Zwierzęce szczątki kostne z miejscowości Bożejewice, stan. 58, pow. mogileński
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2024.005Słowa kluczowe
archeozoologia, gospodarka, szczątki ludzkie, kultura łużycka, KujawyAbstrakt
Artykuł zawiera wyniki analizy archeozoologicznej szczątków odkry- tych na stanowisku wielokulturowym w Bożejewicach. Wśród zbiorów z okresów prehistorycznych najliczniejszy pochodził z kultury łużyckiej (koniec V okresu epoki brązu i początki epoki żelaza – HaC), inne nieliczne znaleziono w obiek- tach z komponentami ceramiki pucharów lejkowatych, amfor kulistych, ceramiki sznurowej, kultury trzcinieckiej i łużyckiej. Niewielką część szczątków odkryto w obiektach z ceramiką kultury łużyckiej i późnośredniowieczną. Dane archeo- zoologiczne zawierają skład gatunkowy i anatomiczny szczątków, wiek osobniczy, przynależność do płci oraz pomiary kości. Omówiono sposoby pozyskiwania przez ludność kultury łużyckiej zwierzęcych surowców spożywczych, co odbywało się głównie poprzez hodowlę, polowania i rybołówstwo. Z gatunków hodowlanych na pierwszym miejscu była świnia, a następnie bydło i małe przeżuwacze. Wśród kości zwierzęcych znajdowały się także egzemplarze, z których wykonano narzędzia. Obok szczątków zwierzęcych w obiektach kultury łużyckiej odnotowano kilka szczątków ludzkich.
Bibliografia
Biermann F., 2017, Kult, Sklaverei, Mord und Totschlag – menschliche Knochen aus slawischen Siedlungsbefunden, [w:] Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum. Beiträge der Sektion zur slawischen Frühgeschichte der 22. Jahrestagung des Mittel- und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Chemnitz, 29.–31. März 2016, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 82, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, Langenweissbach, s. 97–117.
Calkin V.I., 1960, Izmenčivost metapodij i jejo značenje dlja izucenja krupnogo rogotogo skota drevnosti, Bjulleten Obščestva Ispytatelej Prirody, Otdel Biologii, t. 65, z. 1, s. 109–126.
Chudziakowa J., 1975, Ślady kanibalizmu odkryte na grodzisku kultury łużyckiej w Gzinie, pow. Chełmno, Wiadomości Archeologiczne, t. 40, s. 91–297.
Cofta-Broniewska A., 1979, Grupa kruszańska kultury przeworskiej. Ze studiów nad rozwo- jem regionalizmu społeczeństw Kujaw, Poznań.
Driesch von den A., 1976, A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites, Harvard.
Głogowski Z., Szamałek K., Ignaczak M., 2004, Osadnictwo społeczeństw kultury łużyckiej w strefie nadnotecko-nadgoplańskiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 203–333.
Hensel W., 1980, Polska starożytna, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Horard-Herbin M.-P., Tresset A., Vigne J.-D., 2014, Domestication and uses of the dog in western Europe from the Paleolithic to the Iron Age, Animal Frontiers, vol. 4, no. 3, s. 23–31. https://doi.org/10.2527/af.2014-0018.
Ignaczak M., 2004, Osadnictwo społeczeństw kultury łużyckiej w strefie środkowobachorskiej, [w:] Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 15–201.
Ignaczak M., 2015, Lusatian Urnfield pottery assemblages from the site centre, [w:] Bruszcze- wo IV. Natural resources and economic activities of the Bronze Age people, red. J. Czebreszuk, J. Müller, M. Jeger, J. Kneisel, Poznań, s. 299–351.
Kaszewski Z., 1967, Osada kultury łużyckiej z III i IV okresu epoki brązu na stanowisku 13 w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, t. 13, s. 159–229.
Kłossowski T., 1964, Surowce podstawowe w przemyśle mięsnym, Warszawa.
