Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • English
    • Język Polski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • Announcements
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Lista recenzentów
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • English
  • Język Polski

Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Animal and human bone remains from a multicultural site in Bożejewice, site 58, Mogilno district
  • Home
  • /
  • Animal and human bone remains from a multicultural site in Bożejewice, site 58, Mogilno district
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 40 (2024): Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia. /
  4. Articles

Animal and human bone remains from a multicultural site in Bożejewice, site 58, Mogilno district

Authors

  • Prof. dr hab. inż. Daniel Makowiecki Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Archeologii https://orcid.org/0000-0002-1821-4627
  • Marzena Makowiecka

DOI:

https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2024.005

Keywords

archaeozoology, economy, human remains, Lusatian culture, Kuyavia

Abstract

The article contains the results of archaeozoological studies of remains discovered during rescue excavations at a multiphase settlement inhabited by peoples of several pre- historic cultures and in the Late Middle Ages. Since the most numerous homogeneous assemblage was discovered in a settlement inhabited by the Lusatian culture, the obvious goal of this article was to present the archaeozoological data obtained from it, then explain their cultural significance and compare them to records of other non-fortified settlements.

The data in the article consists of NISP (Number of identified specimens) of species and anatomical composition. Slaughter age was assessed mainly based on upper and lower dentition and the degree of epiphysis fusion. Where possible, the sex of the animals was determined. Bone measurements were made according to Angela von den Driesch, and the height of the withers was calculated by V.I. Calkin and Manfred Teichert.

In each chronological-cultural taxa, the most frequent are domesticated mammals, mainly cattle. It can, therefore, be assumed that the keeping of livestock by prehistoric

 

societies was the economic activity to which subsequent groups of people inhabiting the site paid the greatest importance, which was common in agricultural societies since the Neolithic. Different bones were used as a common and easily accessible raw material for making items.

The presence and high percentage of remains belonging to cattle, pigs, sheep and goats in Lusitanian culture indicates that societies of the culture obtained meat, fat and animal by-products primarily through breeding. An important feature of the examined collection is the presence of fish remains. The species composition and the small size of the pike allow the thesis that fishing was practiced in small and shallow lakes with an extensive shoreline, characterized by a significant degree of eutrophication.

Comparative data of animal taxa and their NISP are presented in Table 18. The longest list of taxa was established for collections exceeding 500 NISP. It most often consists of livestock, game mammals, birds and fish, and even reptiles, represented by the European pond turtle. The collection from Bruszczewo was assumed to be a representative model of fauna of economic importance for the Lusatian culture. It consists of 23 taxa belonging to mammals, birds, the European pond turtle and fish. Such a list leads to the conclusion that there was a wide spectrum of exploitation of natural fauna resources. NISP predominance of domestic mammals over free-living ones indicates the model of agriculture established since the Neolithic. In it, cattle usually played a key role, followed by small ruminants and pigs. Cattle were probably the most valued species, since their remains are numerous at most sites. Hence, in Bożejewice, subsistence economy was very similar. The low number of remains of only three game species in Bożejewice is due to the small number of NISP. It is more likely that if there were more remains, similarly to Bruszczewo, the list of this group would be much longer. At that time, a characteristic feature of the prehistoric agriculture societies, and therefore not only the Lusatian ones, was the opportunistic exploitation of natural fauna resources.

Among the animal remains, human specimens were observed in three features (130, 146 and 313). Based on a review of such cases from other sites of the Lusatian culture and analogies from the early Middle Ages, it was concluded that the human remains found in Bożejewice should be treated as the result of both cultural and post-depositional processes. They should, therefore, be subjected not only to archaeological contextual analysis but also to AMS 14C dating their deposition. It should also be noted that they were found not only in features attributed to the Lusatian culture population (features 130 and 146), but also in one of the features (313), which was dug into a destroyed skeletal burial of the Trzciniec culture. Therefore, the remains from features 130 and 146 may also be the result of depositional processes, e.g., destruction of older skeletal burials.

References

Biermann F., 2017, Kult, Sklaverei, Mord und Totschlag – menschliche Knochen aus slawischen Siedlungsbefunden, [w:] Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum. Beiträge der Sektion zur slawischen Frühgeschichte der 22. Jahrestagung des Mittel- und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Chemnitz, 29.–31. März 2016, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 82, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, Langenweissbach, s. 97–117.

Calkin V.I., 1960, Izmenčivost metapodij i jejo značenje dlja izucenja krupnogo rogotogo skota drevnosti, Bjulleten Obščestva Ispytatelej Prirody, Otdel Biologii, t. 65, z. 1, s. 109–126.

