Heterogeniczność przestrzeni miast salinarnych Bochni i Wieliczki w dobie przedprzemysłowej
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2015.010Słowa kluczowe
Bochnia, Wieliczka, późne średniowiecze,Abstrakt
Zróżnicowanie przestrzeni obu miast salinarnych miało wielorakie uwarunkowania. Zasadnicze funkcje – między innymi mieszkalne, komunikacyjne, handlowe, sakralne, obronne i tak istotne tutaj, związane z eksploatacją soli – wpisano w XIII-wieczne plany lokacyjne (w Bochni skorygowany w XIV wieku). Późniejsze modyfikacje wiązały się z rozwojem miast i żupy w późnym średniowieczu oraz na progu nowożytności. Kryzys zarysowujący się od XVII wieku owocował poszerzeniem przestrzeni sacrum kosztem własności miejskich, w Wieliczce także powstawaniem osad konkurencyjnych wobec miasta. Istotne zmiany w gospodarowaniu przestrzenią narzucił austriacki zaborca po 1772 roku, w okresie stanowiącym wstęp do epoki industrialnej.
Bibliografia
Wykaz skrótów
SMDŻSP – Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Wieliczka
Beiersdorf Z. Krasnowolski B., 1979 Zespół pobernardyński w Bochni (ul. Stasiaka 1), dokumentacja historyczna, maszynopis w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Delegatura w Tarnowie, Kraków.
Beiersdorf Z. Krasnowolski B., 1983–1984 Bochnia, studium historyczno-urbanistyczne, maszynopis w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Delegatura w Tarnowie, Kraków.
Beiersdorf Z. Krasnowolski B., 1985 Austriackie umocnienia Wieliczki z lat 1777–1779, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury PAN 19, s. 231–239.
Berdecka A., 1982 Lokacje i zagospodarowanie miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333–1370), Wrocław.
Biłous T., 1887 Krótki rys założenia i rozwoju c.k. Gimnazjum w Bochni, Bochnia.
Birkenmajerowa M., 1958 Bochnia, studium historyczno-urbanistyczne, maszynopis w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Delegatura w Tarnowie, Kraków.
Błachut A., 1979 Budownictwo małopolskiej prowincji Reformatów w XVII wieku w świetle ustawodawstwa zakonnego, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 24, s. 123–140.
Cholewa-Duda J., 1981 Bochnia, woj. tarnowskie. Stanowisko muzeum, Informator Archeologiczny. Badania rok 1980, Warszawa, s. 231–232.
Chorowska M., 2009 Rekonstrukcja planu średniowiecznej Legnicy w obrębie murów miejskich na podstawie planu pomiarowego z 1956 i spisu podatkowego z 1451 roku, [w:] Atlas historyczny miast polskich, t. 4: Śląsk, red. M. Młynarska-Kaletynowa, z. 9: Legnica, red. R. Eysymontt, R. Goliński, Wrocław, s. 14–15.
Dąbrowski J., 1964 Kazimierz Wielki, twórca Korony Królestwa Polskiego, Wrocław.
Enders J., 1980 Die deutschen Siedlungen in Galizien, Eckartschriften 75, Wien.
Eysymontt R., 2009 Rozwój przestrzenny miasta średniowiecznego w XIII–XV wieku, [w:] Atlas historyczny miast polskich, t. 4: Śląsk, red. M. Młynarska-Kaletynowa, z. 9: Legnica, red. R. Eysymontt, R. Goliński, Wrocław, s. 16–17.
Fischer S., 1927 Losy kazimierzowskiej fundacji, Bochnia.
Fischer S., 1934a Kazimierz Wielki i jego stosunek do Bochni i bocheńszczyzny, Bochnia.
Fischer S., 1934b Matka Boska Bocheńska i jej kult na tle życia religijnego w dawnej Bochni, Bochnia.
Fischer S., 1938 Z przeszłości Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni, [w:] Pamiątka jubileuszowego zjazdu byłych uczniów Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego w Bochni dnia 2 maja 1938 roku, Bochnia, s. 35–50.
Gawęda S., 1974 Polityka Kazimierza Wielkiego wobec miast górniczych, SMDŻSP, t. 3, s. 13–20.
Gawlas S., 2000 Uwagi o polityce miejskiej Kazimierza Wielkiego, [w:] Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane prof. Henrykowi Samsonowiczowi w 70. rocznicę urodzin, Warszawa, s. 25–41.
Glassl H., 1975 Das österreichische Einrichtungswerk in Galizien (1772–1790), Weröffentlichungen des Osteuropa Instituts, Reihe Geschichte 41, Wiesbaden.
Grodecki R., 1969 Działalność gospodarcza Kazimierza Wielkiego, [w:] Polska piastowska, oprac. J. Wyrozumski, Warszawa, s. 475–583.
Grodecki R., 1974 Ordynacja Kazimierza Wielkiego dla krakowskich żup solnych z 1368 roku, SMDŻSP, t. 3, s. 7–12.
