Castrum Raczans – some remarks on foreign influences in 13th century Pomerania
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2013.006Abstract
Site 1 in Raciąż was the subject of archaeological exploration in 1969–1985 and 1990–1992, carried out by Pomeranian Archaeological Expedition of Łódź University. The youngest object’s phase was interpreted at that time as wooden-earthen stronghold, the castellan seat, confirmed in a number of written sources from 13th century. Material culture of the stronghold inhabitants was defined as traditional for early mediaeval Pomerania, with slight influences of Western Europe. Unfortunately, wide-ranging research has not been completed. Secondary material analysis performed recently revealed diversity of material culture and its reaches. A variety of clasps and belt fittings were distinguished, so called lengthened belts, typical for development of High Middle Ages, rings and buoodnes with numerous analogies in West European material. The inventory of grave no 59 from the nearby cemetery is an interesting example of mutual penetration of home, local and foreign influences, where apart from temple rings – typical for Western Slavs, finger rings and bead necklaces, there was also a complete set of a belt. Foreign influences are also readable in the assortment of vessels in use. Except for the examples made in traditional methods of Western Slavs, there are also not known earlier, pitchers, vessels with pipe-like outlets (including imported Lower Silesian dishes), glazed ones, brought from East English or South Scandinavian regions and so called colonization ceramics (vessels fired in reductive technique). Many metal dishes were registered, as well (grapens – threepod vessels, and bronze bowls, which were repaired or recycled on the spot).
Spatial composition and the object’s function resemble so called castles of transitive type or colonization castles – fortresses erected around vast terrains of Central Europe in order to control and protect colonization processes. Erecting the object in Raciąż and establishing in it the castellan zone can be synchronized with intense settling processes and land donations confirmed in the area of Krajeńskie Lakeland and Tucholskie Forests.
The object in Raciąż seems, therefore less traditional than it was supposed before. Its dwellers followed all new trends reaching Pomerania by costal urban centers (Gdańsk), while the stronghold itself was adjusted to their needs and referred to central European standards.
References
ASK Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu, red. M. Rębkowski, Kołobrzeg.
Andrzejewski A., Sikora J. 2009 Drohiczyn średniowieczny i nowożytny w świetle badań z roku 2006, Podlaskie Zeszyty Archeologiczne, t. 5, s. 153–177.
Boguszewicz A. 1998 Przemiany w XIII-wiecznym śląskim budownictwie obronnym, [w:] „Rewolucja XIII wieku”, red. K. Wachowski, Kultura średniowiecznego Śląska i Czech 3, Wrocław, s. 97–111.
Brandl H. 2011 Magdeburg und Naumburg. Varianten gotischer Skulptur im 13. Jahrhundert, [w:] Der Naumburger Meister. Bilder und Architekt im Europa der Kathedralen, t. 1, red. G. Siebert, Berlin, s. 397–405.
Bronicka-Rauhut J. 1998 Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Czersku, Warszawa.
Chudziak W., Bojarski J., Stawska V. 2010 Wyposażenie pochówków, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), red. W. Chudziak, Mons Sanctii Laurentii, t. 5, Toruń, s. 79–103.
Chudziak W., Weinkauf M. 2006 Wielkość i rozplanowanie, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1), red. W. Chudziak, Mons Sanctii Laurentii, t. 3, Toruń, s. 37–38.
Drozd A. 2006 Biżuteria i części stroju, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 1), red. W. Chudziak, Mons Sanctii Laurentii, t. 3, Toruń, s. 67–84.
Egan G., Pritchard F. 2002 Dress Accessories c. 1150–1450, Medieval Finds from Excavations in London 3, London.
Fingerlin I. 1971 Gürtel des hohen und späten Mittelalters, Berlin.
Gaertringen von R. H. 2011 Grabfigur des Dietrich von Wettin, [w:] Der Naumburger Meister. Bilder und Architekt im Europa der Kathedralen, t. 2, red. G. Siebert, Berlin, s. 858–860.
Gòmez-Moreno M. 1946 El Panteon Real de las Hugelas de Burgos, Madrid.
Janowski A. 2009 Recykling metali w średniowieczu. Kilka uwag o wtórnym wykorzystaniu średniowiecznych mis brązowych, [w:] Gospodarka ludów Morza Bałtyckiego, t. 1: Starożytność i średniowiecze, red. M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk, Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, Toruń, s. 117–132.
Jaskanis D. 2008 Święck. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północno-wschodnim Mazowszu, Warszawa.
Kamińska J. 1968 Siedlątków, obronna siedziba rycerska z XIV wieku, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, seria archeologiczna 15, s. 144–88.
Kajzer L. 1996 Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Łódź.
Kirpičnikov A. N. 1973 Snarâženie vsadnika i verhovnogo konâ na Rusi IX–XIII vv., Arheologiâ SSSR. Svod arheologičèskih istočnikov, wyd. E1–36, Moskva–Leningrad.
Kmieciński J. 1989 Przemiany kulturowe w XIII wieku na Pomorzu Wschodnim i zagadnienie kolonizacji na prawie niemieckim, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 10, s. 33–42.
Kočka-Krenz H. 1993 Biżuteria północno–zachodnio–słowiańska we wczesnym średniowieczu, Poznań.
Kokowscy E. i A. 2003 Nahajki z rękojeścią w kształcie ptasich głów z Gródka nad Bugiem, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Warszawa–Lublin, s. 355–364.
Kordala T. 2006 Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu, Łódź.
Kościński B. 1998 Wstępne wyniki badań na stanowisku 2 w Gdańsku w 1996 roku, [w:] Gdańsk średniowieczny w świetle najnowszych badań archeologicznych i historycznych, red. H. Paner, Gdańsk, s. 94–118.