Chudziakowa J., 1975, Ślady kanibalizmu odkryte na grodzisku kultury łużyckiej w Gzinie, pow. Chełmno, Wiadomości Archeologiczne, t. 40, s. 91–297.

Cofta-Broniewska A., 1979, Grupa kruszańska kultury przeworskiej. Ze studiów nad rozwo- jem regionalizmu społeczeństw Kujaw, Poznań.

Driesch von den A., 1976, A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites, Harvard.

Głogowski Z., Szamałek K., Ignaczak M., 2004, Osadnictwo społeczeństw kultury łużyckiej w strefie nadnotecko-nadgoplańskiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 203–333.

Hensel W., 1980, Polska starożytna, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.

Horard-Herbin M.-P., Tresset A., Vigne J.-D., 2014, Domestication and uses of the dog in western Europe from the Paleolithic to the Iron Age, Animal Frontiers, vol. 4, no. 3, s. 23–31. https://doi.org/10.2527/af.2014-0018.

Ignaczak M., 2004, Osadnictwo społeczeństw kultury łużyckiej w strefie środkowobachorskiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 15–201.

Ignaczak M., 2015, Lusatian Urnfield pottery assemblages from the site centre, [w:] Bruszcze- wo IV. Natural resources and economic activities of the Bronze Age people, red. J. Czebreszuk, J. Müller, M. Jeger, J. Kneisel, Poznań, s. 299–351.

Kaszewski Z., 1967, Osada kultury łużyckiej z III i IV okresu epoki brązu na stanowisku 13 w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, t. 13, s. 159–229.

Kłossowski T., 1964, Surowce podstawowe w przemyśle mięsnym, Warszawa.

Krajcarz M., Makowiecki D., Krajcarz M.T., Masłowska A., Baca M., Panagiotopoulou H., Romańska A., Bednarczyk J., Gręzak A., Sudoł M., 2016, On the Trail of the Oldest Domestic Cat in Poland. An Insight from Morphometry, Ancient DNA and Radiocarbon Dating, International Journal of Osteoarchaeology, 26, s. 912–919.

Kratochvíl Z., 1976, Das Postkranialskelett der Wild- und Hauskatze (Felis silvestris und F. lybica f. catus), Praha.

Kuzniecow B., 1951, Towaroznawstwo ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, Warszawa.

Makowiecka M., Makowiecki D., 2006, Wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych z osady ludności kultury łużyckiej w miejscowości Powodów II, stan. 1, Aut. 23, gm. Wartkowice, archiwum autorów oraz IAE PAN, oddział w Poznaniu.

Makowiecki D., 1998, Możliwości poznawcze i niektóre problemy metodyczne polskiej archeo- zoologii, [w:] Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 9, Poznań, s. 77–95.

Makowiecki D., 2001, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań.

Makowiecki D., 2003, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań.

Makowiecki D., 2004, Badania archeozoologiczne pozostałości kostnych z osad pradziejowych odkrytych na trasie gazociągu Mogilno–Włocławek, [w:] Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno–Włocławek i Mogilno–Wydartowo, red. J. Bednarczyk, A. Kośko, Poznań, s. 525–552.

Makowiecki D., 2008, Badania archeozoologiczne w studiach nad paleośrodowiskiem czło- wieka, [w:] Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowieczu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń, s. 121–137.

Makowiecki D., 2015, Animal husbandry and natural environment of the multicultural set- tlement at Bruszczewo, site 5. A study of faunal remains recovered in 1995–2008, [w:] Bruszczewo IV. Natural resources and economic activities of the Bronze Age people, red. J. Czebreszuk, J. Müller, M. Jeger, J. Kneisel, Poznań, s. 53–187.

Makowiecki D., Makowiecka M., 2004, Gospodarka zwierzętami, [w:] Archeologiczne bada- nia ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 401–431.

Makowiecki D., Makowiecka M., 2024, Wyniki identyfikacji archeozoologicznej zwierzęcych szczątków kostnych odkrytych na stan. 1 w Czerchowie, gm. Ozorków, pow. zgierski, [w:] Początki Łęczycy, t. 4: Przedpiastowski gród w Czerchowie, red. R. Grygiel, T. Jurek, Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, nr 48, s. 741–786.

Makowiecki D., Piontek J., Iwanek B., Makowiecka M., Ignaczak M., 2006, Kości ludzkie wśród pokonsumpcyjnych depozytów zwierzęcych z osady kultury łużyckiej w Powodowie (materiały niepublikowane w prywatnym archiwum D. Makowieckiego).

