Zamek Kapitulny w Kwidzynie w średniowieczu. Architektura i technika budowy w świetle badań archeologiczno-architektonicznych
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2023.003Słowa kluczowe
Kwidzyn, zamek, kapituła pomezańska, Krzyżacy, technika budowyAbstrakt
W artykule przedstawiono rekonstrukcję architektury zamku kapituły pomezańskiej w średniowieczu oraz techniki jego budowy w oparciu o ostatnio przeprowadzone badania. Jak dotąd najlepiej rozpoznaną częścią zamku pozostaje zamek wysoki (kasztel), choć nie ma pełnej zgodności np. co do funkcji poszczególnych wnętrz. Najsłabiej rozpoznane pozostaje przedzamcze, którego rekonstrukcję oparto na nowożytnej ikonografii. Ostatnie badania archeologiczno-architektoniczne na zamku wysokim były pierwszymi, które umożliwiły odtworzenie przekształceń terenu i uzupełniły wiedzę o technice budowy zamku.
Bibliografia
Architektura, 1995, Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. II: Katalog zabytków, red. A. Włodarek, Warszawa.
Clasen K.H., 1927, Die mittelalterliche Kunst im Gebiete des Deutschordensstaates Preussen, Bd. 1: Die Burgbauten, Königsberg.
Chrzanowicz A., 1977–1982, Badania architektoniczne, t. 1, Gdańsk, maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork.
Dobry A., 1994, Dziewiętnastowieczne prace restauratorskie w zespole zamkowo-katedralnym w Kwidzynie, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, nr 1, s. 35–42.
Domańska H., 1968–1969, Zamek kapituły pomezańskiej w Kwidzynie. Dokumentacja naukowo-historyczna wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku, maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Gdańsk.
Glauert M., 2003, Das Domkapitel von Pomesanien (1284–1527), (Prussia Sacra 1), Toruń.
Guerquin B., 1984, Zamki w Polsce, Warszawa.
Hacker H., 1881, Bericht über Auffindung alter Brückenpfeiler des (ehemaligen) Domschloss zu Marienwerder, Zeitschrift des Historischen Vereins für den Regierungs-Bezirk Marienwerder, H. 4, s. 117–119.
Haftka M., 1999, Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów, Malbork–Płock.
Heise J., 1898, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen, H. XI: Der Kreis Marienwerder östlich der Weichsel, Danzig.
Herrmann Ch., 2003, Mittelalterliche Bischofs- und Kapitelsburgen im Preußenland, Burgenforschung aus Sachsen, Bd. 15/16, s. 153–177.
Herrmann Ch., 2007, Mittelalterliche Architektur im Preussenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -geographie, Petersberg–Olsztyn.
Herrmann Ch., 2013, Die pomesanische Kapitelsburg und der Dom in Marienwerder, [w:] Burg und Kirche. Herrschaftsbau im Spannungsfeld zwischen Politik und Religion, wyd. Joachim Zeune, Hartmut Hofrichter, Würzburg, s. 231–242.
Heym W., 1933, Das „Altschlößchen” in Marienwerder, Zeitschrift des historischen Vereins für Regierungsbezirk Marienwerder, Bd. 69, s. 3–28.
Jarzebowski M., 2007, Die Residenzen der preussischen Bischöfe bis 1525, [w:] Prusia Sacra.
Historische Beschreibung der Kirche im Deutschordensstaat in Preussen, vol. 3, red. N. Kruppa, A. Radzimiński, Toruń.
Jezierska J., 2014, Nieznane relikty architektury na przedzamczu w Kwidzynie, [w:] XX Sesja Pomorzoznawcza, red. E. Tarwicka, Gdańsk, s. 347–354.
Jezierska J., 2018, Sprawozdanie z badań archeologicznych na terenie zamku kapituły pomezańskiej, Kwidzyn, maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork.
Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., 2001, Leksykon zamków w Polsce, red. L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Warszawa.
Krantz L., Domasłowski J., 1982, Katedra i zamek w Kwidzynie, Warszawa–Poznań–Toruń.
Krantz-Domasłowska L., 1992, Katedra i zamek w Kwidzynie jako założenie obronne, Folia Fromborcensia, nr 1, s. 24–28.
Krantz-Domasłowska L.,1999, Katedra w Kwidzynie, Toruń.
