Stan i potrzeby badań nad Rowokołem
DOI:
https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2022.009Słowa kluczowe
Pomorze, wczesne średniowiecze, grodziska, archeologia krajobrazu, przestrzeń sakralnaAbstrakt
Tekst podejmuje problematykę stanu badań nad przestrzenią osadniczą znajdującą się na górze Rowokół. Tworzą ją domniemane grodzisko znajdujące się na szczycie góry, oraz grodzisko ulokowane na jej wschodnich zboczach. W okresie późnego średniowiecza na szczycie znajdował się kościół oraz cmentarz. Tekst wskazuje na podkreślane przez badaczy niedostatki w rozpoznaniu terenowym stanowisk oraz analizie materiałów zabytkowych. Dodatkowo skłania do refleksji teoretycznej pozwalającej stworzyć kulturoznawczą interpretację tej wyjątkowej przestrzeni.
Bibliografia
Bajburin A., 1998, Semiotyczne aspekty funkcjonowania rzeczy, Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, t. 52, z. 3–4, s. 109–117.
Brink S., 2001, Mythologizing Landscape. Place and Space of Cult and Myth, [w:] Kontinuitäten und Brüche in der Religionsgeschichte. Ergänzungsbände zum Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, hrsg. von M. Stausberg, Berlin–New York, s. 76–112.
Brüggemann L.W., 1784, Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Preußischen Herzogthums Vor- und Hinter-Pommern, Bd. 2, Stettin.
Buske N., 1970, Die Marienkapellen auf dem Gollen, dem Revekol und dem Heiligen Berg bei Pollnow, Baltische Studien. Neue Funde, Bd. 56, s. 17–40.
Bystroń J.S., 1939, Czynniki magiczno-religijne w osadnictwie, Przegląd Socjologiczny, t. 7, s. 25–46.
Chrzan K., Czapla K., Moździoch S., 2014, Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław–Głogów.
Chudziak W., 2003, Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Mons Sancti Laurentii, t. 1, Toruń.
Chudziak W., 2006, Problem projekcji mitu kosmologicznego na organizację przestrzeni sakralnej in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Slavia Antiqua, t. 47, s. 67–97.
Chudziak W., 2010, Przestrzeń pogańskiego sacrum w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym Słowian pomorskich, [w:] Sacrum pogańskie – Sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, red. K. Bracha, C. Hadamik, Warszawa, s. 289–317.
Chudziak W., 2011, Miejsca kultu pogańskiego w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym Pomorza we wczesnym średniowieczu, [w:] Polska i Europa w średniowieczu. Przemiany strukturalne. Podmioty i przedmioty w badaniach historycznych, red. M. Adamczewski,
Warszawa, s. 27–48.
Chudziak W., 2014, Z badań nad funkcją małych i średnich warowni na obszarze Pomorza, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 43–59.
Chudziak W., Kaźmierczak R., 2014, The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania, Toruń.
Cieślik J., 2010, Uwagi o stanie badań nad miejscami kultu pogańskiego Słowian na ziemiach polskich, [w:] Sacrum pogańskie – Sacrum chrześcijańskie. Kontynuacja miejsc kultu we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej, red. K. Bracha, C. Hadamik, Warszawa, s. 27–80.
Czarnowski S., 1939, Podział przestrzeni i jej ograniczenie w religii i magii, Przegląd Socjologiczny, t. 7, s. 3–21.
Davis B., Thomas J., 2008, Handbook of Landscape Archaeology, New York.
Domański G., 2002, Ślęża w pradziejach i średniowieczu, Wrocław.
Dulinicz M., 2000, Miejsca, które rodzą władzę (najstarsze grody słowiańskie na wschód od Wisły), [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 85–98.
Esch M., 1926, Pommersche Wallfahrtsberge, Unsere Heimat, nr 18, s. 1.
Filipowiak W., 1967, Słowiańskie miejsca kultowe Pomorza Zachodniego w świetle badań archeologiczno-toponomastycznych, Przegląd Zachodniopomorski, t. 5, s. 5–15.
Filipowiak W., 1993, Słowiańskie wierzenia pogańskie u ujścia Odry, [w:] Wierzenia przedchrześcijańskie na ziemiach polskich, red. M. Kwapiński, H. Paner, Gdańsk, s. 19–46.
Gieysztor A., 2004, Mitologia Słowian, wyd. 3, oprac. A. Pieniądz, Warszawa.
