Origins of the left-bank residence of the Piasts in Wrocław
Duchess Anna’s curia in the heart of the Oder riverside ducal grounds
DOI:
https://doi.org/10.12775/AHP.2023.002Słowa kluczowe
Middle Ages, Wrocław, Lower Silesia, tower, castle, church, hospitalAbstrakt
Praca stanowi prezentację najnowszych odkryć i jednocześnie próbę krytycznego podsumowania dotychczasowych studiów nad początkami lewobrzeżnej siedziby Piastów we Wrocławiu, w oparciu o wyniki badań archeologiczno-architektonicznych z lat 1994-2020, przeprowadzonych na terenie tzw. „Kurii księżnej Anny” oraz kwerendy źródłowe. Omawia relikty nieznanej dotąd budowli rezydencjonalnej sprzed najazdu mongolskiego, ujawnione w trakcie badań kościoła szpitalnego p.w. św. Macieja, ufundowanego w 1253 r. przez księżną Annę Przemyślidkę dla Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Zwraca również uwagę na pierwotną formę i funkcję kościoła św. Macieja, niewątpliwie przynależnego do grupy kościołów prywatnych (Eigenkirche), poświadczoną m.in. reliktami wieży emporowej.
Bibliografia
Adamski J., 2017, Gotycka architektura sakralna na Śląsku w latach 1200–1420. Główne kierunki rozwoju, Kraków.
Badura J., 2010, Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji lewobrzeżnego osadnictwa Wrocławia, [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 11, Wrocław, pp. 15–45.
Badura J., Kastek T.A., 2018, Topograficzne uwarunkowania lokalizacji zamków wrocławskich, Archaeologia Historica Polona, vol. 26, pp. 135–162.
Biel R., 2021, Zespół szpitalno-klasztorny Rycerskiego Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą na terenach książęcych we Wrocławiu w okresie średniowiecza, typescript of the doctoral dissertation at the Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Wrocław.
Biel R., 2024, Turris latericia destructa – the court of Duchess Anna in Wrocław and the latest research, Architectus, vol. 1, no. 77, pp. 49–57.
Biernat D., Ciszek E., Pietrzyk J., Prokopska K., Rachlan K., Sobczak A., Sworszt A., Szubiński W., Zalewski P., Żyniewicz A., Mruczek R., Stefanowicz M., 2003, Badania archeologiczno-architektoniczne w kościele pw. św. Macieja na Starym Mieście we Wrocławiu, typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Burgemeister L., Grundmann G., 1934, Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, vol. 1 (3), Breslau.
Buśko C., Chorowska M., Janczewski P., 2003, Wstępne badania archeologiczno-architektoniczne przy ul. Nankiera 17 (Maciejówka) we Wrocławiu, typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław.
Caban M., 2023, Badania wymiarowe cegieł jako metoda pomocnicza przy datowaniu zabytków architektury, typescript of the doctoral dissertation at the Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology, Wrocław.
CDS, 1875, Codex Diplomaticus Silesiae, vol. 7: Regesten zur schlesischen Geschichte, part 2: Bis zum Jahre 1250, ed. C. Grünhagen, Breslau.
Chorowska M., Bartz W., Caban M., Wodejko E., 2021, Piast castle on Ostrów Tumski island in Wrocław, Archaeologia Historica Polona, vol. 28, pp. 255–274.
Chorowska M., Mruczek R., 2022, Left-bank Castle in Wrocław. Part 1: From the seat of the Piasts to an imperial residence, Archaeologia Historica Polona, vol. 30, pp. 99–130.
Dola K., 1968, Szpitale średniowieczne Śląska. I. Rozwój historyczny, Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego, t. 1, s. 245–292.
Goerlitz T., 1935, Der Hof zwischen den beiden Gräben: ein Beitrag zur Ortskunde von Breslau im 13. Jahrhundert, Breslau.
Goliński M., 1999, Pas nadodrzański Starego Miasta we Wrocławiu – dzieje i podstawy pewnej koncepcji (do połowy XX w.), [in:] Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście, eds. C. Buśko, J. Piekalski, Wratislavia Antiqua, 1, Wrocław, pp. 15–20.