Krantz-Domasłowska L., 2001, Der Dom und die Burg in Marienwerder (Kwidzyn), [w:] Burgen kirchlicher Bauherren, red. T. Biller, Forschungen zu Burgen und Schlössern, 6, s. 215–222.
Lasek P., 2013, Turris fortissima nomen Domini. Murowane wieże mieszkalne w Królestwie Polskim od 1300 r. do połowy XVI w., Warszawa.
Pawłowski A., 1979, Wstępne wyniki badań archeologiczno-architektonicznych na zamku w Kwidzynie w latach 1977–1979 (załącznik do Chrzanowicz 1977–1982), maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku.
Pawłowski A., 2001, Stare Miasto w Kwidzynie w świetle dotychczasowych badań archeologiczno-architektonicznych, [w:] Praeterita Posteritati. Studia z historii sztuki i kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. M. Mierzwiński, Malbork, s. 337–348.
Piwek A., 2017, Kwidzyn – zamek kapituły (obecnie muzeum). Piętro – pomieszczenie nad przejazdem, maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Gdańsk.
Raczkowski J., 2017, Medieval murals recently uncovered in the chamber above the gate of the castle of the chapter of the diocese of Pomesania in Kwidzyn. Preliminary analysis: iconography, style, dating and functional role of the chamber, Ordines Militares Colloquia
Torunensia, nr 22, s. 287–304.
Schmid B., 1938, Die Domburg Marienwerder, Elbing.
Sławiński I., 1971, Zamek w Brodnicy. Inwentaryzacja odkrywek i detali architektury, maszynopis w archiwum WUOZ w Toruniu, Toruń.
Sprawozdanie, 2022, Sprawozdanie z badań archeologiczno-architektonicznych zamku kapituły pomezańskiej w Kwidzynie przeprowadzonych w 2022 r. (stan. 34; AZP 25-46/42), red. B. Wasik, maszynopis w WUOZ w Gdańsku i archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork.
Szmyt A., 1967, Badania architektoniczno-archeologiczne w północno-wschodniej partii Zamku w Kwidzynie, maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork.
Töppen M., 1875, Geschichte der Stadt Marienwerder und ihrer Kunstbauten, Marienwerder.
Torbus T., 1998, Die Konventsburgen in Deutschordensland Preussen, München–Oldenbourg.
Torbus T., 2014, Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach, Gdańsk.
Trupinda J., 2020, Zamek w Kwidzynie w czasach bł. Doroty z Mątowów na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych, [w:] Studia z dziejów diecezji pomezańskiej w 775. rocznicę jej utworzenia, red. J. Liguz, Pelplin, s. 25–38.
Wasik B., 2013, Metoda projektowania zamków konwentualnych na ziemi chełmińskiej. Przyczynek do badań nad zastosowaniem kwadratury w krzyżackim budownictwie zamkowym, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. LVIII, z. 4, s. 79–91.
Wasik B., 2016, Budownictwo zamkowe na ziemi chełmińskiej (od XIV do XV wieku), Toruń.
Wasik B., 2018, Techniki budowy zamków w typie kasztelu w państwie krzyżackim w Prusach, Ochrona Zabytków, nr (273) LXXI, z. 2, s. 33–60.
Wasik B., 2019, Budownictwo i architektura zamków krzyżackich w Prusach, [w:] Sapientia aedificavit sibi domum. Mądrość zbudowała sobie dom... – Wisdom has built her house…, red. J. Trupinda, Malbork, s. 364–383.
Wasik B., 2020, Zamki w typie kasztelu jako siedziby dostojników kościelnych w Prusach, Biuletyn Historii Sztuki, t. LXXXII, nr 4, s. 527–558.
Wasik B., 2022, Castles in the Teutonic Order State in Prussia as a medium of ideology and power manifestation, Światowit, t. LX (2021), s. 133–155.
Wolanin-Szułdrzyńska I., 1977, Sprawozdanie z badań archeologicznych na zamku w Kwidzynie za rok 1977 (załącznik do Chrzanowicz 1977–1982), maszynopis w archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Gdańsk.
Wroniecki P., 2022, Raport. Nieinwazyjne badania archeologiczne metodą georadarową.
Zamek Kwidzyn, pow. kwidzyński, maszynopis w WUOZ w Gdańsku i archiwum Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Bogusz Wasik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 196
Liczba cytowań: 0
