Horse skulls revisited. Analyses of selected deposits from the territory of Poland
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2022.013Słowa kluczowe
depozyty końskie, chronologia radiowęglowa, zooarcheologia, tafonomia, średniowiecze, okres wczesnonowożytny, Polska, wierzeniaAbstrakt
The article presents results of the most recent study on three assemblages of horse skulls and bones presented in older publications as early medieval deposits. In the course of the project “Horse in Poland in the Times of the Early Piasts and Internal Fragmentation. AnInterdisciplinaryStudy”, they were subjected to multifaceted archaeozoological analyses as well as AMS carbon-14 dating. Owing to the findings of these analyses along with a critical culture-related assessment of the earlier interpretations, the custom of using horse skulls for magical rituals in the Late Medieval and in modern times. The custom from the pagan era was still practiced in folklore culture and its magical, non-Christian manifestations. The presented results show that dating animal deposits using the AMS carbon-14 method is necessary whenever they become an element of a qualitative-cultural interpretation. They are also an example of merging methods and findings from different specialties in interpreting zoological deposits resulting from human activity. Moreover, the considerations contained in this paper suggest also that there is a need for reinterpreting theses that have been long in use in the subject literature.
Bibliografia
Bajburin A., 1990, W sprawie opisu struktury słowiańskiego rytuału budowniczego, Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, vol. 44/3, pp. 62–69.
Baranowski B., 1963, O hultajach, wiedźmach i wszetecznicach. Szkice z obyczajów XVII i XVIII wieku, Łódź.
Baron J., 2007, Studies on prehistoric religion in Polish archaeology, Sprawozdania Archeologiczne, vol. 61, pp. 419–436.
Baron J., 2012, Ritual and cultural change. Transformations in rituals at the junction of pagan religion and Christianity in early medieval Poland, [in:] Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu, ed. T. Gralak, Biskupin, pp. 449–464.
Biegeleisen H.,1929a, U kolebki, przed ołtarzem, nad mogiłą, Lwów.
Biegeleisen H., 1929b, Lecznictwo ludu polskiego, Kraków.
Biegeleisen H., 1930, Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa.
Biermann F., 2006, Sypniewo. Ein frühmittelalterlicher Burg-Siedlung komplex in Nordmasowien, Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i materiały, vol. 4, Warszawa.
Chudziak W., Bojarski J., Stawska V., 2010, Chronologia cmentarzyska, [in:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), Mons Sancti Laurentii, vol. 5, ed. W. Chudziak, Toruń, pp. 105–120.
Chudziak W., Kaźmierczak R., 2014, Chronology, [in:] The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early medieval gateway into West Pomerania, eds. W. Chudziak, R. Kaźmierczak, Toruń, pp. 17–25.
Dalewski Z., 1999, Zakładziny: obrzęd i mit. O słowiańskich zwyczajach i wierzeniach związanych z budową domu i zakładaniem miasta, Polska Sztuka Ludowa, vol. 44/4, pp. 17–24.
Dulinicz M., Ościłowski J., 2008, Co Włodzimierz Szafrański odkrył na dziedzińcu dawnego opactwa benedyktyńskiego w Płocku?, [in:] Przez granice czasu. Księga jubileuszowa poświęcona Jerzemu Gąssowskiemu, eds. A. Buko, W. Duczko, Pułtusk, pp. 177–190, 567–569.
Dwa grody, 2019, Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Bibliotheca Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 25, eds. M. Szmyt, P. Pawlak, Poznań.
Gołembnik A., 1999, Początki Płocka – mity i rzeczywistość, Slavia Antiqua, vol. 40, pp. 69–95.
Helmold, 1974, Helmolda Kronika Słowian, translated by J. Matuszewski, developed by J. Strzelczyk, Warszawa.
Herbord, 1974, Herbordi dialogus de Vita S. Ottonis Episcopi Babenbergensis, [in:] Monumenta Poloniae Historica, Series Nova, 7/3, eds. K. Liman, J. Wikarjak, Warszawa.
Hilczer-Kurnatowska Z., 1982, Zakładzina, [in:] Słownik starożytności słowiańskich, vol. 7: Y–Ź i Suplementy, eds. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław, pp. 52–54.
Hoggard B., 2004, The archaeology of counter-witchcraft and popular magic, [in:] Beyond the witch trials. Witchcraft and magic in Enlightenment Europe, eds. O. Davies, W. Blécourt, Manchester–New York, pp. 167–186.
Hukantaival S., 2009, Horse skulls and “alder-horse” the horse as a depositional sacrifice in buildings, Archaeologia Baltica, vol. 11, pp. 350–356.