Holewiński M., 2003 Archiwalne plany fortyfikacji Wieliczki w zbiorach Archiwum Wojennego w Wiedniu, SMDŻSP, t. 23, s. 157.
Jodłowski A., 1988 Początki eksploatacji soli na terenie żup krakowskich do połowy XIII wieku, [w:] Dzieje żup krakowskich, red. A. Jodłowski, Wieliczka, s. 71–102.
Kaczmarczyk Z., 1939 Monarchia Kazimierza Wielkiego, t. 1, Poznań.
Kaczmarczyk Z., 1946 Monarchia Kazimierza Wielkiego, t. 2, Poznań.
Kiryk F. 1968 Z dziejów miast w zachodniej części ziemi bieckiej do r. 1520, [w:] Nad rzeką Ropą, red. F. Kiryk, Kraków, s. 119–154.
Kiryk F. 1978a Zarys dziejów osadnictwa, [w:] Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, Kraków, s. 41–142.
Kiryk F. 1978b Pozostałe miasta regionu olkuskiego, [w:] Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego, red. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk, Kraków, s. 341–360.
Kiryk F. 1990 Polityka miejska Kazimierza Wielkiego, [w:] Problemy dziejów i konserwacji miast zabytkowych. Materiały sympozjum miast Kazimierzowskich w Radomiu i Kazimierzu Dolnym 23–24 września 1988 r., red. R. Szczygieł, Radom–Kazimierz Dolny, s. 11–22.
Kiryk F. 1994 Urbanizacja Małopolski. Województwo sandomierskie, XIII–XVI wiek, Kielce.
Krasnowolski B., 1982–1983 Zespół zamku żupnego w Wieliczce, podsumowanie i aktualizacja wyników dotychczasowych badań oraz wnioski konserwatorskie, maszynopis w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Kraków.
Krasnowolski B., 1975 Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w kościele parafialnym w Biesiadkach, dokumentacja historyczna, maszynopis w archiwum Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Delegatura w Tarnowie, Kraków.
Krasnowolski B., 2003 Studie über österreichische Architektur, Städtebau und Raumplanung in Galizien in den Jahren 1772–1815, [w:] Aus der Geschichte Österreichs in Mitteleuropa, z. 4 Kunstgeschichte, red. A. Glaser i in., Wien, s. 130–161.
Krasnowolski B., 2004 Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. 1, 2, Kraków.
Krasnowolski B., 2005 Dzieje Sierczy od 1772 roku do współczesności, [w:] J. Piotrowicz, B. Krasnowolski, Siercza, dach Wieliczki. Monografia wsi, Siercza, s. 119–336.
Krzyżanowski J., 1938 Polityka miejska Bolesława Wstydliwego, [w:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków, s. 381–430.
Kubik K., 1976 Wielicki zamek salinarny, SMDŻSP, t. 5, s. 76–90.
Kubik K., 1977 Dzieje rozbudowy zamku żupnego w Wieliczce, SMDŻSP, t. 6, s. 73–93.
Lepucki H., 1938 Działalność kolonizacyjna Marii Teresy i Józefa II w Galicji, Lwów.
Leszczyńska-Skrętowa Z., 1980 Bochnia, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław, s. 150–166.
Mateszew S., 1980 Osadnictwo i stosunki własnościowe do końca XV wieku, [w:] Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Kraków, s. 42–77.
Niewalda W., 1971 Sprawozdanie z badań architektonicznych na terenie zamku żupnego w Wieliczce, [w:] Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce w roku 1971, Wieliczka, s. 49–50.
Patkaniowski M., 1938 Polityka miejska Kazimierza Wielkiego, Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności 43, z. 3, s. 86–91.
Piechotkowie M. K., 2004 Oppidum Iudaeorum. Żydzi w przestrzeni miejskiej dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa.
Piotrowicz J., 1968 Problematyka genezy i najstarszych dziejów górnictwa solnego w Polsce, SMDŻSP, t. 2, s. 173–233.
Piotrowicz J., 1980 Żupa solna, [w:] Bochnia. Dzieje miasta i regionu, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Kraków, s. 91.
Piotrowicz J., 1990 Dzieje miasta Wieliczki w wiekach średnich, [w:] Wieliczka, dzieje miasta (do roku 1980), red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków, s. 61–76.
Przywilej lokacyjny, 1983 Przywilej lokacyjny miasta Bochni, wyd. J. Flasza, Bochnia.
Skubisz M., 2003 Austriacka twierdza polowa w Wieliczce z 1778 r., SMDŻSP, t. 23, s. 141–158.
Świszczowski S., 1968 Średniowieczne założenia zamku żupnego w Wieliczce i ich późniejszy rozwój, SMDŻSP, t. 2, s. 152–170.
Widawski J., 1973 Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV wieku, Warszawa.
Wyrozumski J., 1982 Kazimierz Wielki, Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 974
Liczba cytowań: 0
