki kamienia i wczesnego okresu epoki brązu, red. P. Włodarczyk, Via Archaeologica, t. 2, Kraków, s. 105–125.
-2007a Dąbrowa Biskupia 71: Mesolithic hunters’ camp?, [w:] Contributions to the Central European Stone Age, papers dedicated to the late Professor Zbigniew Bagniewski, red. M. Masojć i in., Wrocław, s. 153–160.
-2007b Analiza funkcjonalna wybranych narzędzi ze stanowiska mezolitycznego Luta i „Wójtowa Góra” (zespoły 1 i 2), [w:] H. Więckowska, M. Chmielewska, Materiały do badań osadnictwa mezolitycznego w mikroregionie Luta, województwo lubelskie, Warszawa, s. 163–168.
Żurek J.
-1954 Osada z młodszej epoki kamiennej w Rzucewie, pow. Wejherowski i kultura rzucewska, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 4, s. 1–42.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 936
Liczba cytowań: 0