Kowalczyk M. 1976 Średniowieczna pracownia kowalska na grodzie w Raciążu, pow. Tuchola, Acta Universitatis Lodziensis, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 11, s. 59–74.
Kowalczyk M. 1986 Raciąż – średniowieczny gród i kasztelania na Pomorzu w świetle źródeł archeologicznych i pisanych, Archaeologia Baltica, t. 6, Łódź.
Krzywdziński R. 2006 Cmentarzysko ze stanowiska 5 – Hala Targowa w Gdańsku od połowy XII wieku do 1813 roku, Archeologia Gdańska, t. 2, s. 7–64.
Krzywdziński R. 2010 Cmentarzysko na Placu Dominikańskim (badania z 2002–2003 roku), Archeologia Gdańska, t. 4, s. 9–56.
Leksykon zamków 2001 Leksykon zamków w Polsce, red. L. Kajzer, Warszawa.
Lepówna B. 1968 Garncarstwo gdańskie w X–XIII w., [w:] Gdańsk wczesnośredniowieczny, t. 7, red. J. Kamińska, Gdańsk.
Lepówna B. 1998 XIII-wieczna wieża mieszkalno-obronna z Chmielna w województwie gdańskim, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, red. H. Kòčka-Krenz, W. Łosiński, Poznań, s. 438–447.
Lissauer A. 1887 Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen und der angrenzenden Gebiete, Leipzig.
Łęga W. 1930 Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń.
Łuczak B. 1982 Rekonstrukcja antropologiczno-demograficzna XIII-wiecznej populacji z grodziska Raciąż (pow. tucholski), Acta Universatis Lodziensis. Folia Archaeologica 2, s. 87–161.
Malinowska-Łazarczyk H. 1982 Cmentarzysko średniowieczne w Cedynii, Szczecin.
Mikołajczyk A. 1974 Zespół monet średniowiecznych odkryty na grodzisku w Raciążu, pow. Tuchola, Wiadomości Numizmatyczne, R. 18, z. 2, s. 98–103.
Mittelalterlische Judische Kultur 2010 Mittelalterlische Judische Kultur in Erfurt, t. 1: Der Schatzfund Archäologie-Kunstgeschichte-Siedlungsgeschichte, red. S. Ostritz, Weimar.
Musianowicz K. 1949 Kabłączki skroniowe – próba typologii i chronologii, Światowit, t. 20, s. 115–232.
Müller U. 2006 Zwischen Gebrauch und Bedeutung. Studien zur Funktion von Sachkultur am beispel Mittelalterlichen handwaschgeschirrs (5./6. bis 15./16. Jahrhundert), Bonn.
Nowakowski A. 1989 W sprawie datowania ostróg z gwiaździstym bodźcem, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica, t. 10, s. 75–82.
Nowakowski D. 2008 Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław.
Pastoureau M. 2006 Średniowieczna gra symboli, tłum. H. Igalson-Tygielska, Warszawa.
Poklewski T. 1961 Misy brązowe z XI, XII i XIII wieku, Łódź.
Polak Z. 1997 Zabytki metalowe, [w:] ASK, t. 2, s. 173–181.
Polak Z. 1998 Zabytki metalowe, [w:] ASK, t. 3, s. 209–221.
Polak Z. 1999 Średniowieczne przedmioty metalowe, [w:] ASK, s. 221–229.
Pollex A. 2010 Glaubenvorstellungen im Wandel. Eine Archäologische Analyse der Köpergräber des 10. bis 13. Jahrhunderts im nordwestslawischen Raum, Radhen.
Porzeziński A. 2006 Typologia okuć pasów z cmentarzyska średniowiecznego w Cedyni, [w:] Świat Słowian wczesnego średniowiecza, red. M. Dworaczyk i in., Szczecin–Wrocław, s. 421–430.
Rębkowski M. 1995 Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu, Kołobrzeg.
Rębkowski M. 1996 Ceramika, [w:] ASK, t. 1, s. 221–230.
Rębkowski M. 1998 Naczynia gliniane, [w:] ASK, t. 3, s. 197–207.
Rębkowski M. 2007 Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Szczecin.
Świątkiewicz P. 2010 Militaria ze średniowiecznego grodziska w Raciążu, Acta Militaria Medievalia, t. 6, s. 7–92.
Świętosławski W. 2006 Ślady koczowników Wielkiego Stepu z X, XI i XII wieku w dorzeczach Wisły i Odry, Łódź.
Thordeman B. 1939–1940 Armour from the battle of Wisby 1361, t. 1–2, Stockholm.
Trawicka E. 2010 Ozdoby wczesnośredniowieczne z cmentarzyska na Placu Dominikańskim w Gdańsku (badania z 2002 i 2003 roku), Archeologia Gdańska, t. 4, s. 57–65.
Wachowski K. 1975 Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na Śląsku, Wrocław.
Wachowski K. 1997 Problematyka tzw. pasa naddługiego w pełnym średniowieczu, Archaeologia Historica Polona, t. 5, s. 187–191.
Wachowski K. 2010 Kultura materialna publicznej przestrzeni miasta w świetle zabytków ruchomych. Zapinki, [w:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, red. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislawia Antiqua 11, Wrocław, s. 236–238.
Wachowski K. 2011 Blisko i daleko od morza. Kultura materialna miast hanzeatyckich, [w:] Polska i Europa w średniowieczu. Przemiany strukturalne. Podmioty i przedmioty w badaniach historycznych, red. M. Adamczewski, Warszawa, s. 125–159.
Wilke G. 1972 Źródła archeologiczne do studiów nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym z terenu pow. tucholskiego, Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu, Archeologia 3, s. 130–135.
Wojtasik J. 1968 Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka” w Wolinie, Szczecin.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 814
Number of citations: 0