W sprawie metalowej części pasa z główką byka z Burkatu pod Działdowem
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2024.010Słowa kluczowe
starożytne dewocjonalia, plastyka bukefaliczna, rzeźnicze pasy cechowe, europejskie BarbaricumAbstrakt
Z obszaru dorzeczy Odry i Wisły pochodzi niewielka liczba dewo- cjonaliów starożytnych. Za jedno z nich dotychczas uważano znalezioną jeszcze w okresie międzywojennym zawieszkę brązową ze starannie wymodelowaną i szczegółowo wycyzelowaną główką byka odkrytą luźno w Burkacie pod Dział- dowem. Ostatnio na analogiczny przedmiot natrafiono w ziemi ornej w Solcu Kujawskim. Badanie specjalistyczne z zastosowaniem spektrometrii rentgenow- skiej wykazało, że został wykonany z praktycznie czystego mosiądzu o cechach nowożytno-współczesnego stopu. To z kolei skłoniło do dalszego poszukiwania wzorców dla niego i zawieszki z Burkatu w nieodległej rzeczywistości kulturo- wej. Uwagę zwróciły przy tym bardzo podobne, a niekiedy wręcz analogiczne elementy metalowe nowożytnych pasów rzeźniczych, zdobione często motywem główki byka będącym ważnym symbolem cechowym. W artykule została również omówiona problematyka innej plastyki dewocjonalnej o cechach starożytnych występująca na obszarze europejskiego Barbaricum, do której należą głównie brą- zowe figurki z przedstawieniami bóstw rzymskich. W ich przypadku podkreślono zróżnicowany mechanizm adaptacji wśród północnych barbarzyńców, poczynając od traktowania ich jako zwykłego złomu wykorzystywanego w lokalnej produkcji metalurgicznej, a kończąc na czytelnym na Pomorzu Nadodrzańskim zwyczaju składania figurek w charakterze wotów w szeroko pojętym środowisku wodnym.
Bibliografia
Cezar – Caesar, Commentarii de Bello Gallico, tłum. H.J. Edwards, The Gallic War, Loeb Classical Library 72, Cambridge 1917.
Tacyt – P. Cornelius Tacitus, Germania, tłum. T. Płóciennik, Fontes Historiae Antiquae, Zeszyty Źródłowe Zakładu Historii Społeczeństw Antycznych X, Poznań 2008.
Antoniewicz W., 1931, Notatki archeologiczne. 1. Brązowa główka wołu z Burkat pod Dział- dowem, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne 13, s. 86–90.
Biborski M., 2017, A figurine of Amor from Huczwice, Baligród Commune, Lesko District, in south-eastern Poland. A rare Roman import from the territory of the European Barbaricum, [w:] Interaktion ohne Grenzen. Beispiele archäologischer Forschungen am Beginn des 21. Jahrhunderts, Bd. 1, red. B.V. Eriksen, A. Abegg-Wigg, R. Bleide, U. Ickerodt, Schleswig, s. 399–409.
Bokiniec E., Garbacz-Klempka A., 2017, Na skraju Pradoliny Wisły – materiały z cmenta- rzyska kultury wielbarskiej w Rzęczkowie, pow. toruński, w świetle kontaktów kultu- rowych, [w:] Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu, red. M. Fudziński, W. Świętosławski, W. Chudziak, Gdańsk, s. 165–190.
Cech, 1958, 1818–1958, 140 lat cechu rzeźników i wędliniarzy w Łodzi, Łódź. Chmiel A., 1930, Rzeźnicy krakowscy, Kraków.
CRFB D1, 1994, Corpus der römischen Funde im europäischen Barbaricum. Deutschland, Bd. 1: Bundesländer Brandenburg und Berlin, oprac. R. Laser, H.U. Voss et al., Bonn.
CRFB D3, 1998, Corpus der römischen Funde im europäischen Barbaricum. Deutschland, Bd. 3: Bundesland Mecklemburg-Vorpommern, oprac. H.U. Voss, M. Erdrich et al., Bonn.
Eggers H.J., 1951, Der römische Import im freien Germanien, Atlas der Urgeschichte I, Hamburg.
Eggers H.J., Stary P.F., 2001, Funde der Vorrömischen Eisenzeit, der Römischen Kaiserzeit und der Völkerwanderungszeit in Pommern, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mecklenburg-Vorpommerns 38, Ludwiglust.
Fredrich C., 1902, Die in Ostdeutschland gefundenen römischen Bronzestatuetten, Küstriner Gymnasialprogramm 93, s. 1–11.
Jílek J., Nejedlá A., Kvetánová I., Selucká A., Lukeš L., 2024, The cult of Iupiter Dolichenus in the Central European Barbaricum?, Újezd u Rosic – Hlohovec – Berlin-Lichtenberg Praehistorische Zeitschrift 99/1, s. 200–223.
