Osadnictwo grodowe na Kujawach i ziemi chełmińskiej w okresie wczesnego średniowiecza w świetle tradycji miejsca centralnego
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2016.003Słowa kluczowe
grody, osadnictwo, chronologia, funkcje, problem kontynuacji, dyskontynuacji, Kujawy, ziemia chełmińska, ziemia dobrzyńska, wczesne średniowieczeAbstrakt
Głównym zagadnieniem podjętym w niniejszym przyczynku jest problem występowania w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym Kujaw i strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu określonych miejsc, które w dłuższej perspektywie czasowej nabrały szczególnego znaczenia, stając się ogniwem struktur tzw. osadnictwa grodowego. Jako wyodrębnione w przestrzeni punkty terenowe, w zależności od zmieniających się uwarunkowań społeczno-politycznych i gospodarczych, pełniły one różne funkcje nie tylko związane z obronnością. W artykule poruszono kwestię ich kontynuacji/dyskontynuacji, a ponadto problem „długiego” trwania wskazującego na tradycję miejsca centralnego. Opisywane zjawisko przedstawiono w ramach czterech przedziałów czasowych, obejmujących zarówno czasy plemienne (VII–X wiek), jak i państwowe (X–XIII wiek).
Bibliografia
Banaszkiewicz J., 1986 Jakość porządku przestrzennego, społecznego i tradycji początków ludu. Uwagi o urządzeniu wspólnoty plemienno-państwowej u Słowian, Przegląd Historyczny, t. 77, nr 3, s. 445–466.
Bojarski J., 2012 Wczesnośredniowieczny mikroregion osadniczy w Napolu na ziemi chełmińskiej. Wytwórczość garncarska jako źródło poznania lokalnych procesów osadniczych, Toruń.
Brather S., 2006 Zwischen Fluchtburg und Herrensitz. Sozialgeschichtliche Interpretationen früh- und hochmittelalterlicher Burgwälle in Ostmittelauropa, Archaeologia Baltica, t. 6, s. 40–57.
Burghardt A. F., 1971 Hypothesis about gateway cities, Annals of the Association of American Geographers, t. 61, s. 269–285.
Christaller W., 1933 Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Eine ökonimisch-geographische Untersuchung über die Gesetzmässigkeit der Vorbereitung und Entwicklung der Siedlungen mit städtischen Funktionen, Jena.
Chudziak W., 1996 Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII–XI wiek), Toruń.
Chudziak W., 2003 Wczesnośredniowieczna przestrzeń sakralna in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim, Mons Sancti Laurentii, t. 1, Toruń.
Cooley Ch. H., 1896 The theory of transportation, Publications of the American Economic Association,
t. 9, s. 13–148.
Dalewski Z., 1996 Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa.
Danielewski M., 2009 Grody pogranicza kujawsko-wielkopolskiego od połowy X do końca XIII wieku, [w:] Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego. Zbiór studiów, t. 2, red. D. Karczewski, Strzelno, s. 9–51.
Dulinicz M., 2001 Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa.
Dzieduszycki W., 1982 Wczesnomiejska ceramika kruszwicka w okresie od 2. połowy X w. do połowy XIV w., Wrocław.
Dzieduszycki W., 2008 Kruszwica – piastowska domena nad Gopłem, [w:] Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, red. M. Kobusiewicz, Poznań, s. 397–427.
Grążawski K., 2005 Kasztelania świecka i michałowska. Studia nad kształtowaniem się struktur państwa piastowskiego na pograniczu polsko-pruskim, Włocławek.
Grążawski K., 2014 Funkcje militarne grodów monarchii wczesnopiastowskiej na północnych rubieżach państwa, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 61–72.
Hensel W., 1950 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 1, Poznań.
Hensel W., 1953 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 2, Poznań.
Hensel W., 1959 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 3, Warszawa.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1972 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 4, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1980 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 5, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., 1987 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 6, Wrocław.
Hensel W., Kurnatowska Z., Łosińska A., 1995 Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 7, Poznań.
Jażdżewski K., 1956 Wczesnośredniowieczne osadnictwo miasta Włocławka i jego najbliższej okolicy, Materiały Wczesnośredniowieczne, t. 4, s. 109–148.
Kara M., 2009 Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Kajzer L., Horonziak A., 1995 Budownictwo obronne ziemi dobrzyńskiej, Włocławek.
Kowalenko W., 1938 Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej, Poznań.
Kowalewski J., 1997 Rola rowów we wczesnośredniowiecznych osadach z rejonu Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, Archaeologia Histroica Polona, t. 6, s. 101–121.
Kowalik A., 2005 Kosmologia dawnych Słowian. Prelegomena do teologii politycznej dawnych Słowian, Kraków.
Moździoch S., 1990 Organizacja gospodarcza państwa wczesnopiastowskiego na Śląsku. Studium archeologiczne, Wrocław.
Moździoch S., 2014 Wstęp, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 7–14.
Piotrowski W., 1995 Biskupiński mikroregion osadniczy we wczesnym i późnym średniowieczu, [w:] Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie, red. W. Niewiarowski, Toruń, s. 97–113.
Powierski J., 1973 Studia nad strukturą administracyjno-terytorialną ziemi chełmińskiej i michałowskiej w okresie piastowskim, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, seria C, nr 13, Prace Komisji Historii 9, s. 3–86.
Siemianowska E., 2014 O zastosowaniu niektórych modeli teoretycznych w badaniach nad ośrodkami miejskimi w średniowieczu, Archaeologia Historica Polona, t. 22, s. 27–54.
Urbańczyk P., 2008 Trudne początki Polski, Warszawa.
Urbańczyk P., 2014 Archeologia grodzisk w badaniach wczesnych państw Europy Środkowej, [w:] Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, red. K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch, Wrocław–Głogów, s. 27–36.
Wczesnośredniowieczne grodziska, 1994 Wczesnośredniowieczne grodziska ziemi chełmińskiej. Katalog grodzisk, red. J. Chudziakowa, Toruń.
Weinkauf M., 2015 Naczynia ceramiczne jako źródło poznania procesów osadniczych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej na początku wczesnego średniowiecza (VII–IX w.), t. 1, Toruń.
Weinkauf M., 2016 Naczynia ceramiczne jako źródło poznania procesów osadniczych w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej na początku wczesnego średniowiecza (VII–IX w.), t. 2, Toruń.
Wilke G., 1998 Die frühgeschichte Burgen in der Krajna und die Entwicklung der Burgbezirke zwischen Gwda (Kuddow) und Wisła (Weischel), [w:] Frühmittelalterichen urgenbau in Mittel- und Osteuropa, Tagung Nitra vom 7. Bis 10. October 1996, red. J. Henning, Bonn, s. 189–210.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 494
Liczba cytowań: 0