Kajkowski K., 2018, Symbolika wczesnośredniowiecznych depozytów szkieletów koni z ziem polskich, [in:] Hierofanie, wierzenia, obrzędy... Kultura symboliczna w średniowieczu między pogaństwem a chrześcijaństwem, eds. S. Rosik, S. Jędrzejewska, K. Kollinger, Rzeszów, pp. 121–157.
Kajkowski K., 2022, Ofiara zakładzinowa w świecie wczesnośredniowiecznych wyobrażeń zachodniosłowiańskich (na przykładzie odkryć z ziem polskich), [in:] W świecie bogów, ludzi i zwierząt. Studia ofiarowane Leszkowi Pawłowi Słupeckiemu, eds. M. Dzik et al., Rzeszów, pp. 407–433.
Łukaszyk A., 2012, Wierzchowce Bogów. Motyw konia w wierzeniach Słowian i Skandynawów, Szczecin.
Makowiecki D., 2019, Wyniki archaeozoologicznej identyfikacji zwierzęcych szczątków kostnych ze stanowiska 2 w Dąbrówce, [in:] Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, eds. M. Szmyt, P. Pawlak, Poznań, pp. 392–441.
Makowiecki D., Chudziak W., Szczepanik P., Janeczek M., Pasicka E., 2022, Horses in the Early Medieval (10th–13th c.) Religious rituals of Slavs in Polish areas. An archaeozoological, archaeological and historical overview, Animals, vol. 12, pp. 2282, https://doi.org/10.3390/ani12172282.
Makowiecki D., Wiejacka W., 2023, Horse (Equus caballus) in Early Medieval Poland (8th–13th/14th century) according to zooarchaeological records, Toruń.
Matusiak S., 1911, Wieszczba i źreb, Lud. Kwartalnik etnograficzny, vol. 17, pp. 193–241.
Merrifield R., 1989, The Archaeology of Ritual and Magic, New York.
Morris J., 2012, Animal “ritual” killing: from remains to meanings, [in:] The killing and burial of animals. European perspectives, ed. A. Pluskowski, Oxford, pp. 8–21.
Moszyński K., 1929, Kultura ludowa Słowian. Część 1: Kultura materjalna, Kraków.
Moszyński K., 1929–1930, Zwyczaje świętojańskie na zachodnim Polesiu, Lud Słowiański. Pismo poświęcone dialektologji i etnografji Słowian, vol. 1, pp. 76–88.
Moszyński K., 1934, Kultura ludowa Słowian. Część 2. Zeszyt 1: Kultura duchowa, Kraków.
Pawlak E., Pawlak P., 2019, Przejawy życia duchowego mieszkańców grodu na stanowisku 2 w Dąbrówce, [in:] Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, eds. M. Szmyt, P. Pawlak, Poznań, pp. 163–172.
Płock, 2011, Płock wczesnośredniowieczny, [in:] Origines Polonorum, vol. 4, ed. A. Gołembnik, Warszawa.
Rajewski Z., 1974, Święta woda u Słowian – źródła, rzeki, jeziora, Slavia Antiqua, vol. 21, pp. 111–117.
Rajewski Z., 1975, Koń w wierzeniach u Słowian wczesnośredniowiecznych, Wiadomości Archeologiczne, vol. 39, pp. 516–521.
Rajewski Z., Maciejewski F., 1957, Badania wykopaliskowe źródeł krynicznej wody w Biskupinie, pow. Żnin, Wiadomości Archeologiczne, vol. 24 (3), pp. 232–243.
Saxo Grammaticus, 2015, Gesta Danorum – the history of the Danes, ed. K. Friis-Jensen, vols. 1–2, Oxford.
Słupecki L. P., 2003, Wróżbiarstwo pogańskich Słowian, [in:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, ed. M. Dulinicz, Warszawa–Lublin, pp. 73–80.
Szafrański W., 1983, Płock we wczesnym średniowieczu, Wrocław.
Szczepanik P., 2020, Rzeczywistość mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia. Studium z zakresu etnoarcheologii religii, Toruń.
Thietmar, 2001, Ottonian Germany. The Chronicon of Thietmar of Merseburg, ed. D. A. Warner, Manchester–New York.
Trzeciecki M., 2011, Początki Płocka, [in:] Płock wczesnośredniowieczny, ed. A. Gołembnik, Warszawa, pp. 55–100.
Udziela M., 1905, Przyczynki do medycyny ludowej, Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie, vol. 11 (1), pp. 394–401.
Wawrzeniuk J., 2016, Magia ochronna Słowian we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Paweł Szczepanik, Daniel Makowiecki, Wojciech Chudziak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 228
Liczba cytowań: 0
