Stronghold settlement in Kuyavia and Chełmno Land in the Early Middle Ages in the light of the central place tradition
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2016.003Keywords
strongholds, settlements, chronology, functions, problem of continuity, discontinuation, Kuyavia, Chełmno Land, Dobrzyń Land, early Middle AgesAbstract
Previous studies on central places of the Western Slavs clearly show that these centres, regardless of physiographic and socio-cultural conditions, various factors of their formation, created specific spatial arrangements of homogeneous characteristics or hierarchical to varying degree. They were dynamic systems, changing in time. From this perspective interesting seems to be the problem of continuation or discontinuation of specific places, the problem of their duration and continuity on the one hand, and their abandonment and translocation on the other. Continuity of the central place – as is known – we observe in the case of various archaeological sites, mainly burial grounds, as well as places referred to in the traditional archaeological and heritage protection terminology as strongholds. Due to their formal, chronological, and consequently functional diversity, the archaeologists realized long time ago that they were dealing with a very complex group of archaeological sites, including also some which do not match the classic definition of stronghold. This is reflected in frequent use of term ‘alleged stronhold’ and in the introduction of a vague term ‘quasi-stronghold’, concerning not the remains of cultural space, but an entity from a described bygone reality. It seems obvious that the principal criterion of stronghold determination should be presence of elements of an artificial space delimitation, while the functional aspect is of secondary importance, related to changing purpose of central places marked in natural and cultural landscape. There can be distinguished four stages in stronholds development, assigned, in turn, to four degrees of development of Western Slavs socio-political organization, characteristic of homo symbolicus, homo competitor, homo politicus and homo economicus (Urbańczyk 2007). They correspond to a) quasi-strongholds from the 7th–8th century; b) chieftains’ strongholds from the 9th–10th century; c) state strongholds from the 10th–11th century; d) castellan strongholds from the 12th–13th century. Inevitably, this is a generalized approach, not taking into account all functional variants, which can be attributed to early medieval strongholds known from the Polish territory. All aforementioned stages of devel58 opment were recorded in Kuyavia and Chełmno Land. Many of them showed a multiphase nature and changing functions, which would confirm in many cases the tradition of use of these places associated with their particular valorization in natural and cultural landscape.
References
Banaszkiewicz J., 1986 Jakość porządku przestrzennego, społecznego i tradycji początków ludu. Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno-państwowej u Słowian, Przegląd Historyczny, t. 77, nr 3, s. 445–466.
Bojarski J., 2012 Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w Napolu na ziemi chełmińskiej. Wytwórczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów osadniczych, Toruń.
Brather S., 2006 Zwischen Fluchtburg und Herrensitz. Sozialgeschichtliche Interpretationen früh- und hochmittelalterlicher Burgwälle in Ostmittelauropa, Archaeologia Baltica, t. 6, s. 40–57.
Burghardt A. F., 1971 Hypothesis about gateway cities, Annals of the Association of American Geographers, t. 61, s. 269–285.
Christaller W., 1933 Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Eine ökonimisch-geographische Untersuchung über die Gesetzmässigkeit der Vorbereitung und Entwicklung der Siedlungen mit städtischen Funktionen, Jena.
Chudziak W., 1996 Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII–XI wiek), Toruń.
Chudziak W., 2003 Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Mons Sancti Laurentii, t. 1, Toruń.
Cooley Ch. H., 1896 The theory of transportation, Publications of the American Economic Association,
t. 9, s. 13–148.
Dalewski Z., 1996 Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa.
Danielewski M., 2009 Grody pogranicza kujawsko-wielkopolskiego od połowy X do końca XIII wieku, [w:] Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego. Zbiór studiów, t. 2, red. D. Karczewski, Strzelno, s. 9–51.
Dulinicz M., 2001 Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.
Dzieduszycki W., 1982 Wczesnomiejska ceramika kruszwicka w okresie od 2. połowy X w. do połowy XIV w., Wrocław.
Dzieduszycki W., 2008 Kruszwica – piastowska domena nad Gopłem, [w:] Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, red. M. Kobusiewicz, Poznań, s. 397–427.
Grążawski K., 2005 Kasztelania świecka i michałowska. Studia nad kształtowaniem się struktur państwa piastowskiego na pograniczu polsko-pruskim, Włocławek.
Grążawski K., 2014 Funkcje militarne grodów monarchii wczesnopiastowskiej na północnych rubieżach państwa, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 61–72.
Hensel W., 1950 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 1, Poznań.
Hensel W., 1953 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 2, Poznań.
Hensel W., 1959 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 3, Warszawa.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1972 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 4, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1980 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 5, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1987 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 6, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., Łosińska A., 1995 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 7, Poznań.
Jażdżewski K., 1956 Wczesnośredniowieczne osadnictwo miasta Włocławka i jego najbliższej okolicy, Materiały Wczesnośredniowieczne, t. 4, s. 109–148.
Kara M., 2009 Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Kajzer L., Horonziak A., 1995 Budownictwo obronne ziemi dobrzyńskiej, Włocławek.
Kowalenko W., 1938 Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej, Poznań.
Kowalewski J., 1997 Rola rowów we wczesnośredniowiecznych osadach z rejonu Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Archaeologia Histroica Polona, t. 6, s. 101–121.
Kowalik A., 2005 Kosmologia dawnych Słowian. Prelegomena do teologii politycznej dawnych Słowian, Kraków.
Moździoch S., 1990 Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku. Studium archeologiczne, Wrocław.
Moździoch S., 2014 Wstęp, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 7–14.
Piotrowski W., 1995 Biskupiński mikroregion osadniczy we wczesnym i późnym średniowieczu, [w:] Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie, red. W. Niewiarowski, Toruń, s. 97–113.
Powierski J., 1973 Studia nad strukturą administracyjno-terytorialną ziemi chełmińskiej i michałowskiej w okresie piastowskim, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, seria C, nr 13, Prace Komisji Historii 9, s. 3–86.
Siemianowska E., 2014 O zastosowaniu niektórych modeli teoretycznych w badaniach nad ośrodkami miejskimi w średniowieczu, Archaeologia Historica Polona, t. 22, s. 27–54.
Urbańczyk P., 2008 Trudne początki Polski, Warszawa.
Urbańczyk P., 2014 Archeologia grodzisk w badaniach wczesnych państw Europy Środkowej, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 27–36.
Wczesnośredniowieczne grodziska, 1994 Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog grodzisk, red. J. Chudziakowa, Toruń.
Weinkauf M., 2015 Naczynia ceramiczne jako źródło poznania procesów osadniczych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej na początku wczesnego średniowiecza (VII–IX w.), t. 1, Toruń.
Weinkauf M., 2016 Naczynia ceramiczne jako źródło poznania procesów osadniczych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej na początku wczesnego średniowiecza (VII–IX w.), t. 2, Toruń.
Wilke G., 1998 Die frühgeschichte Burgen in der Krajna und die Entwicklung der Burgbezirke zwischen Gwda (Kuddow) und Wisła (Weischel), [w:] Frühmittelalterichen urgenbau in Mittel- und Osteuropa, Tagung Nitra vom 7. Bis 10. October 1996, red. J. Henning, Bonn, s. 189–210.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 913
Number of citations: 0