Stary Rypin – od grodu do miasta
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2016.007Słowa kluczowe
ziemia dobrzyńska, grodzisko wczesnośredniowieczne, obiekt typu motte, miejsce centralne, cmentarzysko, cegielnia, średniowieczeAbstrakt
Artykuł dotyczy problematyki średniowiecznego kompleksu osadniczego w Starym Rypinie (obecnie Starorypin Prywatny, gm. Rypin, woj. kujawsko-pomorskie), jako miejsca centralnego. Był to ważny ośrodek dla kształtowania się stosunków osadniczych i kulturowych na obszarze później ukształtowanej, historycznej ziemi dobrzyńskiej przez bardzo długi czas – co najmniej od połowy XI wieku na pewno do połowy XIV wieku. Źródła pisane wskazują, że już Stary Rypin był miastem założonym najprawdopodobniej pomiędzy 1323 a 1326 rokiem. Przed 1345 rokiem, z nieznanych przyczyn, nastąpiła translokacja ośrodka osadniczego i administracyjnego na teren dzisiejszego miasta Rypin. Świadectwem minionej świetności tego miejsca jest kompleks wielofazowych stanowisk archeologicznych – miejsc wielokrotnie przeorganizowanych osadniczo, zamieszkałych już w pradziejach, intensywnie użytkowanych i przybudowywanych w średniowieczu, zarówno wczesnym, jak i późnym.
Bibliografia
Arszyński M., 1970 Technika i organizacja budownictwa ceglanego w Prusach w końcu XIV i w pierwszej połowie XV wieku, Studia z dziejów rzemiosła i przemysłu, t. 9, s. 7–139.
Bieniak J., 1990 Recepcja prawa chełmińskiego na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej w średniowieczu, [w:] Studia Culmensia historico-iuridica czyli księga pamiątkowa 50-lecia prawa chełmińskiego, t. 1, red. Z. Zdrójkowski, Toruń, s. 193–228.
Bieniak J., 1994 Od wójtów Rypina do rodu szlacheckiego. Starorypińscy w XIV i XV wieku, [w:] Rypin – szkice z dziejów miasta, red. M. Krajewski, Rypin, s. 39–78.
Bogucki A., 1967 Powiat rypiński w średniowieczu (do połowy XV wieku), [w:] Szkice Rypińskie. Materiały z sesji popularno-naukowej zorganizowanej z okazji 900-lecia Rypina w dniu 27 listopada 1965 r., red. Z Jędrzyński, Bydgoszcz, s. 45–57.
Bogucki A., 1974 Z dziejów Rypina. Sprawa autentyczności dwóch dokumentów z XIV w., Prace Wydziału Nauk Humanistycznych Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, seria C, nr 14, Prace Komisji Historii 10, Warszawa–Poznań, s. 71–80.
Bogucki A., 1988 Uwagi o kasztelaniach wschodniokujawskich i dobrzyńskich (XI–XIV w.), Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, t. 6, s. 69–96.
Bogucki A., 1992 Kasztelania i powiat rypiński w średniowieczu, Ziemia Dobrzyńska. Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, t. 2, s. 7–15.
Chruścińska A., 2016 Raport z wykonania prac badawczych w ramach umowy nr 427/15 z dnia 30.06.2015 r. Określenie metodą luminescencyjną wieku prób cegły pochodzącej ze stanowiska archeologicznego w Starym Rypinie, maszynopis w archiwum Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, Toruń.
Dulinicz M., 2001 Zalążki miast na wczesnośredniowiecznym Mazowszu (X–XII w.), Rocznik Mazowiecki, t. 13, s. 11–23.
Dulinicz M., Ważny T., 2004 Dendrologia o datowaniu mazowieckich grodzisk, Rocznik Mazowiecki, t. 16, s. 9–27.
Gajda A., 1981 Osadnictwo grodowe ziemi dobrzyńskiej w okresie od VI do XV wieku, maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Działu Archeologii Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, Łódź.
Gałkowski P., 2009 Parafia Świętej Trójcy w Rypinie (monografia historyczna), Rypin.
Guldon Z., Powierski J., 1974 Podziały administracyjne Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej w XIII–XIV wieku,
Warszawa–Poznań.
Grześkowiak J., 1963 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1961 roku w Starorypinie na stanowisku 1, [w:] Zbiór Dokumentów Tysiąclecia Państwa Polskiego w Rypinie. Badania archeologiczne w latach 1959–1961, red. R. Piotrowski, Rypin, s. 35–37.
Grześkowiak J., 1967 Wczesnośredniowieczne osadnictwo w Starorypinie i okolicy, [w:] Szkice Rypińskie. Materiały z sesji popularno-naukowej zorganizowanej z okazji 900-lecia Rypina w dniu 27 listopada 1965 r., red. Z. Jędrzyński, Bydgoszcz, s. 30–37.