Grucza F., 1972, Rowokół (Rewekol), [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, cz. 2, s. 560.
Guriewicz A., 1976, Kategorie kultury średniowiecznej, Warszawa.
Haas A., 1927, Pommersche Sagen, Leipzig.
Jankowska D., 1986, Materiały neolityczne, [w:] Źródła archeologiczne i antropologiczne do dziejów Rowokołu, red. T. Malinowski, Słupsk, s. 107–110.
Janocha H., Lachowicz F., 1991, Góra Chełmska. Miejsce dawnych kultów i Sanktuarium Maryjne, Koszalin.
Kajkowski K., 2018, Zagadnienie tzw. grodów kultowych na wczesnośredniowiecznym Pomorzu, Slavia Antiqua, t. 59, s. 129–152.
Kajkowski K., 2019, Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczne, Wrocław.
Kamiński R., Uciechowska-Gawron A., 1999, Badania ratownicze na górze Rowokół w 1996 r., Materiały Zachodniopomorskie, t. 45, s. 403–452.
Klejn L., 1995, On the Old Russian Pagan Sanctuaries, [w:] Russian Christian Archaeology, t. 1, St. Petersburg–Pskov, s. 71–79.
Knoop O., 1885, Volkssagen, Erzählungen, Aberglauben, Gebräuche und Märchenaus dem östlichen Hinterpommern, Posen.
Kowalski A.P., 2014, Antropologia zamierzchłych znaczeń, Toruń.
Kuczkowski A., 2007, Słowiańskie „święte” góry na terenie ziem polskich we wczesnym średniowieczu. Próba zarysowania problematyki, Slavia Antiqua, t. 48, s. 97–123.
Kuczkowski A., 2013, Cholin – Gollenberg – Góra Chełmska. Źródła archeologiczne do dziejów Góry Chełmskiej koło Koszalina, Koszalin.
Lachowicz F., Olczak J., Siuchniński K., 1977, Osadnictwo wczesnośredniowieczne na Pobrzeżu i Pojezierzu Wschodniopomorskim. Wybrane obszary próbne. Katalog, Poznań.
Malinowski T., 1986, Źródła archeologiczne i antropologiczne do dziejów Rowokołu, Słupsk.
Malinowski T., 1988, Zur Geschichte des Revekol (Rowokół), das heiligen Berges in Hinterpommern, Baltische Studie. Neue Funde, Bd. 74, s. 19–31.
Malinowski T., 2004, Charakter pobytu człowieka w pradziejach i średniowieczu na szczycie góry Rowokół, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gruby, red. J. Libera, A. Zakościelna, Lublin, s. 293–299.
Malinowski T., Piniński J., 1978, Monety średniowieczne ze Smołdzina w woj. słupskim, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, t. 8, s. 103–109.
Mierzwiński A., 2015, Lwy znad Czarnej Wody. Opowieść o sacrum ślężańskiego krajobrazu w XII–XIX wieku, Wrocław.
Moździoch S., 2000, Archeologiczne ślady kultu pogańskiego na Śląsku wczesnośredniowiecznym, [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 155–193.
Ostoja-Zagórski J., 1992, Studia osadnicze w świetle teoretycznych problemów archeologii, [w:] Problemy badań nad osadnictwem pradziejowym, red. B. Gediga, Wrocław, s. 17–23.
Otto R., 1999, Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, Warszawa.
Pałubicka A., 1985, O trzech odmianach waloryzacji światopoglądowej, Studia Metodologiczne. Zeszyty poświęcone integracji nauki, t. 24, s. 51–76.
Rączkowski W., 2018, O rzece i grzęzawisku: parę refleksji na temat teorii i praktyki studiów osadniczych, [w:] Archeologia dawnego osadnictwa Wielkopolski, red. H. Machajewski, Poznań, s. 11–29.
Rębkowski M., 2022, Co znajdowało się na Górze Chełmskiej we wczesnym średniowieczu?, [w:] W świecie bogów, ludzi i zwierząt. Studia ofiarowane Profesorowi Leszkowi Pawłowi Słupeckiemu, red. M. Dzik, R. Gogosz, J. Morawiec, L. Poniewozik, Rzeszów, s. 345–355.