Krajcarz M., Makowiecki D., Krajcarz M.T., Masłowska A., Baca M., Panagiotopoulou H., Romańska A., Bednarczyk J., Gręzak A., Sudoł M., 2016, On the Trail of the Oldest Domestic Cat in Poland. An Insight from Morphometry, Ancient DNA and Radiocarbon Dating, International Journal of Osteoarchaeology, 26, s. 912–919.
Kratochvíl Z., 1976, Das Postkranialskelett der Wild- und Hauskatze (Felis silvestris und F. lybica f. catus), Praha.
Kuzniecow B., 1951, Towaroznawstwo ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego, Warszawa.
Makowiecka M., Makowiecki D., 2006, Wyniki badań zwierzęcych szczątków kostnych z osady ludności kultury łużyckiej w miejscowości Powodów II, stan. 1, Aut. 23, gm. Wartkowice, archiwum autorów oraz IAE PAN, oddział w Poznaniu.
Makowiecki D., 1998, Możliwości poznawcze i niektóre problemy metodyczne polskiej archeo- zoologii, [w:] Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 9, Poznań, s. 77–95.
Makowiecki D., 2001, Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne, Biblioteka Studiów Lednickich, t. 6, Poznań.
Makowiecki D., 2003, Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych, Poznań.
Makowiecki D., 2004, Badania archeozoologiczne pozostałości kostnych z osad pradziejowych odkrytych na trasie gazociągu Mogilno–Włocławek, [w:] Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno–Włocławek i Mogilno–Wydartowo, red. J. Bednarczyk, A. Kośko, Poznań, s. 525–552.
Makowiecki D., 2008, Badania archeozoologiczne w studiach nad paleośrodowiskiem czło- wieka, [w:] Człowiek i środowisko przyrodnicze we wczesnym średniowieczu w świetle badań interdyscyplinarnych, red. W. Chudziak, Toruń, s. 121–137.
Makowiecki D., 2015, Animal husbandry and natural environment of the multicultural set- tlement at Bruszczewo, site 5. A study of faunal remains recovered in 1995–2008, [w:] Bruszczewo IV. Natural resources and economic activities of the Bronze Age people, red. J. Czebreszuk, J. Müller, M. Jeger, J. Kneisel, Poznań, s. 53–187.
Makowiecki D., Makowiecka M., 2004, Gospodarka zwierzętami, [w:] Archeologiczne bada- nia ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego, t. 3: Kujawy, cz. 5: Osadnictwo społeczeństw kultur cyklu łużyckiego, red. J. Bednarczyk, L. Czerniak, A. Kośko, Poznań, s. 401–431.
Makowiecki D., Makowiecka M., 2024, Wyniki identyfikacji archeozoologicznej zwierzęcych szczątków kostnych odkrytych na stan. 1 w Czerchowie, gm. Ozorków, pow. zgierski, [w:] Początki Łęczycy, t. 4: Przedpiastowski gród w Czerchowie, red. R. Grygiel, T. Jurek, Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, nr 48, s. 741–786.
Makowiecki D., Piontek J., Iwanek B., Makowiecka M., Ignaczak M., 2006, Kości ludzkie wśród pokonsumpcyjnych depozytów zwierzęcych z osady kultury łużyckiej w Powodowie (materiały niepublikowane w prywatnym archiwum D. Makowieckiego).
Makowiecki D., Stach A., 2007, Ssaki wolno żyjące w holocenie Polski – aspekt środowiskowy i gospodarczy, [w:] Studia interdyscyplinarne nad środowiskiem i kulturą w Polsce, red. M. Makohonienko, D. Makowiecki, Z. Kurnatowska, Środowisko – człowiek – cywilizacja, t. 1, Seria Wydawnicza Stowarzyszenia Archeologii Środowiskowej, Poznań, s. 155–170.
Malinowski A., 2004, Ludzkie szczątki kostne, [w:] Komorowo, stan. 1: grodzisko kultury łużyckiej i osadnictwo wczesnośredniowieczne, vol. 1, red. T. Malinowski, Zielona Góra, s. 147–150.