Kajzer L., Horonziak A., 1995 Budownictwo obronne ziemi dobrzyńskiej, [w:] Budownictwo obronno-rezydencjonalne Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, cz. 4, red. L. Kajzer, Włocławek, s. 199–200.
Kajzer L., 2000 Nowy zamek w starym Rypinie, [w:] Archaeologia et historia. Księga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Gupieńcowej, Łódź, s. 165–175.
Labuda G., 1978 Początki klasztoru w świetle źródeł pisanych, [w:] Materiały sprawozdawcze z badań zespołu pobenedyktyńskiego w Mogilnie, z. 1, Warszawa, s. 1–59.
Lewandowska J., 2007 Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych na tzw. grodzisku stożkowatym w roku 2007, maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu, Delegatura we Włocławku, Rypin.
Lewandowska J., 2008 Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych w roku 2008 na tzw. grodzisku pierścieniowatym i stożkowatym w roku 2008, maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu, Delegatura we Włocławku, Rypin.
Lewandowska J., 2009 Średniowieczny kompleks osadniczy w Starorypinie, gm. Rypin, stanowisko 1 i 2, woj. kujawsko-pomorskie w świetle badań archeologicznych w latach 2007–2008, Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, t. 1, s. 27–50.
Lewandowska J., 2010 Rypin i jego okolice w pradziejach i wczesnym średniowieczu, [w:] Rypin – dzieje miasta, t. 1, red. K. Mikulski, Rypin, s. 78–85.
Lewandowska J., 2011 Średniowieczny kompleks osadniczy w Starorypinie, gm. Rypin, woj. kujawsko-pomorskie w świetle badań archeologicznych prowadzonych w latach 2007–2009, [w:] XVII Sesja Pomorzoznawcza, t. 1: Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, red. M. Fudziński, H. Paner, Gdańsk, s. 541–552.
Lewandowska J., w druku Brakteaty krzyżackie z późnośredniowiecznego obiektu obronnego w miejscowości Starorypin, gm. Rypin, woj. kujawsko-pomorskie, Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, t. 3.
Lewandowska J., Szymkowicz A., w druku Osada ludności kultury pomorskiej odkryta na wielokulturowym stanowisku numer 3 w miejscowości Starorypin, gm. Rypin, woj. kujawsko-pomorskie, Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, t. 3.
Łytka A., 2007 Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Starorypinie, maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, Toruń.
Makowiecki D., 2007 Wyniki badań archeologicznych zwierzęcych szczątków kostnych z gródka stożkowatego, stan. 1 w Starorypinie, maszynopis w archiwum Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, Toruń.
Makowiecki D., 2009 Wyniki badań archeologicznych ze Starorypina, stan. 3 (sezon 2009), maszynopis w archiwum Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, Toruń.
Marciniak-Kajzer A., Horonziak A., Kajzer L., 1998 Archeologiczne badania weryfikacyjno-konserwatorskie w Starorypinie koło Rypina, woj. włocławskie. Tzw. grodzisko pierścieniowate i stożkowate, maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu, Delegatura we Włocławku, Łódź.
Martyka K., 2011 Znaleziska uzbrojenia z terenu grodziska w Starorypinie, Rocznik Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie, t. 2, s. 81–100.
Olczak J., Siuchniński K., 1976 Typologia wczesnośredniowiecznych grodzisk Pomorza Środkowego, Slavia Antiqua, t. 23, s. 111–152.
Poliński D., 2007 Wczesne warownie w Prusach w kontekście miejscowych obiektów obronnych
o umocnieniach drewniano-ziemnych, Archaeologia Historica Polona, t. 16, s. 41–61.
Poliński D., 2013 Pień. Siedziba krzyżackich prokuratorów w ziemi chełmińskiej, Toruń.
Ptaszyński P., 1999 Zakon Bożogrobców na Ziemi Dobrzyńskiej. Zarys dziejów, Rypin–Warszawa.
Szybkowski S., 2010 Świadkowie przywileju Wielkiego Mistrza Ulryka von Jungingen z 28 X 1409 roku. Z badań nad prokrzyżacką orientacją wśród szlachty dobrzyńskiej w okresie wojny 1409–1411, Zapiski Historyczne, t. 75, z. 2, s. 23–46.
Wroniszewski J., 2010 Rypin gród i miasto w czasach średniowiecza, [w:] Rypin – dzieje miasta, t. 1, red. K. Mikulski, Rypin, s. 87–133.
Zalewski A., 1892 Kilka wiadomości z dziedziny starożytnictwa, Pamiętnik Fizyjograficzny, t. 12, dz. 4: Antropologia, s. 7.
Żebrowski T., 1976 Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 263
Liczba cytowań: 0