Rosik S., 2001, W cieniu „śląskiego Olimpu…” Uwagi nad możliwością kosmicznej waloryzacji góry Ślęży w badaniach nad historią religii, [w:] Orginesmundi, gentium et civitatum, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław, s. 62–72.
Rożnowski F., 1986, Materiały antropologiczne, [w:] Źródła archeologiczne i antropologiczne do dziejów Rowokołu, red. T. Malinowski, Słupsk, s. 117–171.
Rzetelska-Feleszko E., 1992, Nazwa góry Rowokół, [w:] Studia kaszubsko-słowińskie. Materiały z II Konferencji Słowińskiej (Łeba 11–13.05.1992), red. J. Treder, Łeba, s. 185–190.
Słupecki L.P., 1992, Ślęża, Radunia, Wieżyca. Miejsca kultu pogańskiego Słowian w średniowieczu, Kwartalnik Historyczny, r. 99, z. 2, s. 3–15.
Słupecki L.P., 1994, Slavonic Pagan Sanctuaries, Warsaw.
Słupecki L.P., 2000, Sanktuaria w świecie natury u Słowian i Germanów. Święte gaje i ich bogowie, [w:] Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu, Spotkania Bytomskie, t. 4, red. S. Moździoch, Wrocław, s. 39–46.
Słupecki L.P., 2006, Miejsca kultu pogańskiego w Polsce na tle badań nad wierzeniami Słowian, [w:] Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, red. W. Chudziak, S. Moździoch, Toruń–Wrocław–Warszawa, s. 63–81.
Spors J., 1992, W kwestii początków kultu chrześcijańskiego na górze Rowokół koło Smołdzina. (O domniemanym kościele św. Mikołaja), Materiały Zachodniopomorskie, t. 38, s. 301–311.
Szczepanik P., 2020, Rzeczywistość mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia. Studia z zakresu etnoarcheologii religii, Toruń.
Szczepanik P., 2021, Wstępne wyniki badań weryfikacyjno-sondażowych na grodziskach wczesnośredniowiecznych w Jutrzence i Osiekach, gm. Borzytuchom, pow. bytowski, [w:] XXII Sesja Pomorzoznawcza. Od epoki kamienia do nowożytności, red. J. Woźny,
J. Łoś, J. Łoś, Bydgoszcz, s. 248–260.
Szczepanik P., Wadyl S., 2012, Uwagi o przestrzeni sakralnej północno-zachodniej Słowiańszczyzny i Prus we wczesnym średniowieczu, Pruthenia. Pismo poświęcone Prusom i ludom bałtyjskim, t. 7, s. 37–64.
Szczepanik P., Wadyl S., 2014, A Comparative Analysis of Early Medieval North-West Slavonic and West Baltic Sacred Landscapes. An Introduction to the Problems, Networks and Neighbours, Vol. 2: 1, s. 1–19.
Szultka W., 2014, Świątynia na Rowokole i jej funkcje, Słupsk.
Szultka W., 2015, O przeinaczaniu historii przez archeologa, Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie, nr 16, s. 221–228.
Ślaski K., 1972, Rowokół, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, cz. 2, s. 560.
Tetzner F., 1899, Die Slovinzen und Lebenkaschuben, Land und Leute, Haus und Hof, Sitten und Gebräuche, Sprache und Literatur in östlichen Hinterpommern, Berlin.
Tilley C., 1994, A Phenomenology of Landscape Places, Paths and Monuments, Oxford–Providence.
Urbańczyk P., 2008, Trudne początki Polski, Wrocław.
Witczak K.T., 2003, rec., Sławomir Moździoch (red.), Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu we wczesnym średniowieczu. Spotkania bytomskie, t. 4, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Oddział we Wrocławiu, Wrocław 2000, ss. 283, Slavia Antiqua, t. 44, s. 211–223.
Witt W., 1933, Der Revekol und seine Umgebung in vor- und frühgeschichtlicher Zeit, Stolp.
Wołągiewicz R., 1962, Sprawozdanie z badań Muzeum Pomorza Zachodniego na wzgórzu Rowokół w Smołdzinie, pow. Słupsk w 1962 r., Szczecin, maszynopis w WUOZ w Słupsku, Słupsk.
Wustrack Ch.F., 1793, Kurze historisch-geographisch-statistische Beschreibung von dem königlich-preussischen Herzogthume Vor- und Hinter-Pommern, Stettin.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 dr Paweł Szczepanik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 387
Liczba cytowań: 0