Grotte A., 1937, Synagogenspuren in schlesischen Kirchen, Breslau.
Grünhagen C., 1861, Breslau unter den Piasten als deutsches Gemeinwesen, Breslau.
Kaczmarek R., 1999, Rzeźba architektoniczna XIV wieku we Wrocławiu, Wrocław.
Kastek T., Mruczek R., Wojcieszak M., 2006, Ratownicze badania archeologiczno-architektoniczne w kościele rektoralnym pw. św. Macieja na Starym Mieście we Wrocławiu, typescript in the archives of Akme – Zdzisław Wiśniewski Sp. z. o o., Wrocław.
Konczewski P., Lasota C., Piekalski J., 2007, Zamek książęcy na lewym brzegu Odry we Wrocławiu w świetle badań z lat 2005–2006, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, vol. 49, pp. 225–254.
Konczewski P., Piekalski J., 2010, Stratygrafia nawarstwień i konstrukcje ulic, [in:] Ulice średniowiecznego Wrocławia, eds. J. Piekalski, K. Wachowski, Wratislavia Antiqua, 11, Wrocław, pp. 91–157.
Kozaczewska-Golasz H., 2013, Medieval hall churches in Silesia. Part 1. Churches in the 13th c., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, vol. 1, pp. 41–56.
Kozaczewski T., 1975, Przyczyny rozwoju budownictwa murowanego na Śląsku w XIII wieku, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, vol. 30, no. 1, pp. 1–40.
Kozaczewski T., Kozaczewska-Golasz H., 2009, Portale trzynastowiecznej architektury na Śląsku, Wrocław.
Kwiatkowska B., 2006, Ludzkie szczątki kostne z piwnic budynku przy pl. Nankiera 17 we Wrocławiu, [in:] Badania archeologiczno-architektoniczne przy pl. Nankiera 17 we Wrocławiu, eds. L. Berduła, C. Buśko, C. Lasota, typescript in the archives of the Provincial Conservator of Monuments in Wrocław, Wrocław, pp. 38–55.
Małachowicz E., 1973, Średniowieczne budowle jednofilarowe na Śląsku, Wrocław.
Małachowicz E., 1994, Książęce rezydencje, fundacje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu, Wrocław.
Młynarska-Kaletynowa M., 1986, Wrocław w XII–XIII wieku. Przemiany społeczne i osadnicze, Wrocław.
Mruczek R., 2012, Wczesne zamki śląskie, [in:] Nie tylko trony. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Ernestowi Niemczykowi, eds. J. Dobesz, A. Gryglewska, M. Rudnicka-Bogusz, Wrocław, pp. 125–150.
Mruczek R., Lasota C., 2006, Badania w krypcie kościoła św. Mikołaja we Wrocławiu, maszynopis w zbiorach własnych dr. Czesława Lasoty.
Mruczek R., Legut-Pintal M., 2024, Residential Towers of the left-bank Wrocław. An Unusual or a Forgotten Phenomenon in the Medieval Cityscape?, Biuletyn Historii Sztuki, vol. 86, no. 2, pp. 31–50.
Pfotenhauer P., 1878, Die Kreuzherren mit dem rothen Stern in Schlesien, Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, vol. 14, pp. 52–78.
Słoń M., 2000, Szpitale średniowiecznego Wrocławia, Wrocław.
Starnawska M., 1999, Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa.
SUb., 1977, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 2: 1231–1250, ed. W. Irgang, Wien–Köln–Graz.
SUb., 1984, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 3: 1251–1266, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
SUb., 1988, Schlesisches Urkundenbuch, vol. 4: 1267–1281, ed. W. Irgang, Köln–Wien.
Świechowski Z., 1970, Dwie restauracje romańskiego portalu z opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu i jego akutalna problematyka konserwatorska, Ochrona Zabytków, vol. 23/1, no. 88, pp. 3–10.
Tomaszewski A., 1974, Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław.
Vlček P., Sommer P., Foltýn D., 1997, Encyklopedie českých klášterů, Praha.
Weiner B., 1929, Contrafactur der Stadt Breslau.1562, Breslau, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/36165/edition/39530.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Radosław Biel , Małgorzata Chorowska, Roland Mruczek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 128
Liczba cytowań: 0