Kaufmann-Heinimann A., 1998, Götter und Lararien aus Augusta Raurica. Herstellung, Fundzusammenhänge und sakrale Funktion figürlicher Bronzen in einer römischen Stadt, Forschungen in Augst 26, Augst.
Kaufmann-Heinimann A., 2013, Einleitung, [w:] Göttlich, menschlisch. Römische Bronzen aus der Schweiz, Ausstellung der Archäologischen Sammlung der Universität Zürich, red. M. Bürge, Zürich, s. 9–26.
Kolendo J., 1981, Z dziejów odkryć antycznych posążków brązowych na ziemiach Polski, Studia Archeologiczne 1, s. 63–80.
Kolník T., 1984, Rímske a germánske umenie na Slovensku, Bratislava.
Könemann P., Fahr R., 2016, Neues zu Kamen-Westick – Forschungen zu Metallfunden und zur Importkeramik, Archäologie in Westfalen-Lippe 2015, s. 196–200.
Kowalski Ł., Garbacz-Klempka A., 2015, Wyniki analiz metaloznawczych, [w:] Linowo, stanowisko 6. Birytualne cmentarzysko kultury wielbarskiej z północno-wschodniej części ziemi chełmińskiej, red. M. Kurzyńska, Grudziądz–Toruń, s. 159–176.
Kraskovská L., 1965,Popolnicové pohrebisko v Ivanke pri Dunaji, Slovenská Archeológia 13/1, s. 163–182.
Księga, 1931, Księga pamiątkowa cechu rzeźnickiego w Toruniu 1331–1931, Toruń.
Künzl E., 1993, Die sakralen Objekte und Votive, [w:] E. Künzl, Die Alamannenbeute aus dem Rhein bei Neupotz. Plündergut aus dem römischen Gallien, Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 34/1, Mainz, s. 85–104.
Lund Hansen U., 1987, Römischer Import im Norden. Warenaustausch zwischen dem Rö- mischen Reich und dem freien Germanien während der Kaiserzeit unter besonderer Berücksichtigung Nordeuropas, Nordiske fortidsminder, Serie B, Bind 10, København.
Maier B., 1994, Lexikon der keltischen Religion und Kultur, Stuttgart.
Majewski K., 1949, Importy rzymskie na ziemiach słowiańskich, Wrocław.
Majewski K., 1960, Importy rzymskie w Polsce. Wybór źródeł archeologicznych do dziejów kontaktów ludności ziem polskich z imperium rzymskim, Warszawa–Wrocław.
Majewski M.Ł., 2020, Cech rzeźników piotrkowskich w XVI–XVIII wieku, Warszawa.
Nowakowski W., 2013, Metallstatuette aus ehem. Rauschen (Ostpreußen). Ein römischer Fund oder eine moderne Nachahmung?, [w:] Et in Arcadia ego. Studia memoriae Professoris Thomae Mikocki dicata, red. W. Dobrowolski, T. Płóciennik, Warszawa, s. 409–415.
Rosen-Przeworska J., 1963, Przeżytki celtyckie i celto-scytyjskie na obszarze Polski, Archeo- logia Polski, t. 8/1, s. 69–124.
Schmidt Ch., 2012, Just recycled? A new light on Roman imports in central Germany accor- ding to the central little farmstead of Frienstedt, Thuringia, Archaeologia Baltica 18,
s. 86–96.
Voß H.U., 2016, Material und Herstellungstechnik – Überlegungen zum germanischen Fein- schmiedehandwerk in der Römischen Kaiserzeit, [w:] Verborgenes Wissen. Innovation und Transformation feinschmiedetechnischer Entwicklungen im diachronen Vergleich, Berlin Studies of the Ancient World 35, red. B. Armbruster, H. Eilbracht, O. Hahn, O. Heinrich-Tamáska, Berlin, s. 139–162.
Voß H.U., Hammer P., Lutz J., 1998, Römische und germanische Bunt- und Edelmetallfunde im Vergleich. Archäometallurgische Untersuchungen ausgehend von elbgermanischen Körpergräbern, Bericht der Römisch-Germanische Kommission 79, s. 107–382.
Woźniak M., Grabarek A., 2020, Cmentarzysko kultury przeworskiej w Kurkach, pow. dział- dowski, stan. III, Wiadomości Archeologiczne, t. 71, s. 369–383.
Ziółek J., 1971, Cech rzeźników lubelskich, Rocznik Lubelski, t. 14, s. 83–95.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Michał Grygiel, Wojciech Miłek, Aldona Garbacz-Klempka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 52
Liczba cytowań: 0