Makowiecki D., Stach A., 2007, Ssaki wolno żyjące w holocenie Polski – aspekt środowiskowy i gospodarczy, [w:] Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce, red. M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska, Środowisko – człowiek – cywilizacja, t. 1, Seria Wydawnicza Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej, Poznań, s. 155–170.

Malinowski A., 2004, Ludzkie szczątki kostne, [w:] Komorowo, stan. 1: grodzisko kultury łużyckiej i osadnictwo wczesnośredniowieczne, vol. 1, red. T. Malinowski, Zielona Góra, s. 147–150.

Miśkiewicz J., 1964, Osada kultury łużyckiej w miejscowości Miszewko Strzałkowskie, pow. Płock, Wiadomości Archeologiczne, t. 30, s. 150–174.

Müller H.-H., 1994, Reflexionen über Menschenknochen im archäologischen Tireknochenmate- rial, [w:] Beiträge zur Archäozoologie und Prähistorische Antropologie, 8. Arbeitstreffen der Osteologen Konstanz 1993 im Andenken an Joachim Boessneck, red. M. Kokabi, J. Wahl, Stuttgart, s. 65–72.

Od długiego domu, 2004, Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno–Włocławek i Mogilno–Wydartowo, red. J. Bednarczyk, A. Kośko, Poznań.

Poszepczyński W., 1964, Przetwórstwo mięsne, cz. 3, Warszawa.

Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M., 2009, Ślady gospodar- ki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckich pól popielnicowych z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska, [w:] Środowisko – człowiek – cywilizacja, t. 2: Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Poznań, s. 109–122.

Rembisz-Lebiejewska A., Kozłowski T., 2024, Pozostałości osady z końca epoki brązu i wczes- nej epoki żelaza w Bożejewicach, stan. 58, pow. mogileński, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, t. 40, s. 47–78.

Sobociński M., 1971, Materiał kostny zwierzęcy z osady kultury łużyckiej z V okresu epoki brą- zu w Inowrocławiu, Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, t. 54, s. 83–90. Sobociński M., 1972, Szczątki kostne zwierzęce z osady w Wąsoszu pow. Góra, Silesia Antiqua, t. 14, s. 170–174.

Sobociński M., 1973, Szczątki kostne zwierząt z osady wielokulturowej w Dębnicy, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 66, s. 105–120.

Sobociński M., 1978, Szczątki kostne z osady kultury łużyckiej w Gniechowicach, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 103, Archeozoologia 4, s. 83–88.

Sobociński M., 1979, Zwierzęce szczątki kostne z podgrodzia w Bninie, [w:] Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Podgrodzie, Prace Komisji Archeologicznej, t. 10, s. 265–304.

Szamałek K., 1987, Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i początkach żelaza, Wrocław.

Teichert M., 1969, Osteometrische Untersuchungen zur Berechnung der Widerristhöhe bei vor- und frühgeschichtlichen Schweinen, Kühn-Archiv, 83, s. 237–292.

Towaroznawstwo, 2012, Towaroznawstwo surowców i produktów zwierzęcych z podstawami przetwórstw, red. Z. Litwińczuk, Warszawa.

Urban J., 2024, Główne strategie gospodarki żywieniowej społeczności tzw. kultury łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły – podsumowanie stanu wiedzy, Archeologia Polski, t. 69, s. 69–124.

Wiejacka M., Makowiecki D., 2018, Gęsi i gęsina na ziemiach polskich w świetle badań archeo-ornitologicznych. Ze studiów nad znaczeniem ptactwa w czasach prahistorycznych i historycznych, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 54, s. 75–87.

Wyrost P., 1994, Dawna fauna Polski w świetle badań kostnych materiałów archeologicznych. Rozmieszczenie w czasie i przestrzeni, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 259, Archeozoologia 19, s. 75–176.

Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia

Downloads

  • pdf (Język Polski)

Published

2024-12-31

How to Cite

1.
MAKOWIECKI, Daniel and MAKOWIECKA, Marzena. Animal and human bone remains from a multicultural site in Bożejewice, site 58, Mogilno district. Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia. Online. 31 December 2024. Vol. 40, pp. 79-124. [Accessed 28 June 2025]. DOI 10.12775/AUNC_ARCH.2024.005.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 40 (2024): Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia.

Section

Articles

License

Copyright (c) 2024 Prof. dr hab. inż. Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Stats

Number of views and downloads: 120
Number of citations: 0

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • English
  • Język Polski

Tags

Search using one of provided tags:

archaeozoology, economy, human remains, Lusatian culture, Kuyavia
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop