A stove as an idea medium?
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2013.010Abstract
Since the turn of 12th century, gradual civilization transformations, which also had significant impacts on house living conditions were observed in the area of Polish grounds. Fire places and furnaces of hypocaustum type came into use from 13th century, and from 14th century – tile stoves. The last mentioned, except for heating functions, served also as typical element of interior decoration, particularly from the moment of introducing stoves with flat tiles. First designers of this type of stove may have been recruited from builders and architects in later periods. All its construction process involved work of wood-carvers – makers of patrixes and moulds and potters of course – tile makers and stove builders.
Rich gothic tiles ornamentation from the territories of Polish grounds was presented to us thanks to archaeological explorations, among the others, in: Jankowo Dolne, Jarocin, Gniezno. Motifs, as a rule, repeat the same thematic groups; tiles presenting coat of arms, religious elements and symbols, court life scenes, illustrating literary subjects, architectonic motifs, animals and plants. Similar elements can also be found in single and fragmentarily preserved polychrome of that period. Both – stoves and painting may have been a part of common iconographical program for interiors in residences and patriciate houses, which was supposed to be a kind of territorial, group and cultural membership manifestation.
In Renaissance period, ornamentation and subjects of tile images changed. Exceptional objects of that time include, e.g. the stove designed for Wawel castle interior made at order of Sigismund I, placed in the apartments of Queen Elisabeth. In the reconstructed stove we identify portrait tiles of the old and young king, to manufacturing of which images of the kings: Casimir the Jagiellon and John I Albert served as models. Erecting such a stove, additionally decorated in the crown frieze with angles holding shields with the Eagle – the national symbol, and placing it in apartments designed for the Queen, could have been the homage for Queen the Mother from Sigismund’s part.
Another example of a Renaissance stove expressing in this case political and religious matters can be a stove erected in Gdańsk Artus Court at the turn of 1545. Placing on tiles portraits of Catholic and Lutheran rulers depicted the situation of not only Gdańsk, but also a huge part of Europe under Habsburg Dynasty reigning.
Next stove presenting by its ornaments current problems of 17th century is the reconstructed stove from Tykocin castle. Tiles obtained during excavations, decorated with family coat of arms of the starost Krzysztof Wiesiołowski and symbols displaying bravery, wealth and Christianity, refer directly to spiritual and intellectual culture of gentry sarmatism of 17th century Polish Republic.
These few stove instants presented herein create the base for rather positive answer to the question placed in the article’s title, although they still require further research.
References
Borowski A. 2001 Sarmatyzm, [w:] Słownik sarmatyzmu, idee pojęcia symbole, red. A. Borowski, Kraków, s. 175–179.
Chorowska M. 2003 Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław.
Ciołek T. M., Olędzki J., Zadrożyńska A. 1976 Wyrzeczysko o świętowaniu w Polsce, Białystok.
Dąbrowska M. 1994 Piec z początku XVII wieku. Opracowanie projektu rekonstrukcji dla Zamku Królewskiego w Warszawie, Kronika Zamkowa, nr 1/29, 2/30, s. 15–29.
Dąbrowska M. 2006 Piece na zamku w Tykocinie, [w:] Czas na Podlaskie. Tykocin. Referaty z sesji historycznej, 3 września 2005, red. B. Pacholska, Białystok, s. 65–75.
Dąbrowska M. 2007 O siedemnastowiecznych kaflach i piecach z terenu ziem polskich, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok, s. 143–159.
Dąbrowska M. 2008 Ogrzewanie wnętrz mieszkalnych w średniowieczu i czasach nowożytnych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 56, nr 3–4, s. 305–324.
Dąbrowska M. 2010 Starość ośmieszona, czyli Filis na Arystotelesie, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 58, nr 1, s. 143–152.
Dymek K. 1995 Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław.
Forstner D. 1990 Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa.
Gotyckie malarstwo 1984 Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań.
Grygiel R. 1987 Średniowieczna siedziba rycerska Zarembów w Jarocinie, Zapiski Jarocińskie, z. 14.
Grygiel R. 1989 Późnogotyckie kafle piecowe z Jarocina, Zapiski Jarocińskie, z. 17–19.
Grygiel R. 1993 Późnogotycki piec rycerski z Jarocina, [w:] Cz. Strzyżewski, Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich. Katalog wystawy, Gniezno, s. 35–36.
Grygiel R. 2001 Piece kaflowe typu rycerskiego wyrazem programu ideowego rezydencji późnośredniowiecznej i nowożytnej na terenie Wielkopolski, [w:] Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa, s. 219–251.
Gumiński S., Olszewski A. M. 1963 Gotycka wieża mieszkalna w Witkowie i jej renesansowa dekoracja, Biuletyn Historii Sztuki, R. 25, nr 4, s. 312–315.,
Holl I. 2003 Der Matthias-Beatrix-Ofen der Budaer Werkstatt (1480-er Jahre), Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, R. 54, s. 255–272.
Jakimowicz T. 2001 Sibi et posteritate. Treści ideowe rezydencji feudalnej w Polsce XVI–XIX w., [w:] Rezydencje w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. E. Opaliński, T. Wiślicz, Warszawa s. 252–267.
Janiak T. 2003 Kafle gotyckie w zbiorach Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno.
Janiak T. 2007 Kafle gotyckie z Wielkopolski, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karwowska, Białystok, s. 17–35.
Kajzer L. 2007 Herby na kaflach z zamku w Ujeździe, czyli o zagadnieniu „herbarzy ceramicznych”, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. 55, nr 1, s. 21–31.
Karłowska-Kamzowa A. 1965 Gotyckie malarstwo ścienne na Śląsku, Rocznik Sztuki Śląskiej, t. 3, s. 27–93.
Karłowska-Kamzowa A. 1984a Śląsk, [w:] Gotyckie malarstwo, s. 79–107.
Karłowska-Kamzowa A. 1984b Spis obiektów, [w:] Gotyckie malarstwo, s. 193–243.
Karłowska-Kamzowa A. 1991 Sztuka Piastów Śląskich w średniowieczu, Warszawa–Wrocław.
Kębłowski J. 1976 Polska sztuka gotycka, Warszawa.
Kilarska E. 1992 W przededniu odbudowy pieca w Dworze Artusa w Gdańsku, Porta Aurea, R. 1, s. 151–189.
Konecki M., Małkiewiczówna H. 1984 Małopolska, [w:] Gotyckie malarstwo, s. 13–77.
Maroszek J. 2000 Pogranicze Litwy i Korony w planach króla Zygmunta Augusta, Białystok.
Morka M. 1984 Wzorce graficzne polskiego malarstwa batalistycznego w XVII w., Biuletyn Historii Sztuki, R. 46, nr 2–3, s. 210–256.
Morka M. 2006 Sztuka dworu Zygmunta I Starego. Treści polityczne i propagandowe, Warszawa.
Motylewska I. 2008 Renesansowe kafle z zamku w Inowłodzu, Łódź.
Nadolska K. 1988 Kafle z zamku biskupów włocławskich w Raciążku na Kujawach, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica, nr 9, s. 85–136.
Nocuń P. 2009 Filis ukonorowana. Głos w dyskusji na temat urządzeń grzewczych w wieży książęcej w Siedlęcinie, Z otchłani wieków, R. 64, nr 1–4, s. 310–314.
Piątkiewicz-Dereniowa M. 1960a Kafle wawelskie okresu wczesnego renesansu, Studia do Dziejów Wawelu, t. 2, s. 303–375.
Piątkiewicz-Dereniowa M. 1960b Rekonstrukcja dawnych wawelskich pieców kaflowych, Biuletyn Historii Sztuki, R. 22, nr 3, s. 331–332.
Piątkiewicz-Dereniowa M. 1982 Renesansowe kafle wawelskie, Warszawa.
Rutkowska-Płachcińska A. 1978a Osadnictwo i zaludnienie, [w:] Historia kultury materialnej Polski, t. 2, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 11–39.
Rutkowska-Płachcińska A. 1978b Budownictwo, [w:] Historia kultury materialnej Polski, t. 2, red. A. Rut-kowska-Płachcińska, Wrocław, s. 150–179.
Rutkowska-Płachcińska A. 1978c Mieszkanie, higiena, [w:] Historia kultury materialnej Polski, t. 2, red. A. Rutkowska-Płachcińska, Wrocław, s. 312–357.
Sas-Zubrzycki J. 1915 Kaflarstwo polskie, Lublin.
Sawicki T. 1993 Kafle gotyckie i renesansowe z Gniezna, [w:] Cz. Strzyżewski, Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich. Katalog wystawy, Gniezno, s. 40–43.
Strzyżewski Cz. 1993 Gotyckie i renesansowe kafle z Jankowa Dolnego, [w:] Cz. Strzyżewski, Kafle gotyckie i renesansowe na ziemiach polskich, Gniezno, s. 37–39.
Szypowscy M. i A. b.r.w. Serce Gdańska, Warszawa.
Tarasiński A. 2007 Kafle gotyckie i wczesnorenesansowe z terenu Ziemi Bytomskiej, [w:] Średniowieczne i nowożytne kafle. Regionalizmy – podobieństwa – różnice, red. M. Dąbrowska, H. Karowowska, Białystok, s. 45–49.
Witkowski J. 1995 Dekoracja heraldyczna wielkiej Sali na zamku w Żarach, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 40, z. 1, s. 69–73.
Witkowski J. 2002 Szlachetna a wielce żałosna opowieść o panu Lancelocie z Jeziora. Dekoracja malarska Wielkiej Sali wieży mieszkalnej w Siedlęcinie, Wrocław.
Żemigała M. 1987 Ogrzewanie piecowe na zamku w Bolesławcu nad Prosną XIV–XVII w., Wrocław.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 1027
Number of citations: 0