Miśkiewicz J., 1964, Osada kultury łużyckiej w miejscowości Miszewko Strzałkowskie, pow. Płock, Wiadomości Archeologiczne, t. 30, s. 150–174.
Müller H.-H., 1994, Reflexionen über Menschenknochen im archäologischen Tireknochenmate- rial, [w:] Beiträge zur Archäozoologie und Prähistorische Antropologie, 8. Arbeitstreffen der Osteologen Konstanz 1993 im Andenken an Joachim Boessneck, red. M. Kokabi, J. Wahl, Stuttgart, s. 65–72.
Od długiego domu, 2004, Od długiego domu najstarszych rolników do dworu staropolskiego. Wyniki badań archeologicznych na trasach gazociągów Mogilno–Włocławek i Mogilno–Wydartowo, red. J. Bednarczyk, A. Kośko, Poznań.
Poszepczyński W., 1964, Przetwórstwo mięsne, cz. 3, Warszawa.
Rembisz A., Gackowski J., Makowiecki D., Markiewicz M., Polcyn M., 2009, Ślady gospodar- ki roślinno-zwierzęcej ludności kultury łużyckich pól popielnicowych z osady w Rudzie, gmina Grudziądz, północna Polska, [w:] Środowisko – człowiek – cywilizacja, t. 2: Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Poznań, s. 109–122.
Rembisz-Lebiejewska A., Kozłowski T., 2024, Pozostałości osady z końca epoki brązu i wczes- nej epoki żelaza w Bożejewicach, stan. 58, pow. mogileński, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia, t. 40, s. 47–78.
Sobociński M., 1971, Materiał kostny zwierzęcy z osady kultury łużyckiej z V okresu epoki brą- zu w Inowrocławiu, Roczniki Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, t. 54, s. 83–90. Sobociński M., 1972, Szczątki kostne zwierzęce z osady w Wąsoszu pow. Góra, Silesia Antiqua, t. 14, s. 170–174.
Sobociński M., 1973, Szczątki kostne zwierząt z osady wielokulturowej w Dębnicy, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 66, s. 105–120.
Sobociński M., 1978, Szczątki kostne z osady kultury łużyckiej w Gniechowicach, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 103, Archeozoologia 4, s. 83–88.
Sobociński M., 1979, Zwierzęce szczątki kostne z podgrodzia w Bninie, [w:] Materiały do studiów nad osadnictwem bnińskim. Podgrodzie, Prace Komisji Archeologicznej, t. 10, s. 265–304.
Szamałek K., 1987, Kruszwicki zespół osadniczy w młodszej epoce brązu i początkach żelaza, Wrocław.
Teichert M., 1969, Osteometrische Untersuchungen zur Berechnung der Widerristhöhe bei vor- und frühgeschichtlichen Schweinen, Kühn-Archiv, 83, s. 237–292.
Towaroznawstwo, 2012, Towaroznawstwo surowców i produktów zwierzęcych z podstawami przetwórstw, red. Z. Litwińczuk, Warszawa.
Urban J., 2024, Główne strategie gospodarki żywieniowej społeczności tzw. kultury łużyckiej w dorzeczu Odry i Wisły – podsumowanie stanu wiedzy, Archeologia Polski, t. 69, s. 69–124.
Wiejacka M., Makowiecki D., 2018, Gęsi i gęsina na ziemiach polskich w świetle badań archeo-ornitologicznych. Ze studiów nad znaczeniem ptactwa w czasach prahistorycznych i historycznych, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 54, s. 75–87.
Wyrost P., 1994, Dawna fauna Polski w świetle badań kostnych materiałów archeologicznych. Rozmieszczenie w czasie i przestrzeni, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, t. 259, Archeozoologia 19, s. 75–176.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Prof. dr hab. inż. Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 30
Liczba cytowań: 0
